sabbègia , nf: sabècia,
sabègia,
sabeza,
sebbexa Definition
birilla de pedra niedha incasciada in prata, a prendha;genia de majinzu, pedra niedha po no dhu pitzigare de ogu, a unu
Synonyms e antonyms
coco,
contramazina,
foltilesa,
pinnadedhu 1,
punga,
sebeste
/
cdh. sabàciu
Sentences
sa ní acúcurat su monti che sabbègia acapiada a cadena de isposa ◊ is ogus de issa funt duas sebbexas niedhas
2.
custas sabègias ponidí in su bustu ca sunt bonas po isciòlliri is nuus
Etymon
ctl.
atzebeja
Translations
French
jayet
English
jet-black
Spanish
piedra negra engastada en plata
Italian
giavazzo
German
Gagat.
scabbéciu , nm Definition
pische scabeciau / pei de bòi a s. = cotu a budhidu e cundhidu isossadu cun ozu e aghedu e unu pistu de predusímula e azu; olia a s. = cundhida, crua, a sa matessi manera
Synonyms e antonyms
scabeciada
Sentences
a papai at fatu pisci a scabbéciu
Scientific Terminology
mng
Translations
French
poisson mariné
English
pickled fish
Spanish
pescado en escabeche
Italian
pésce marinato
German
marinierter Fisch.
scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definition
apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ispampanai,
ispamparinare,
ispamporionare,
sparrancai
2.
candu seus sudaus, su si scampaniari noxit
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare
German
aufreißen.
scampaniàu , pps, agt: iscampaniadu Definition
de scampaniai; chi est apertu de dhue àere logu meda, largu, apertu deunudotu
Synonyms e antonyms
camposu,
impamparriadu,
scampiosu
2.
at lassau is portas scampaniadas ◊ fia sconchiendi sétziu in s'eca de su pórciu a portali scampaniau po fai intrai bentu
Translations
French
grand ouvert
English
opened wide
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgerissen.
sceberadúra , nf: seberadura Definition
su sceberai, su pigare e pònnere abbandha cosas diferentes; nau de is frores, su fàere su frutu, colare (iscolu 1) de frore a frutu
Synonyms e antonyms
chirrionzu,
iscolu 1,
seberamentu
/
sceberu,
sceradura
| ctr.
ammisturamentu
Etymon
srd.
Translations
French
tri,
nouement
English
setting,
choice
Spanish
selección,
criba,
el transformarse el ovario en fruto
Italian
cèrnita,
allegaménto
German
Auslese,
Sortierung,
Fruchtbildung.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definition
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Synonyms e antonyms
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Sentences
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Surnames and Proverbs
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Etymon
ltn.
seperare
Translations
French
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
English
to divide,
to select,
to set
Spanish
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italian
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
German
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
sceberàu , pps, agt: seberadu Definition
de sceberai; foedhandho de su frutu de is matas, chi si cumènciat a bíere comente sa mata est perdendho su frore / s. che trigu bellu = chirriadu cun incuru mannu
Synonyms e antonyms
chirriatu,
ischeriadu,
scerau
2.
sa méndhula est totu seberada e ndhe zughet meda puru
Translations
French
séparé,
choisi,
noué
English
separated,
selected,
set
Spanish
separado,
elegido,
transformado en fruto
Italian
separato,
scélto,
allegato
German
getrennt,
ausgewählt,
angesetzt.
sciurmài , vrb Definition
pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada
Etymon
srd.
Translations
French
aller en groupe
English
to go in a crowd
Spanish
ir en grupo
Italian
stormeggiare
German
sich zusammenscharen.
sèneche , nm, agt: sèneghe Definition
chie o chi est mannu de tempus (si narat de gente, ma fintzes de animale); chi est persona de giudu, giuditziosa, atinada
Synonyms e antonyms
ancianu,
béciu
/
acabadu,
benatinau,
sàbiu
Sentences
fit unu sèneche canudu chin sa berrita semper in codhu in istiu e in iberru
Surnames and Proverbs
smb:
Seneghe
Etymon
ltn.
senex, senece
Translations
French
âgé
English
aged
Spanish
entrado en años
Italian
attempato
German
bejahrt.
smesaméntu , nm: ismesamentu* Definition
su irmesare, su che ndhe bogare sa metade de una cosa, su dha torrare a su mesu
Synonyms e antonyms
ammesadura,
irmesadura
Translations
French
partage en deux
English
halving
Spanish
división,
partición en dos
Italian
dimezzaménto
German
Halbierung.
sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definition
de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau
Synonyms e antonyms
sparrunchiau
2.
sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada
Translations
French
grand ouvert,
écarquillé
English
wide open (ed)
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgesperrt.
suàre , vrb: assuae,
subare,
suvare Definition
nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine
Synonyms e antonyms
ingrilliri,
seguzare
Etymon
ltn.
subare
Translations
French
entrer en chaleur
English
to be on heat
Spanish
estar en celo
Italian
andare in caldo
German
brunsten.
suspàre , vrb Definition
nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina
Synonyms e antonyms
alaviai,
baltzigare
Sentences
sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona!
Etymon
srd.
Translations
French
parler argot
English
to use slang,
to speak allusively
Spanish
hablar en jerigonza
Italian
parlare in gèrgo,
sótto metàfora
German
durch die Blume sprechen.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definition
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Synonyms e antonyms
fressura,
revea,
tatareu
Sentences
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Scientific Terminology
mng
Etymon
itl.
frattaglie
Translations
French
fressure à la broche
English
pluck roasted on the spit
Spanish
asaduras asadas en el espetón
Italian
coratèlla còtta allo spièdo
German
am Spieß gebratene Geschlinge.
topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene)
ciopímine,
sopímini,
tzopímene* Definition
pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu
Synonyms e antonyms
assópiu,
insopímini,
topia,
topíghine,
topine
Sentences
apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas
Scientific Terminology
mld
Translations
French
piétin
English
foot-and-mouth desease
Spanish
cojera producida en las reses por una enfermedad
Italian
zoppina,
zoppìa
German
Hinken,
Maul-und Klauenseuche.
tróulu , nm Definition
su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus
Synonyms e antonyms
arrúmbiu,
bórinu,
bórtule,
carrúmbulu,
córriu,
lúdhuru,
ródhule,
rúmbulu,
torulonzu
Sentences
est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca
Etymon
srd.
Translations
French
roulement
English
rolling
Spanish
el rodar en el suelo
Italian
rotolaménto
German
Fortrollen.
uesisíat , avb: uvesisiat Definition
in calesiògiat logu, in d-unu logu bastat chi siat
Synonyms e antonyms
apetotu,
inuecoe,
totube
| ctr.
nedhube
Translations
French
partout
English
everywhere
Spanish
en todas partes
Italian
dovúnque
German
überall.
zunchèta , nf: giuncheta* Definition
cagiau chi si ponet in istrégiu de giuncu (frúscia, frussella), ma fintzes giodhu
Synonyms e antonyms
giodhu,
mezoradu
Sentences
tziu Berte aiat imbudhidau una preda de ribu pro fàchere sa zuncheta ◊ custu pastore lis partit fintzas sos malunes de sa zuncheta, a sos bichinos
Translations
French
jonchée
English
junket
Spanish
lácteo que queda en una encella
Italian
giuncata
German
Quark.