afochízu , nm: afoghígiu,
afoghizu Definizione
is pagamentos chi betant is amministratziones (Comunu, Istadu); su pònnere fogos, abbruxamentu; disígiu de fémina, de ómine, de mascu, budhidore fintzes de male, tzacu
Sinonimi e contrari
fogagi,
pagamenta
/
cdh. fuchizamentu
/
fogu
/
ampuadura,
imbritziolu,
insuamentu
/
arrabiori
Frasi
mabadita s'ora chi mi seu fatu braberi: mancu su dinai de s'afoghígiu ndi essit! ◊ dhi funt arribbaus is avisus de pagamentu, is billetus de s'afoghígiu ◊ devo pagare s'afoghizu betzu e nou
2.
oe sas feras no sunt timindhe sas temporadas, ma s'afoghizu chi faghet sa zente
3.
cun s'afoghígiu, is mascus non si podiant tratenni de isfogai s'istintu ◊ sa picioca dh'iat fatu disigiai e po afoghígiu de sànguni una pampada de fogu dh'iat fertu de suncuna ◊ s'intendiat un'afoghígiu in sa camba e dhi beniat gana de s'iscrafi ◊ ti apu oféndiu, ma dèu puru unu pagu de afoghígiu a conca dh’apu portau!◊ si boliant pasiai líbberus de s'afoghígiu de sa dí de sa coja ◊ funt benendimí is afoghígius de su nervosu abetendi custu dotori!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
paiement,
taxe
Inglese
tax
Spagnolo
tributos,
impuestos,
el pegar fuego,
deseo sexual
Italiano
tributo
Tedesco
Zahlung,
Steuer,
Gebühr.
apédhiu , nm Definizione
disígiu mannu, forte, de calecuna cosa, su disigiare o bòllere meda una cosa
Sinonimi e contrari
agodíssia,
agudéntzia,
arràngulu,
asuréntzia,
asuria,
asurímini,
aulimentu,
codícia,
furighedha,
pestighíngiu,
punnia,
spédhiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
convoitise
Inglese
desire
Spagnolo
codicia,
deseo
Italiano
brama
Tedesco
Begierde.
arràngulu , nm Definizione
disígiu malammodidu, esagerau; fintzes una genia de cumpensu o cuntentu chi si giaet a ccn. po su chi faet
Sinonimi e contrari
agodíssia,
agudéntzia,
apédhiu,
asuréntzia,
asuria,
asurímini,
aulimentu,
codícia
/
apagnamentu,
grangeu
Etimo
itl.
rangolo
Traduzioni
Francese
désir excessif,
exagéré
Inglese
unrestrained wish
Spagnolo
deseo insaciable,
compensación
Italiano
desidèrio sfrenato
Tedesco
zügelloser Wunsch.
augúriu , nm Definizione
cosa chi si narat disigiandhodha po ccn. / dare sos augúrios, fàere, fai is augúrius
Sinonimi e contrari
norabbonas,
ura
Frasi
po custa ocasioni ti mandu is saludus e is augúrius ◊ custu merí de festa telèfonant totus po is augúrius ◊ como intro e gai li dao peri sos augúrios ◊ funt benios a fiotos a fàere sos augúrios a sos isposos
Traduzioni
Francese
souhait
Inglese
wish
Spagnolo
deseo
Italiano
augùrio
Tedesco
Glückwunsch.
avrígnu , nm: avrinzu Definizione
disígiu, bisóngiu apretosu de calecuna cosa, ispédhiu
Sinonimi e contrari
assúgliu
Frasi
si so ninnadu dae sos avrinzos, tue l'ischis, Segnore! ◊ li est bénnidu s'avrinzu de sa chiriasa e si che ndhe at mandhigadu una pischezone! ◊ li piaghiant sas féminas e calchi avrinzu l'intendhiat daora
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désir ardent
Inglese
craving
Spagnolo
deseo insaciable
Italiano
desidèrio improvviso ed incontenìbile
Tedesco
plötzlicher und unbändiger Wunsch.
bitízu , nm Sinonimi e contrari
desizu,
gana,
idea
Traduzioni
Francese
volonté,
désir,
aspiration
Inglese
will
Spagnolo
deseo,
anhelo,
aspiración
Italiano
volontà,
desidèrio,
aspirazióne
Tedesco
Wille,
Lust,
Streben.
bòlla , nf: bolza,
boza,
vodha Definizione
su bòllere, su àere gana, disígiu de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
desizu,
gana
/
idea,
boluntadi
Modi di dire
csn:
a bolla o a marolla = de bonu coro o a mala gana, cun sas bonas o cun sas malas; de bona bolla mia = chentza mi lu obbrigare neune; pigare boza de una cosa = bènnere gana; a boza de ccn. = comenti bollit ccn.
Frasi
sa bolla de isciri de su pipiu no si fut assuermada ◊ mi current in venas disizos e bozas ◊ a lu leare no bi fit mancu pensendhe… s'ingiantu aiat in coro sa bolza de fàghere sa matessi vida sua (N.Fois)
2.
lassu nâi sa genti e fatzu a bolla mia ◊ zutu ti ant s'ingannu a boza issoro ◊ a s'ispidale bi andhat zente in boza de saludu ◊ unu pagu a boza e unu pagu a fortza, issa puru intreit a ballare ◊ no ti ndhe pighet piús boza! ◊ finas su renunsciadu intrat in bozas ◊ a bollas o ammarollas gei partis!
Cognomi e Proverbi
smb:
Bolla, Bollas
/
prb:
a boza de corvu no morit àinu
Etimo
ltn.
*volia
Traduzioni
Francese
envie
Inglese
wish
Spagnolo
gana,
deseo
Italiano
vòglia
Tedesco
Lust.
gàna , nf: ganas Definizione
disígiu o bisóngiu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de fàmene (pagu o meda), de àere s'idea, sa volontade, su disígiu / min. ganighedha, ganutza
Sinonimi e contrari
boza,
desizu
/
fàmene,
fràmicu
/
idea,
volontade
| ctr.
malaggana
Modi di dire
csn:
èssiri de bona g. = èssere in bonumore; fai una cosa de mala g. = a malugoro; èssiri a ganas mabas = gana de bombitare, de ndhe torrare sa cosa de s'istògomo; ganaona (gana bona)= su istai bèni, su èssiri allirgus, de bona ispétzia; leare sa g. = fai passai s'apititu; una ganigedha tèngiu de!… = no ndhe tenzo própiu gana!; intzaurraisí de gana = disigiare, àere ganas; gana maca = isazerada, tropu, aira; g. neta = fàmini ca no dhoi at própriu nudha a papai; ponnirisí de gana a fai cosa = de bona volontade; a prima gana = comintzendhe a manigare, candho unu est famidu; leare, manigare, fàghere su chi si at in gana = su chi o cantu unu bollit
Frasi
faghe su chi as in gana! ◊ si sos Sardos aiant gana de traballare comente ant gana de ammorare, nuraches nobos aiant fatu! ◊ tenner o benner gana de riere, de chistionare, de prànghere, de caminare, de lèzere, de drommire, de manigare, de fàghere abba, gana de figu, de pira, de casu, de abba, de cosa de apílliu ◊ como no assazo nudha ca mi che leat sa gana ◊ a tui puru, oi, no fait gana de ti ndi pesai?
2.
bi at zente chi galu oje morit de sa gana
3.
sa piciochedha est sempri a ganas mabas: no est papendi giai nudha ◊ a s'antzianu li benit gana de fàghere abba fatuvatu
4.
in cussu logu a prima gana bosi cracant sa berdura, mancu chi siais unu molente!
Cognomi e Proverbi
smb:
Gana
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
envie,
désir
Inglese
wish
Spagnolo
gana,
deseo
Italiano
vòglia,
desidèrio,
stìmolo
Tedesco
Lust.
síde , nm: sidi,
sidis,
sídiu,
sidu,
siri,
síriu 2,
siti,
sitis,
sítiu Definizione
bisóngiu o disígiu de bufare, nau de gente, matedu e animales chi dhis fartat s'abba; in cobertantza, disígiu o bisóngiu mannu de calecuna cosa
Modi di dire
csn:
batire, intrare, bestire o pònnere sidi = fai bènniri bisóngiu de bufai, fai sidi; bènnere sidi = bènniri ganas de bufai; rucrare su sidi = catzare, passare, bogai, bogaisindi, tòdhere su sidi; fai sidi = pònnere o batire sidi; cassidu, cotu, tzegu, mortu, de sidi = sidiu meda meda; ispiolandhe, alluscau de su sídiu = tzegu de su sidi; patire sidi (nau de erbas e matas) = sunfriri pro mancamentu de àcua
Frasi
ti at batidu sidi sa calura ◊ cuss'abba no ndhe rucrat de sidi ◊ so mortu de sidu e no bi at abba! ◊ apo tentu sídiu e m'agis dadu a bufare ◊ custas àrbures sunt patindhe sidi ◊ sas piantas patint pro su sítiu de s'istiu ◊ sa sartitza bestit sídiu ◊ su sole li aiat missu unu sitis chi non resessiat a si catzare ◊ s'abba ndhe leit su side a totu sa zente (R.Sardella)◊ no as a mòrrere ne de side e nemmancu de fàmmene, ca dhue at cosighedha de papare (L.Mura)
2.
fàmene e sídiu de giustesa ◊ chie bufat de cuss'abba at a tènnere torra sídiu ◊ cussu tenit sidi de dinai!
Cognomi e Proverbi
prb:
abba budhit farina e sidis mintet ira
Etimo
ltn.
sitis
Traduzioni
Francese
soif,
désir ardent
Inglese
thirst,
burning wish
Spagnolo
sed,
ansia,
deseo vehemente
Italiano
séte,
desidèrio ardènte
Tedesco
Durst,
Begierde.