Abbreviations Legenda | Symbols Legend

arrimàdu , pps, agt: arrimatu, arrimau Definition de arrimare; firmu, postu o lassau a una parte; nau de ccn., chi po maladia o becesa no essit prus Synonyms e antonyms firmu, postu / malàdiu Sentences s'autocarru dh'iant arrimau in pratza ◊ is istimentos de is frades o sorres prus mannos beniant arrimaos e dhos umperànt is prus pitios 2. candho mi ant bidu betzu e arrimadu mi ant che un'istratzu fuliadu (C.Longu)◊ est mesu arrimau, cun sas ancas che tzumpedhu ◊ seo cricanno foedhos arrimaos in calecunu corruncone de sa memória Translations French appuyé, posé English deposited, put Spanish arrimado, que ya no sale de su casa (anciano) Italian depósto, appoggiato German gestützt.

bàsciu 2 , cng Definition genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Synonyms e antonyms innantis Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Translations French avant de… ne English before ahead… not Spanish antes de… no a no ser que… no Italian prima di… non, se non… non German bevor…, nicht.

bóh! , iscl Definition foedhu chi si narat candho unu, coment'e meravigiau, arrespondhet chi no ischit o no cumprendhet, o fintzes solu po arrespòndhere chi no ndh'ischit nudha de su chi dhi funt dimandhandho; foedhu po significare bastat deasi! Sentences boh boh: deo inoghe no che so cumprendhindhe nudha! ◊ boh, dh'at a iscí cussu aundi est! ◊ boh, e ite ndh'isco, deo?! 2. boh, no sigas a betare ca s'isterzu est prenu! ◊ boh, boh: no torres issegus ca tocas! Translations French je ne sais pas (sais pas!), ça suffit! English that's enough Spanish no sé, ya basta Italian boh!, basta! German keine Ahnung, genug damit.

candeghinò , avb: chindeghinò, chindichinò, chindighinò, cindechinò Definition candu est chi no, si no est (no fut) deasi: de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones Synonyms e antonyms andeghinò, assinuncas, calechinò, cantichinono, chiscussu, cidacheste, dassinuncas, deghinò, diacussu, indeghinou, sindighinuncas, sinono Sentences candu fui piciocona est ca sa minigonna no dh'iant ancora imbentada, candeghinò mi dh'ia posta ◊ in su tempus benidori custa mata at a donai frutu: chindeghinò ndi dh'apu a fai segai ◊ dhi fut abarrau su fragu bellu de sa linna, chindighinò no iat a èssi pòtziu suportai su fragu malu de sa pixi Etymon srd. Translations French autrement English or Spanish si no, en caso contrario, de otra manera, de otro modo Italian altriménti, diversaménte German sonst.

culivàla , agt Definition nau de ómine o de fémina, chi no aguantat segretu nudha, chi est coment'e isfundau Synonyms e antonyms culianu, culiprude, culirbudhau, culusciagu, illanadu, irmendhajolu, isciodhau, isculatzadu, lendharzu, pidànciu, pirodha, scorruledhu | ctr. segretu, sizerru Sentences cussu est unu culivala: no faghet a li nàrrere nudha chi deretu lu torrat a nàrrere Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French rapporteur English blabber Spanish chismoso, que no sabe guardar un secreto Italian spifferóne German Plaudertasche.

cultzería , nf Definition su èssere curtzu, ma nau in su sensu de unu fàere chi giaet tropu pesu a cosighedhas de pagu contu Sentences custas sunt cultzerias, a mazare cudha criadura pro duas figos! Translations French bagatelle English pettiness Spanish dar importancia a algo que no la tiene Italian piccinerìa German Kleinigkeit.

disapagnàu , agt Definition nau de cosa chi si disígiat o chi si pedit, chi est fata in debbadas, no lograt s'intentu, chi nemos at acuntentau Synonyms e antonyms | ctr. apagnau, saltifatu Sentences terra, nuraxi isbuidu de su tempus, figu morisca de sa soledadi, fumu grisu de una pregadoria disapagnada (F.Carlini). Translations French insatisfait English unfulfilled Spanish que no se puede satisfacer, realizar Italian inesaudito German unerhört.

epúru , cng, avb Definition e puru: cun totu cussu, mancari deasi, ma a bortas nau cun fele e a murrúngiu, in su sensu contràriu a su normale; candho si arrepitit tenet fintzes su significau de giai fut ora! Sentences deo puru sonniei de ti àere in cumpagnia pro tota sa vida mia, epuru no ti tenzei ◊ nachi bi andhaiat paga zente, a su coju, epuru su locale fit prenu! 2. epuru bi l'as fata, mih, a mazare una criadura!…◊ male, epuru l'ant àpidu, mih, coment'e si che collire sa cosa! ◊ epuru epuru mi azis visitadu in sa maladia!… 3. epuru epuru mi as faedhadu! ◊ bi so andhadu e mi at pagadu: epuru epuru!… Translations French pourtant English and still Spanish sin embargo, no obstante Italian eppure German dennoch, trotzdem, und doch.

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definition s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Synonyms e antonyms gannitare, giannire Sentences canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Scientific Terminology bga Translations French aboyer English to bark Spanish ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italian scagnare German anschlagen.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definition no àere làstima, fàere su cane, tratare male Synonyms e antonyms incaniare Sentences Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Translations French être cruel English to be cruel Spanish endurecerse, no tener corazón Italian èsser crudèle, non aver compassióne German herzlos sein, mitleidlos.

no , avb: non, nu Definition foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Idioms csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Sentences no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etymon ltn. non Translations French ne… pas, point, non English not Spanish no Italian non German nicht, kein.

nòbu , avb: nou Definition risposta de nega, giada cun fortza: balet coment'e totu una fràsia Synonyms e antonyms none, nossa, nòssada, nosse | ctr. eja, emmo Sentences - Custa cosa tui dh'as fata?! - Nobu, apu nau!!! ◊ nou, Cicitu: essu dèu! ◊ nou, ca no est aici! Translations French non English no Spanish no Italian no German nein

nòne , avb: noni, nono Definition foedhu de nega prus che àteru in is arrespostas candho est su solu foedhu chi si torrat (e balet che una fràsia intrea), o fintzes coment'e bolendho giare prus fortza a su chi si arrespondhet; si narat fintzes coment'e nm. Synonyms e antonyms no*, nòbu, nossa, nosse | ctr. ei, eja, emmo Idioms csn: torrare su "chi nono" = nàrriri ca no, torrai una rispusta contrària a sa chi s'àteru fiat abetendi; si àteru nono… = assumancus, assunessi… Sentences noni, mà, chi no est goi! ◊ ti apu nau chi none! ◊ cussu "Chi nono!" li fit giómpidu che un'istuturrada ◊ oberi su burò e bogandi un'anedhu… Scúsami giovonedhu ca ti torru "Ca no!" ◊ nono!, nono!, odheu: no bi andhes tue ca est perigulosu! ◊ sa pisedha li at pedidu a bufare e issu li at nadu de none ◊ su lis àere torradu su chi nono lis est dispiàghidu 2. bae chi nono! ◊ - Fata l'as cudha cosa? - Nono! 3. ma si àteru nono, su rusignolu bi est chi ti pianghet (C.Longu)◊ so essindhe a campu: si àteru nono, nessi una passizada mi fato ◊ nono, gai, chi ti at pigadu apílliu a lèzere, cantu chi ses zoghendhe! Surnames and Proverbs prb: de su nono no si tinghet pabiru Translations French non English no Spanish no Italian no German nein.

nòsse! , avb: nossi Definition foedhu de nega, nono, ma nau cun arrespetu, foedhandho cun gente manna o chi no si connoschet o chi no si dhue tenet cunfidàntzia Synonyms e antonyms nòbu, nono, nossa, nòssada | ctr. sissa Sentences candho dhos atobiànt in su camminu, a is sennores, fut a dhis fàere s’inchinu, totu a Sisse! e a Nosse! e a Fosteti ◊ nossi, nossi: cussu no mi andat! ◊ nossi, gomai! ◊ nossi gopai: est mellus chi mi ndi andi! ◊ nossi, mamma, no pòciu andai! ◊ eh, ca no at a èssiri cumenti narat fosteti, nossi! ◊ nosse, ne cheriat unu novu! Translations French non, monsieur! English no, sir Spanish no, no señor Italian nossignóre! German nein, mein Herr, meine Dame.

púpu 1 , nm Definition sa figu apenas chi si cumènciat a bíere e po cantu est crua Synonyms e antonyms crabione, perchinzone Sentences a santu Zubanne de làmpadas si biet su pupu de sa ficu predinzana… ◊ a bortas ruet innantis su pupu chi no sa ficu Scientific Terminology rbr Translations French sycone English syconium Spanish higo no maduro Italian sicònio, fico immaturo German Feigenblüte, unreife Feige.

sinòno , avb Definition (si nono) de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones: méngius a iscríere sinono po chi siat prus craru su chi si bolet nàrrere: si no nos amus a frimmare pro sempre est diferente de sinono nos amus a frimmare pro sempre, sa prima balet bastus chi no nos frimmemus, s'àtera si no faghimus goi nos amus a…; in itl. fintzas in alternativa Synonyms e antonyms aghinunca, calechinò, cancinò, cantichinono, chidecosè, chinono, chiscussu, cidacheste, deghinò, diacussu, sinoncas, tecussei Idioms csn: e ca sinono!… = zenia de nada chi afortit su chi si est nadu innantis annunghindhe carchi motivu de prus; o sinono = o fintzas; ello sinono? = est ladinu chi…, andhat desesi chi… Sentences tocat chi bi andhes tue, sinono no ti pagant ◊ Antoni at giutu fiancos, sinono bi ndh'aiat de s'ispèrdere! (G.Ruju)◊ a chistionare cun sos cumpanzedhos no si podiat, chi sinono su chi no beniat a conca a s'unu fossis fit bénnidu a conca a s'àteru 2. e ca sinono, ite mastru malu podiat èssere pro mazare?!… a mazare si mazat pro su bene…◊ in iscola chentza mastru no si podiat imparare, e ca sinono, sa muta za fit de nos fidare in iscola solos: totu aimus bortuladu! 3. li narant una cosa, o sinono un'àtera ◊ fato goi: e sinono ite poto fàghere? Etymon srd. Translations French autrement English otherwise Spanish si no Italian altriménti, diversaménte German sonst.

tacatía , nf, nm: tagadia, tagadiu, tecadia, tecadiu, tecatia, tegadia, tracatia Definition coment'e tega, fodhe de pruna aortitza, chi no cumprit s'ossu e no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment’e teghighedha, buida in mesu, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu e aghedu, e apustis si igragalat e che orruet; genia de bobboitedhu chi ponet a sa lana e dha paschet; in cobertantza, surra, cropos / furriarechela in t. = passai de is fuedhus (de su certu) a is corpus Synonyms e antonyms cagadia, tacaria, tricatia / ttr. aticatia / lanasta, segadiu Sentences boltada in tegadia si mi est sentza èssere giómpida sa pruna 2. sa berrita portaiat sa punta papada de sa tegadia 3. como che la fúrriant in tegadia, mih! ◊ deo chi "Ei!" e isse chi "Nono!" fintzas chi che l'amus furriada in tegadia!… Scientific Terminology crp Etymon srd. Translations French prune rabougrie, mite English abortive plum, moth Spanish ciruela cuyo hueso no madura, polilla Italian bozzàcchio, tarma German eingeschrumpfte Pflaume, Motte.

ufiòne , nm, agt: ofione, ufrone, unfione, unfrone Definition giúmburu ufrau, ufradura de carre bia pistada; sa figu créschia de mannària pagu innanti de còere; in cobertantza, nau de gente, chi o chie si ofendhet e si primmat luego, po cosas de pagu contu Synonyms e antonyms abbugnadura, tzulumbone, unfiatzu / cdh. unfioni / crabione, perchinzone / primmagiolu, ufrósigu Sentences bubbullancas, tzoedhos, tzurumbones si únfiant che pane intro 'e sa bura: in su coro ti ponent sa tristura e sos mermos diventant che unfrones (G.Ruju) 2. làssalu istare, cuss'ufrone, chi no faghet mancu a bi zogare! Scientific Terminology rbr, ntl Etymon srd. Translations French figue verte English unripe fig Spanish higo no maduro Italian fico immaturo German unreife Feige.

«« Search again