Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cruvennàre , vrb: culvenare, cuverenare, cuvrenare, cuvrennare Definition tènnere a contu a manera de no àere dannu, de no pigare fritu o àteru male, giare educatzione a is fígios; cricare de cuare a ccn. o ccn. cosa a manera chi no si biat, chi no s'ischípiat chie dh'at fata Synonyms e antonyms cuberrare*, resguardaisí Sentences ispero chi laghinza e madrigadu suta a pastore bonu ti culvenes ◊ sos pitzinnos, si ti ndhe pesas tue, no ti podent istare cuvrennados: cantu isto in linna, istàdebbos colcados! (G.Marras)◊ fimus iscultzos e male cuverenados, ma no bidiamus s'ora de ciogare ◊ candho proet cun ite bos cuvrenades? 2. in sa gruta culvenamos luego sos regalos ◊ est cuverenada in sinu de sa natura 3. sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire e a lu cruvennare pro s'issàssinu chi aviat fatu a nois ◊ s'irballu l'aiat fatu su mastru, ma pro cuvrenare a isse ant dadu sa curpa a nois Translations French se préserver English to take care of oneself Spanish cuidarse Italian riguardarsi German sich schonen.

desogài , vrb: disaogae, disaogai, disaogare, disaugare, disogai Definition gosare disaogu, istare a divertimentu Synonyms e antonyms disocai, diveltire, ispassiare, isvrasiare, sdisogai, spreviai, sulassai Sentences aggràssias chi in custa bella die est pótia andhare a si disaogare! ◊ pro la disaugare li at contau sa balentia chi li fit capitada ◊ si est cagliada, como, no cantat piús, no si podet piús disaogare ◊ is piciochedhos si furint disaogaos meda Etymon spn. desahogar Translations French s'amuser English to enjoy oneself, to take one's mind off Spanish divertirse, entretenerse Italian divertirsi, svagarsi German sich unterhalten.

discaràre , vrb rfl Definition bogare sa cara, lassare bíere sa cara, fàere a bíere Synonyms e antonyms ifatzolare, iscarare Etymon spn. descararse Translations French se démasquer English to take off one's mask, to give oneself away Spanish desenmascarar Italian smascherarsi German sich demaskieren, die Maske abnehmen.

imbalcàre , vrb: imbarcai, imbarcare Definition artzare e tzucare in barca, in nave, pònnere o carrigare in sa nave (o fintzes in aeroplanu): si narat fintzes in su sensu de mancare a ora o a tempus meda, coment’e chi unu siat tzucau in nave, a logu atesu; atrotigare a bisura de barca, nau de cosa lada (o chi iat a dèpere istare lada) Synonyms e antonyms allachedhare, alletiaisí | ctr. irbarcare Sentences a it'ora azis imbarcadu? ◊ in su portu de Sant'Antiogu imbarcaiant su carbone de Carbónia 2. za coito a torrare, no mi so mancu imbarchendhe, no! ◊ e a ue mi est dadu cussu: imbarcadu s'est, chi mancat da'ora?! Etymon itl. Translations French embarquer English to take aboard Spanish embarcar Italian imbarcare German einschiffen.

imbaucàre , vrb Definition pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare Synonyms e antonyms abbovai, arrebbusai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, ingregai, istusciare, mariotare, piocai, scafai, trampai Sentences est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine Etymon spn. embaucar Translations French embobiner English to take in Spanish engañar Italian infinocchiare German betrügen.

impobidhài , vrb: impobidhare Definition fàere a mere de calecuna cosa, de unu logu angenu Synonyms e antonyms acabarrare, apobidhai, apoderai 1, arrecrèiri, collire, impobidhiri, impoderare | ctr. ispobidhare Etymon srd. Translations French s'emparer English to take possession Spanish apoderarse, adueñarse Italian impossessarsi German sich bemächtigen.

indeosàre , vrb: indiosai, indiosare, endiosare Definition carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda Synonyms e antonyms abbaradhare, abbelare, ammorare, imbelare, inamorai, ingeniai Sentences ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu Etymon spn. Translations French s'embéguiner English to take a liking Spanish endiosar, ensalzar Italian invaghirsi German sich verlieben.

ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definition arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai Synonyms e antonyms aciapai, collire, incolliare, leare, picare, poltare / fèrrere Sentences issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo! 2. est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia 3. isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis! 4. candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore 5. ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi? Etymon itl. incogliere Translations French ramasser, attraper, blesser English to pick up, to take, to wound Spanish recoger, coger, herir Italian raccògliere, prèndere, ferire German fassen, verletzen.

ingolumàre , vrb: ingulimare, ingulumare Definition pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus Synonyms e antonyms abbetuare, abesare, arranguai, imbisciare, imbitzicare, ingurrinai, ingustai / allicare, allichionare / ingolosinare Sentences sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone 2. in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare 3. po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta) Translations French prendre goût English to take a liking to sthg Spanish engolosinarse, regostarse, coger el gusto Italian prèndere gusto a qlcs., abituarsi a còse piacévoli German Geschmack daran finden.

irfurràre , vrb: isfurrare, sforrai Definition bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu Synonyms e antonyms sciorrai | ctr. iforrare Sentences sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente 2. sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue! 3. su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi) Etymon srd. Translations French retirer du four English to take out of the oven, to churn out Spanish deshornar Italian sfornare German aus dem Backofen herausnehmen.

irgrustiàre , vrb Definition istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Synonyms e antonyms iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Etymon srd. Translations French faire sortir du troupeau English to take from the flock Spanish descarriar, retazar Italian sbrancare German aus der Herde absondern.

irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare, irmiodhai, smoedhari Definition bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza Etymon srd. Translations French enlever la moelle, épuiser English to weaken, to take the marrow out Spanish desmeollar, debilitar Italian smidollare German das Mark herausnehmen aus, entkräften.

iscavacàre , vrb: iscovacare, iscovecai, iscovecare, iscovocare, scobercai Definition pigare o tròchere su covecu, tròchere su chi serbit po carragiare, furriare ccn. cosa a s'àtera parte Synonyms e antonyms furriai, iscopercare, iscucuzare, isfianzare, istavacare | ctr. cavacai Sentences lu chircaiant a pedra iscovacada Translations French découvrir, ôter le couvercle English to take off the lid of Spanish destapar Italian scoperchiare German abdecken.

iscrutzài , vrb: isculsare, iscultzare, iscurtare 1, iscurtzare, scruciai Definition bogare is botas, sa cartzamenta; furare is iscarpas a unu Synonyms e antonyms isbotare | ctr. caltare Sentences no t'iscurtzes ca ti faghet male, a pes nudos! ◊ su pipiu si cratzat e s'iscrutzat ◊ creíndhelu festajolu bene mudadu li ant intimadu de s'iscurtare, ma fit a prantas in terra ◊ a pitzinnu minore mi ant iscurtadu e trobeidu che anzone pro mi che furare su bestiàmine! 2. si est drommidu e li ant pitzigadu sa brulla de l'iscurtzare ◊ in tempus de gherra segundhu ue fit no faghiat a si fidare cun iscarpas noas, ca l'iscurtzaiant! Etymon srd. Translations French déchausser English to take shoes and socks off Spanish descalzar Italian scalzare German Schuhe und Strümpfe ausziehen.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definition trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Synonyms e antonyms ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Sentences li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Etymon srd. Translations French faire écouler le trop plein, vider English to fill, to take over flowing off Spanish desmochar, descolmar Italian scolmare German abstreichen.

iscumpòniri, iscumpònnere , vrb: scumponni Definition ispartzire una cosa torrandhodha a is partes chi dha formant; bogare de pare, pònnere a tréulu cosa assentada; fàere figura lègia / iscumpònnere unu númeru: ispartzire su númeru dividindhodhu cun números primos (fatores) cumenciandho de is prus piticos fintzes chi no faet prus (candho s'úrtimu cuotziente est unu númeru primu etotu) Synonyms e antonyms iscumpartire, sciusciai / iscumpàrrere 2. sa pitzoca fit bestia a fardeta, ma no iscumponiat Translations French décomposer English to take to pieces, to disarrange Spanish desarmar, desmontar Italian scompórre German zerlegen.

iscungiàre , vrb: iscunzare, scungiai Definition tròchere o trantzire sa cungiadura de unu muru, de una cresura, apèrrere su logu Synonyms e antonyms abbèrrere, ischesurare | ctr. cugnare, serrai Etymon srd. Translations French enlever l'enceinte English to take fencing away Spanish descercar Italian tògliere la recinzióne German den Zaun wegnehmen.

isocríre , vrb Definition betare o segare is ogos a sa linna Synonyms e antonyms isocrare Etymon srd. Translations French enlever les bourgeons English to take out buds Spanish desyemar, deschuponar Italian sbocciolare German entknospen.

isprupàre , vrb: ispulpai, ispulpare, ispurpai, ispurpare, sprupai Definition segare, istacare sa prupa de is ossos Synonyms e antonyms idossinare, ispulpuzare Sentences so ispurpendhe custos ossos ◊ s'intruxu iat isprupau unu crabitedhu ◊ is nais de is matas candu passat fogu parint bratzus isprupaus ◊ sa conca de su procu po dha fàere in casseta si coghet e s'isprupat Etymon srd. Translations French dépulper English to take the flesh off Spanish descarnar Italian spolpare German entfleischen.

istallàre 1 , vrb Definition andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare Etymon itl. Translations French demeurer, s'établir English to live, to take one's residence to in a place, to install Spanish residir, instalar, instalar Italian dimorare, prèndere dimòra, insediare, installare German sich aufhalten, sich niederlassen