belosía , nf: belusia Definizione
su sentidu de chie no si alligrat e antzis si dispraghet de su bene de is àteros, o fintzes sentidu contràriu a un’àteru pruschetotu po cosa o persona chi paret benindho mancu o chi si timet chi bèngiat mancu po neghe de s’àteru
Sinonimi e contrari
fenga
/
gelosia*,
imbídia,
imbidiosia,
ociania,
tirriosia
Frasi
candho ant bidu totu cussa zente fatu sou, cudhos ndhe sunt intrados in belusia ◊ nos acuntentamos de su chi tenimos chentza tènnere belusia de nisciunu ◊ no ti fides de chie ti giughet in belosia!
Traduzioni
Francese
envie
Inglese
envy
Spagnolo
envidia
Italiano
invìdia
Tedesco
Neid.
bòlla , nf: bolza,
boza,
vodha Definizione
su bòllere, su àere gana, disígiu de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
desizu,
gana
/
idea,
boluntadi
Modi di dire
csn:
a bolla o a marolla = de bonu coro o a mala gana, cun sas bonas o cun sas malas; de bona bolla mia = chentza mi lu obbrigare neune; pigare boza de una cosa = bènnere gana; a boza de ccn. = comenti bollit ccn.
Frasi
sa bolla de isciri de su pipiu no si fut assuermada ◊ mi current in venas disizos e bozas ◊ a lu leare no bi fit mancu pensendhe… s'ingiantu aiat in coro sa bolza de fàghere sa matessi vida sua (N.Fois)
2.
lassu nâi sa genti e fatzu a bolla mia ◊ zutu ti ant s'ingannu a boza issoro ◊ a s'ispidale bi andhat zente in boza de saludu ◊ unu pagu a boza e unu pagu a fortza, issa puru intreit a ballare ◊ no ti ndhe pighet piús boza! ◊ finas su renunsciadu intrat in bozas ◊ a bollas o ammarollas gei partis!
Cognomi e Proverbi
smb:
Bolla, Bollas
/
prb:
a boza de corvu no morit àinu
Etimo
ltn.
*volia
Traduzioni
Francese
envie
Inglese
wish
Spagnolo
gana,
deseo
Italiano
vòglia
Tedesco
Lust.
èngia , nf: enza,
fenga*,
venza Definizione
genia de sentidu chi si provat coment'e de ódiu e arrennegu o tzacu contra a unu o a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
belosia,
imbídia,
ódiu,
sagna 1
Traduzioni
Francese
envie,
rage
Inglese
rage,
envy
Spagnolo
envidia
Italiano
invìdia,
ràbbia
Tedesco
Neid,
Ärger.
fènga , nf: fèngia,
èngia,
venza Definizione
genia de sentidu chi si provat coment'e de ódiu e arrennegu o tzacu contr'a s'àteru, fintzes cosa chi si faet a dispetu
Sinonimi e contrari
angóniu,
belosia,
imbidiosia,
ódia,
sagna 1
Frasi
no tenzedas fenga! ◊ est genti disisperada chi bivit cun su coru caugau, prenu de fèngia ◊ dhas iscudint a terra apetighendudedhas cun fèngia ◊ su coru mau e sa fèngia faint cosas malefitziosas! ◊ s'antziana badhàt in d-una manera de fai fèngia a is giòvunas ◊ tirriosa, parit chi mi dhu fàciat a fenga! ◊ dae sa fenga mi tia èssere leadu a iscavanadas cun sas manos mias etotu!
Etimo
ctl.
venja
Traduzioni
Francese
haine,
envie
Inglese
hate,
envy,
grudge
Spagnolo
odio,
rencor,
envidia
Italiano
òdio,
rancóre,
invìdia
Tedesco
Haß,
Groll,
Neid.
filístru , nm Definizione
filos de unga o tudhas de sos pódhiches: pigighedhu o limbedhu de pedhe chi si ndhe istacat e artzat acanta a is ungas
Sinonimi e contrari
fannuga,
filinzone,
filiuncu,
panarighe,
panaritzu,
perunga,
peunga,
pibitzili,
piliesse,
pilinzone,
pilisungra,
tanarígia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envie des ongles
Inglese
agnail
Spagnolo
padrastro
Italiano
pipita delle ùnghie
Tedesco
Niednagel,
Neidnagel.
gàna , nf: ganas Definizione
disígiu o bisóngiu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de fàmene (pagu o meda), de àere s'idea, sa volontade, su disígiu / min. ganighedha, ganutza
Sinonimi e contrari
boza,
desizu
/
fàmene,
fràmicu
/
idea,
volontade
| ctr.
malaggana
Modi di dire
csn:
èssiri de bona g. = èssere in bonumore; fai una cosa de mala g. = a malugoro; èssiri a ganas mabas = gana de bombitare, de ndhe torrare sa cosa de s'istògomo; ganaona (gana bona)= su istai bèni, su èssiri allirgus, de bona ispétzia; leare sa g. = fai passai s'apititu; una ganigedha tèngiu de!… = no ndhe tenzo própiu gana!; intzaurraisí de gana = disigiare, àere ganas; gana maca = isazerada, tropu, aira; g. neta = fàmini ca no dhoi at própriu nudha a papai; ponnirisí de gana a fai cosa = de bona volontade; a prima gana = comintzendhe a manigare, candho unu est famidu; leare, manigare, fàghere su chi si at in gana = su chi o cantu unu bollit
Frasi
faghe su chi as in gana! ◊ si sos Sardos aiant gana de traballare comente ant gana de ammorare, nuraches nobos aiant fatu! ◊ tenner o benner gana de riere, de chistionare, de prànghere, de caminare, de lèzere, de drommire, de manigare, de fàghere abba, gana de figu, de pira, de casu, de abba, de cosa de apílliu ◊ como no assazo nudha ca mi che leat sa gana ◊ a tui puru, oi, no fait gana de ti ndi pesai?
2.
bi at zente chi galu oje morit de sa gana
3.
sa piciochedha est sempri a ganas mabas: no est papendi giai nudha ◊ a s'antzianu li benit gana de fàghere abba fatuvatu
4.
in cussu logu a prima gana bosi cracant sa berdura, mancu chi siais unu molente!
Cognomi e Proverbi
smb:
Gana
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
envie,
désir
Inglese
wish
Spagnolo
gana,
deseo
Italiano
vòglia,
desidèrio,
stìmolo
Tedesco
Lust.
gelosía , nf: zelosia Definizione
genia de sentidu contràriu a un’àteru mescamente po cosa o persona chi paret benindho mancu o chi si timet de bènnere mancu po neghe de s’àteru o chi s'àteru tenet in prus o de méngius / intrare in g., parai g. = sentire, àere zelosia
Sinonimi e contrari
belosia
Frasi
poetas a fiotu chi a Pedru cantendhe ant connotu sunt intrados pro isse in gelosia ◊ apu tentu gelosia po issu ca in dónnia logu fiat craculau e dèu no! ◊ arrimade cada trampa, sa malavide e sas gelosias!◊ bae ca non s’imbirdat de gelosia s’apuntau! ◊ a frari miu dh'at mortu Giommaria po gelosia, ca no borèt a mi cojai cun issu
Etimo
itl.
gelosia
Traduzioni
Francese
jalousie,
envie
Inglese
jealousy,
envy
Spagnolo
celos
Italiano
gelosìa
Tedesco
Eifersucht.
imbídia , nf: imbígia,
imbija Definizione
su sentidu chi si provat candho no si ndhe tenet praxere de su bene de s’àteru
Sinonimi e contrari
ascru,
fingidadi,
imbidiosia,
ódia,
tírria,
tirriosia
Frasi
si s'imbídia fuit tinza fumis totu tinzosos!
Cognomi e Proverbi
prb:
no apas imbígia de priucu ingrassatu ne de pogheredhu mennatu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
envie
Inglese
envy
Spagnolo
envidia
Italiano
invìdia
Tedesco
Neid.
imbozàre , vrb Definizione
fàere bènnere o naschire sa bògia, sa gana, su disígiu de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
abbozare,
arranguitzai,
imbozire,
inganatzire,
ingangulissai,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
cussas féminas sunt che binzas chena muru pro imbozare mustrendhe sas titedhas pendhe pendhe ◊ no imbozes sos pitzinnos a fàghere cosa chi no andhat bene!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to temp
Spagnolo
animar,
estimular
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
inganàdu , pps, agt Definizione
de inganare; chi ndhe tenet gana
Sinonimi e contrari
ganósigu,
inganatzidu,
inganidu
| ctr.
dilganadu
2.
su matzone est inganadu de bochire sas pudhighinas ◊ sezis torrados inganados de nos surzire meudhos e brios (T.Rubattu)◊ cun sa cóntiga chi su fizu cheriat a su babbu… est andhada sa mama, ca ndhe fit inganada issa puru!
Traduzioni
Francese
qui a envie
Inglese
eager,
tempted
Spagnolo
con ganas
Italiano
invogliato
Tedesco
angeregt.
inganàre , vrb: inganiare Definizione
batire sa gana, pònnere gana, disígiu
Sinonimi e contrari
inganasare,
inganatzire,
inganie,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to tempt
Spagnolo
dar ganas
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
ingangulissài , vrb: ingangulitzae,
ingrangullitzai,
ingrunguitzai,
ingrungullitzai Definizione
batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbozare,
arrengolitzai,
imbozare,
imbozitare,
imbrebigliare,
inganatzire,
ingolosinare,
ingrangugliare,
ingrillietare,
ingringhillitai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to tempt
Spagnolo
meter ganas,
animar
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
ingolosinàre , vrb: ingulosinai,
ingulosinare Definizione
pigare s'àteru a gulosinas, cun cosas chi praghent meda, fàere bènnere sa gana de calecuna cosa giaendhodhi o faendhodhi cosas chi praghent
Sinonimi e contrari
imbozare,
inganare,
ingangulissai,
ingrangugliare,
ingregai,
ingulai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Etimo
spn.
engolisinar
Traduzioni
Francese
donner envie,
allécher
Inglese
to tempt
Spagnolo
meter ganas,
engolosinar
Italiano
invogliare,
allettare
Tedesco
anregen,
anlocken.
linghízu , nm Definizione
manera de fàere po indrúchere s'àteru a calecuna cosa; manera de fàere contivigiosa meda, coment'e bolendho fàere sa cosa a linghidura; fintzes una zenia de gustu, de praghere o soddisfatzione a fàere calecuna cosa o una prova dificurtosa o de pagu giudu, bastat de dhue arrennèscere o de si giare a bíere
Sinonimi e contrari
apraniamentu,
lintura
/
pibinca
2.
ant illitzidu s'incunza cun linghizu (G.A.Mura)
3.
su maistru de pannu est acuntentandhe modas e linghizos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
caprice,
envie
Inglese
whim
Spagnolo
carantoña,
antojo
Italiano
sfìzio
Tedesco
Laune.
sàgna 1 , nf: sàngia,
sanza Definizione
sàmbene malu, guastu, cun matéria chi essit de una feria chi si est ufrada, ma fintzes sa essidura etotu; in cobertantza, fintzes arrennegu, afuta
Sinonimi e contrari
maltza,
mamaja,
mammai 1,
mammana,
matéria,
sanzida
/
postema
/
ascru,
ódia,
tírria
Modi di dire
csn:
èssere una sacheta de sagna (nadu de ccn.)= odiosu, malu, de naturale malu; trigu in sàngia = modhe, ingranindhe ma ancora latelate
Frasi
si est mortu unfrau de sàngia e de malítzia ◊ dae cussas malandras e piaes sàmbene e sanza bidio calendhe
2.
sa sàngia aferenat s'esisténtzia ◊ ses patindhe dolore e sàngia ◊ ma càstia cussa faci de sàngia ita at fatu! ◊ cussu? cussu est papau de sa sàngia!◊ ndi faint de cherpai de sa sàngia, is bixinus, candu si ant a biri!…
Etimo
ltn.
sania
Traduzioni
Francese
pus,
envie
Inglese
pus,
envy
Spagnolo
pus,
sanies,
envidia
Italiano
pus,
sàngue màrcio,
invìdia
Tedesco
Eiter,
Neid.
spécia , nf: (spé-ci-a) ispéssia* 1
spéssia,
spétzia 1 Definizione
umore o temperamentu de s'ànimu segundu de su mamentu, de comente si agatat, unu; fintzes gana, volontade de fàere / cun bona spétzia = de bonumore
Sinonimi e contrari
antena,
gana,
mota
Frasi
est una poriga de dis groga e a spétzia lègia ◊ sempri brullanu, issu, sempri de bona spéssia! ◊ si dhi faint furriai sa spétzia, cussu s'inchietat, lah! ◊ arrít sempri, est sempri de bona spétzia ◊ ma it'est, de mala spétzia, oi?!
2.
s'àtera noti femu arrósciu de mi girai: pagu spétzia tenemu de dormiri! ◊ chi seu de spétzia, mi ponit trint'ous fritus, mancu su fumu bit! ◊ mi benit custa spécia lègia candu seu istrantaxa… mi depu crocai! ◊ passada ti est sa spétzia maba?
Traduzioni
Francese
humeur,
envie
Inglese
mood
Spagnolo
humor,
gana
Italiano
umóre,
vòglia
Tedesco
Laune,
Lust.