Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apiliàre , vrb rfl: apilliare Definition bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare Synonyms e antonyms apeliai Sentences si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?! 2. donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios Etymon itl. appigliare Translations French désirer ardemment English to have a strong wish, to ask insistently Spanish anhelar, pedir con insistencia Italian avére fòrte desidèrio, chièdere con insistènza German wünschen, eindringlich bitten.

arràngulu , nm Definition disígiu malammodidu, esagerau; fintzes una genia de cumpensu o cuntentu chi si giaet a ccn. po su chi faet Synonyms e antonyms agodíssia, agudéntzia, apédhiu, asuréntzia, asuria, asurímini, aulimentu, codícia / apagnamentu, grangeu Etymon itl. rangolo Translations French désir excessif, exagéré English unrestrained wish Spanish deseo insaciable, compensación Italian desidèrio sfrenato German zügelloser Wunsch.

augurài, auguràre , vrb: aurare Definition giare is norabbonas, disigiare ccn. cosa, pruschetotu de bonu, a unu Synonyms e antonyms | ctr. malaígere Sentences bos àuro de lu bídere comente bois pregades e desizades ◊ como bos dia chèrrere aurare chi sa fortuna bos acumpanzet comente bos pregades Etymon its ltn. a(u)gurare? Translations French souhaiter English to wish Spanish desear Italian augurare German wünschen.

augúriu , nm Definition cosa chi si narat disigiandhodha po ccn. / dare sos augúrios, fàere, fai is augúrius Synonyms e antonyms norabbonas, ura Sentences po custa ocasioni ti mandu is saludus e is augúrius ◊ custu merí de festa telèfonant totus po is augúrius ◊ como intro e gai li dao peri sos augúrios ◊ funt benios a fiotos a fàere sos augúrios a sos isposos Translations French souhait English wish Spanish deseo Italian augùrio German Glückwunsch.

bòlla , nf: bolza, boza, vodha Definition su bòllere, su àere gana, disígiu de calecuna cosa Synonyms e antonyms desizu, gana / idea, boluntadi Idioms csn: a bolla o a marolla = de bonu coro o a mala gana, cun sas bonas o cun sas malas; de bona bolla mia = chentza mi lu obbrigare neune; pigare boza de una cosa = bènnere gana; a boza de ccn. = comenti bollit ccn. Sentences sa bolla de isciri de su pipiu no si fut assuermada ◊ mi current in venas disizos e bozas ◊ a lu leare no bi fit mancu pensendhe… s'ingiantu aiat in coro sa bolza de fàghere sa matessi vida sua (N.Fois) 2. lassu nâi sa genti e fatzu a bolla mia ◊ zutu ti ant s'ingannu a boza issoro ◊ a s'ispidale bi andhat zente in boza de saludu ◊ unu pagu a boza e unu pagu a fortza, issa puru intreit a ballare ◊ no ti ndhe pighet piús boza! ◊ finas su renunsciadu intrat in bozas ◊ a bollas o ammarollas gei partis! Surnames and Proverbs smb: Bolla, Bollas / prb: a boza de corvu no morit àinu Etymon ltn. *volia Translations French envie English wish Spanish gana, deseo Italian vòglia German Lust.

desizàre , vrb: addisigiai, disigiai, disigiare, disigliai, disilgiai, disillai, disixae, disizare Definition pentzare a calecuna cosa po dha tènnere, fàere disígios Synonyms e antonyms abbramire, apitare, bòliri, chèrrere Sentences Bona Pasca cun pragere e cuntentu comente disigiais! ◊ nci fiat una borta un'ómini chi disigiàt de si arricai ◊ augurandu totu su chi disillais! ◊ bos pregamus cantu disizades ◊ isse addaghi disizat una cosa est puntu e mortu! ◊ candho unu est sididu disizat s'abba ◊ como che frundhis sa cosa, ca ses mascadu, ma candho irfàmigas za l'as a disizare! ◊ apo disigiau cosas vonas ◊ un'aràngiu ge fia disigendidhu! Etymon ctl. desitjar Translations French désirer English to wish, to want, would like Spanish desear Italian desiderare German wünschen.

desízu , nm: disígiu, disígliu, disílgiu, disillu, disitzu, disixu, disizu Definition su disigiare, bòllere calecuna cosa; sa cosa disigiada; mància de sa pedhe Synonyms e antonyms ànsia, apicónia, apitu, bolla, gana / cdh. disíciu Idioms csn: disígius de fémmia impedia = cosas chi disizat una ràida, unu pagu foras de su normale, e fintzas una zenia de marcos chi essint in sa pedhe a sa criadura de naschidorzu; d. de cani malàdiu = disizu unu pagu macu, raru, de cosas chi no si tenent; fàghere unu d. = disigiai; catzare, vocare, istudai su d. = torraisí disígiu de una cosa, bogaisindi unu disígiu; acantzare unu d. = resessire a tènnere su chi si est disizadu; tènniri una cosa a disígiu = èssere disizèndhela dae meda; èssere a d. o in d. de ccn. cosa = disigiaidha ca serbit, ammancat, est paga; a disígiu de!… = apo, as, at, amus, e gai, coloviadu, cascaviadu (ccn., ccn cosa) a tropu!, nos semus irbulados de…; fai una cosa a d. = apustis de l'àere disizada meda; mòrrere, morririsí de su d. = àere una gana maca de carchi cosa Sentences cussu est disillu chi podit acansai ◊ su disizu meu est a bídere a tie ◊ pro si catzare totu sos disizos, mancu sa domo de sos afoghizos solit sa zente gai visitare! ◊ bogamindi su disígiu, chi t'isposu! ◊ custus giòvunus no tenint perunu disílgiu bonu 2. est pena manna su ti biri a disígiu! ◊ a prandi eus fatu frégua istufara: dha tenestis própiu a disígiu! ◊ depu portai totu su matzàmini lissiau: tanti gei mi ndi seu pesau una borta po disígiu, pigau a cagaredha!…◊ semus a disizu fintzas de erbuzu, pro no andhare a ndhe collire ◊ fintzas a disizu de abba semus, inoghe! ◊ a disígiu de nci èssi sodraus!… stupamincedhus! Etymon ctl. desitj Translations French désir English wish Spanish gana (f), deseo, antojo Italian desidèrio German Wunsch, Hautfleck.

gàna , nf: ganas Definition disígiu o bisóngiu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de fàmene (pagu o meda), de àere s'idea, sa volontade, su disígiu / min. ganighedha, ganutza Synonyms e antonyms boza, desizu / fàmene, fràmicu / idea, volontade | ctr. malaggana Idioms csn: èssiri de bona g. = èssere in bonumore; fai una cosa de mala g. = a malugoro; èssiri a ganas mabas = gana de bombitare, de ndhe torrare sa cosa de s'istògomo; ganaona (gana bona)= su istai bèni, su èssiri allirgus, de bona ispétzia; leare sa g. = fai passai s'apititu; una ganigedha tèngiu de!… = no ndhe tenzo própiu gana!; intzaurraisí de gana = disigiare, àere ganas; gana maca = isazerada, tropu, aira; g. neta = fàmini ca no dhoi at própriu nudha a papai; ponnirisí de gana a fai cosa = de bona volontade; a prima gana = comintzendhe a manigare, candho unu est famidu; leare, manigare, fàghere su chi si at in gana = su chi o cantu unu bollit Sentences faghe su chi as in gana! ◊ si sos Sardos aiant gana de traballare comente ant gana de ammorare, nuraches nobos aiant fatu! ◊ tenner o benner gana de riere, de chistionare, de prànghere, de caminare, de lèzere, de drommire, de manigare, de fàghere abba, gana de figu, de pira, de casu, de abba, de cosa de apílliu ◊ como no assazo nudha ca mi che leat sa gana ◊ a tui puru, oi, no fait gana de ti ndi pesai? 2. bi at zente chi galu oje morit de sa gana 3. sa piciochedha est sempri a ganas mabas: no est papendi giai nudha ◊ a s'antzianu li benit gana de fàghere abba fatuvatu 4. in cussu logu a prima gana bosi cracant sa berdura, mancu chi siais unu molente! Surnames and Proverbs smb: Gana Etymon ctl., spn. Translations French envie, désir English wish Spanish gana, deseo Italian vòglia, desidèrio, stìmolo German Lust.

síde , nm: sidi, sidis, sídiu, sidu, siri, síriu 2, siti, sitis, sítiu Definition bisóngiu o disígiu de bufare, nau de gente, matedu e animales chi dhis fartat s'abba; in cobertantza, disígiu o bisóngiu mannu de calecuna cosa Idioms csn: batire, intrare, bestire o pònnere sidi = fai bènniri bisóngiu de bufai, fai sidi; bènnere sidi = bènniri ganas de bufai; rucrare su sidi = catzare, passare, bogai, bogaisindi, tòdhere su sidi; fai sidi = pònnere o batire sidi; cassidu, cotu, tzegu, mortu, de sidi = sidiu meda meda; ispiolandhe, alluscau de su sídiu = tzegu de su sidi; patire sidi (nau de erbas e matas) = sunfriri pro mancamentu de àcua Sentences ti at batidu sidi sa calura ◊ cuss'abba no ndhe rucrat de sidi ◊ so mortu de sidu e no bi at abba! ◊ apo tentu sídiu e m'agis dadu a bufare ◊ custas àrbures sunt patindhe sidi ◊ sas piantas patint pro su sítiu de s'istiu ◊ sa sartitza bestit sídiu ◊ su sole li aiat missu unu sitis chi non resessiat a si catzare ◊ s'abba ndhe leit su side a totu sa zente (R.Sardella)◊ no as a mòrrere ne de side e nemmancu de fàmmene, ca dhue at cosighedha de papare (L.Mura) 2. fàmene e sídiu de giustesa ◊ chie bufat de cuss'abba at a tènnere torra sídiu ◊ cussu tenit sidi de dinai! Surnames and Proverbs prb: abba budhit farina e sidis mintet ira Etymon ltn. sitis Translations French soif, désir ardent English thirst, burning wish Spanish sed, ansia, deseo vehemente Italian séte, desidèrio ardènte German Durst, Begierde.

úra , nf: aura* Definition totugantu su chi podet capitare in sa vida chentza dipèndhere de sa volontade de su cristianu: podet èssere bona o mala, fortuna o irfortuna; mescamente, cosa de bonu chi si disígiat e a su matessi tempus si narat Synonyms e antonyms foltuna, solte / augúriu Sentences no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle)◊ paret ura maligna: si una ndhe naschet digna passat che lampu e rèstana sas malas (P.Mossa)◊ paret ura fatale chi a Pasca no mi fetas cumpagnia ◊ lasseit andhare su tempus in ura mala impari cun totu sas gherras ◊ est nàschidu in uras malas 2. sa mezus ura est "A chent'annos chin saludu!"◊ tantas uras, pro cust'òpera bella chi as fatu! ◊ chi su sèmene nascat tra càntigos e uras de gosu! ◊ bae in ura bona! Translations French auspice, augure English omen, wish Spanish auspicio Italian auspìcio German Vorbedeutung.

uràre , vrb Definition disigiare o pregare uras bonas Synonyms e antonyms augurai Sentences pérdidu apo impresse cudha sorte chi mi uraiat mama in sa ninnia (L.Mudadu) Translations French souhaiter English to wish Spanish desear Italian augurare German wünschen.

urósu , agt: aurosu* Definition chi tenet bonas uras, chi portat fortuna Synonyms e antonyms afoltunadu, assortadu, auradu Sentences rusignolos e canàrios intonant s'urosu cantu Translations French qui a de la chance, qui porte bonheur English good wish, lucky Spanish que tienetrae buena suerte Italian augurale, fortunóso German Glückwunsch.