Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afochízu , nm: afoghígiu, afoghizu Definition is pagamentos chi betant is amministratziones (Comunu, Istadu); su pònnere fogos, abbruxamentu; disígiu de fémina, de ómine, de mascu, budhidore fintzes de male, tzacu Synonyms e antonyms fogagi, pagamenta / cdh. fuchizamentu / fogu / ampuadura, imbritziolu, insuamentu / arrabiori Sentences mabadita s'ora chi mi seu fatu braberi: mancu su dinai de s'afoghígiu ndi essit! ◊ dhi funt arribbaus is avisus de pagamentu, is billetus de s'afoghígiu ◊ devo pagare s'afoghizu betzu e nou 2. oe sas feras no sunt timindhe sas temporadas, ma s'afoghizu chi faghet sa zente 3. cun s'afoghígiu, is mascus non si podiant tratenni de isfogai s'istintu ◊ sa picioca dh'iat fatu disigiai e po afoghígiu de sànguni una pampada de fogu dh'iat fertu de suncuna ◊ s'intendiat un'afoghígiu in sa camba e dhi beniat gana de s'iscrafi ◊ ti apu oféndiu, ma dèu puru unu pagu de afoghígiu a conca dh’apu portau!◊ si boliant pasiai líbberus de s'afoghígiu de sa dí de sa coja ◊ funt benendimí is afoghígius de su nervosu abetendi custu dotori! Etymon srd. Translations French paiement, taxe English tax Spanish tributos, impuestos, el pegar fuego, deseo sexual Italian tributo German Zahlung, Steuer, Gebühr.

apédhiu , nm Definition disígiu mannu, forte, de calecuna cosa, su disigiare o bòllere meda una cosa Synonyms e antonyms agodíssia, agudéntzia, arràngulu, asuréntzia, asuria, asurímini, aulimentu, codícia, furighedha, pestighíngiu, punnia, spédhiu Etymon srd. Translations French convoitise English desire Spanish codicia, deseo Italian brama German Begierde.

arràngulu , nm Definition disígiu malammodidu, esagerau; fintzes una genia de cumpensu o cuntentu chi si giaet a ccn. po su chi faet Synonyms e antonyms agodíssia, agudéntzia, apédhiu, asuréntzia, asuria, asurímini, aulimentu, codícia / apagnamentu, grangeu Etymon itl. rangolo Translations French désir excessif, exagéré English unrestrained wish Spanish deseo insaciable, compensación Italian desidèrio sfrenato German zügelloser Wunsch.

augúriu , nm Definition cosa chi si narat disigiandhodha po ccn. / dare sos augúrios, fàere, fai is augúrius Synonyms e antonyms norabbonas, ura Sentences po custa ocasioni ti mandu is saludus e is augúrius ◊ custu merí de festa telèfonant totus po is augúrius ◊ como intro e gai li dao peri sos augúrios ◊ funt benios a fiotos a fàere sos augúrios a sos isposos Translations French souhait English wish Spanish deseo Italian augùrio German Glückwunsch.

avrígnu , nm: avrinzu Definition disígiu, bisóngiu apretosu de calecuna cosa, ispédhiu Synonyms e antonyms assúgliu Sentences si so ninnadu dae sos avrinzos, tue l'ischis, Segnore! ◊ li est bénnidu s'avrinzu de sa chiriasa e si che ndhe at mandhigadu una pischezone! ◊ li piaghiant sas féminas e calchi avrinzu l'intendhiat daora Etymon srd. Translations French désir ardent English craving Spanish deseo insaciable Italian desidèrio improvviso ed incontenìbile German plötzlicher und unbändiger Wunsch.

bitízu , nm Synonyms e antonyms desizu, gana, idea Translations French volonté, désir, aspiration English will Spanish deseo, anhelo, aspiración Italian volontà, desidèrio, aspirazióne German Wille, Lust, Streben.

bòlla , nf: bolza, boza, vodha Definition su bòllere, su àere gana, disígiu de calecuna cosa Synonyms e antonyms desizu, gana / idea, boluntadi Idioms csn: a bolla o a marolla = de bonu coro o a mala gana, cun sas bonas o cun sas malas; de bona bolla mia = chentza mi lu obbrigare neune; pigare boza de una cosa = bènnere gana; a boza de ccn. = comenti bollit ccn. Sentences sa bolla de isciri de su pipiu no si fut assuermada ◊ mi current in venas disizos e bozas ◊ a lu leare no bi fit mancu pensendhe… s'ingiantu aiat in coro sa bolza de fàghere sa matessi vida sua (N.Fois) 2. lassu nâi sa genti e fatzu a bolla mia ◊ zutu ti ant s'ingannu a boza issoro ◊ a s'ispidale bi andhat zente in boza de saludu ◊ unu pagu a boza e unu pagu a fortza, issa puru intreit a ballare ◊ no ti ndhe pighet piús boza! ◊ finas su renunsciadu intrat in bozas ◊ a bollas o ammarollas gei partis! Surnames and Proverbs smb: Bolla, Bollas / prb: a boza de corvu no morit àinu Etymon ltn. *volia Translations French envie English wish Spanish gana, deseo Italian vòglia German Lust.

gàna , nf: ganas Definition disígiu o bisóngiu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de fàmene (pagu o meda), de àere s'idea, sa volontade, su disígiu / min. ganighedha, ganutza Synonyms e antonyms boza, desizu / fàmene, fràmicu / idea, volontade | ctr. malaggana Idioms csn: èssiri de bona g. = èssere in bonumore; fai una cosa de mala g. = a malugoro; èssiri a ganas mabas = gana de bombitare, de ndhe torrare sa cosa de s'istògomo; ganaona (gana bona)= su istai bèni, su èssiri allirgus, de bona ispétzia; leare sa g. = fai passai s'apititu; una ganigedha tèngiu de!… = no ndhe tenzo própiu gana!; intzaurraisí de gana = disigiare, àere ganas; gana maca = isazerada, tropu, aira; g. neta = fàmini ca no dhoi at própriu nudha a papai; ponnirisí de gana a fai cosa = de bona volontade; a prima gana = comintzendhe a manigare, candho unu est famidu; leare, manigare, fàghere su chi si at in gana = su chi o cantu unu bollit Sentences faghe su chi as in gana! ◊ si sos Sardos aiant gana de traballare comente ant gana de ammorare, nuraches nobos aiant fatu! ◊ tenner o benner gana de riere, de chistionare, de prànghere, de caminare, de lèzere, de drommire, de manigare, de fàghere abba, gana de figu, de pira, de casu, de abba, de cosa de apílliu ◊ como no assazo nudha ca mi che leat sa gana ◊ a tui puru, oi, no fait gana de ti ndi pesai? 2. bi at zente chi galu oje morit de sa gana 3. sa piciochedha est sempri a ganas mabas: no est papendi giai nudha ◊ a s'antzianu li benit gana de fàghere abba fatuvatu 4. in cussu logu a prima gana bosi cracant sa berdura, mancu chi siais unu molente! Surnames and Proverbs smb: Gana Etymon ctl., spn. Translations French envie, désir English wish Spanish gana, deseo Italian vòglia, desidèrio, stìmolo German Lust.

síde , nm: sidi, sidis, sídiu, sidu, siri, síriu 2, siti, sitis, sítiu Definition bisóngiu o disígiu de bufare, nau de gente, matedu e animales chi dhis fartat s'abba; in cobertantza, disígiu o bisóngiu mannu de calecuna cosa Idioms csn: batire, intrare, bestire o pònnere sidi = fai bènniri bisóngiu de bufai, fai sidi; bènnere sidi = bènniri ganas de bufai; rucrare su sidi = catzare, passare, bogai, bogaisindi, tòdhere su sidi; fai sidi = pònnere o batire sidi; cassidu, cotu, tzegu, mortu, de sidi = sidiu meda meda; ispiolandhe, alluscau de su sídiu = tzegu de su sidi; patire sidi (nau de erbas e matas) = sunfriri pro mancamentu de àcua Sentences ti at batidu sidi sa calura ◊ cuss'abba no ndhe rucrat de sidi ◊ so mortu de sidu e no bi at abba! ◊ apo tentu sídiu e m'agis dadu a bufare ◊ custas àrbures sunt patindhe sidi ◊ sas piantas patint pro su sítiu de s'istiu ◊ sa sartitza bestit sídiu ◊ su sole li aiat missu unu sitis chi non resessiat a si catzare ◊ s'abba ndhe leit su side a totu sa zente (R.Sardella)◊ no as a mòrrere ne de side e nemmancu de fàmmene, ca dhue at cosighedha de papare (L.Mura) 2. fàmene e sídiu de giustesa ◊ chie bufat de cuss'abba at a tènnere torra sídiu ◊ cussu tenit sidi de dinai! Surnames and Proverbs prb: abba budhit farina e sidis mintet ira Etymon ltn. sitis Translations French soif, désir ardent English thirst, burning wish Spanish sed, ansia, deseo vehemente Italian séte, desidèrio ardènte German Durst, Begierde.