Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arbàu , agt Definition nau de su sabore de frutuàriu candho no est bene cotu Synonyms e antonyms abru 1, cruàxini, crudonzu, iscrómpiu Idioms csn: arenada arbara = agra, de sabore agritzu; arenada arbara durci = unu pagu agra, no cota dereta, de pòdere manigare Surnames and Proverbs smb: Arbau Scientific Terminology sbr Translations French vert, qui n'est pas mûr English varied, not completely ripe Spanish agrio Italian non ben maturo German unreif.

aúldu , agt: aurdu 1 Definition nau de s'atza atundhada de un'aina po segare, chi no segat, chi no est acutzada Synonyms e antonyms angudru, ingudru, irburdadu, irmarradu Etymon ltn. gurdus Translations French émoussé English blunt Spanish embotado Italian smussato, non affilato German abgestumpft.

bàsciu 2 , cng Definition genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Synonyms e antonyms innantis Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Translations French avant de… ne English before ahead… not Spanish antes de… no a no ser que… no Italian prima di… non, se non… non German bevor…, nicht.

cogiúdu , agt, nm: colludu, coxudu, cozudu, cuzudu Definition nau de mascu de animales, chi portat is butones, chi no est crastau (a disprétziu, o ca est atzuda, arrabiosa, si narat fintzes de fémina); su mascu de is brebès / cuadhu, porcu, malloru colludu Synonyms e antonyms botonudu, botudu / cdh. cudhutu | ctr. crastrau Sentences mi mandheint a tènnere custu poledhu cozudu chi, male domadu e imbitzadu, che leaiat s'arrastu de s'àina a unu chilòmetre e istei totu su sero pessighèndhelu 2. ita apu a nai immoi a is èguas colludas?!(Scomuniga) Etymon srd. Translations French pas châtré English not castrated Spanish cojudo, entero Italian non castrato German nicht kastriert.

corronchínu , nm Definition frutuàriu tropu cruo, piticu; su granu de s'avena areste / mele c. = (de corronca) mele de mata, de àrbore, genia de cosa apicigosa, in colore de mele, chi bogant unas cantu matas (es. prunas, ceréxias) Sentences sa bruscanalla in chirca de corronchinu est in chirca de li dare s'assangrada, ma no bi la faghent si no est a s'irfidiada Surnames and Proverbs smb: Corronchinu Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French fruits verts, tavelés et trop petits English discarded fruit, not ripe or too small Spanish redrojo Italian frutta di scarto, non ben matura e tròppo pìccola German unreifes und kleines Obst.

incaniàre , vrb Definition no àere làstima nudha, su èssere malos che cane Synonyms e antonyms incanire 1, iscaniare Etymon srd. Translations French être cruel English to be cruel Spanish hacerse cruel Italian èsser crudèle, non aver compassióne German grausam sein.

ingúdru , agt: ingurdu 1 Definition nau de un'aina, chi no segat (a fortza de dh'impreare, e si narat fintzes de marra); nau de unu, chi no cumprendhet, chi cumprendhet cun dificurtade Synonyms e antonyms angudru, auldu, irburdadu, irmarradu, iscutzu 1 / ingurru, sgudru | ctr. arrodadu, segante Idioms csn: i. che un'arrasoja a s'imbressi = prus irmarradu de gai!…; tirai a ingurdu = fàghere una cosa a malaggana, a murrunzu Sentences gortedhu ingurdu segadidus ◊ po fai linna at pigau una càvuna ingudra ◊ marrendi in terra prena de perda su marroni essit luegus ingurdu 2. cun su fenu puru su molenti tirat a ingurdu: no dhi praxit Etymon srd. Translations French émoussé English blunt Spanish embotado Italian ottuso, non tagliènte German stumpf.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definition no àere làstima, fàere su cane, tratare male Synonyms e antonyms incaniare Sentences Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Translations French être cruel English to be cruel Spanish endurecerse, no tener corazón Italian èsser crudèle, non aver compassióne German herzlos sein, mitleidlos.

iscunsertàre , vrb: iscuntzertai, iscuntzertare, iscusseltare, iscussertare, scuntretzai Definition guastare, fàere andhare male cosa cusserta, pònnere o fàere iscussertu, guastu, iscónciu, nau mescamente de machinàrios, organísimos e fintzes de sa mente, de sa salude, de is sentidos Synonyms e antonyms guastai, irgangalistae, irguastae, isconciare, iscuncetare, isordulare | ctr. acussertare, cuncodrai, cunsertare Sentences si bi at una pedra mala bos iscunsertat su muru (A.Isoni)◊ canno s'iscussertaiat su machinàriu de su rellotzu annaiat su frailàgliu a l'acontzare ◊ no fatas che cudhu chi leat su relozu a l'acontzare e l'iscussertat peus! ◊ sas manos si sunt fatas tremuleas, sos ossos si sunt totu iscussertados Etymon srd. Translations French abîmer, gâcher, détraquer English to spoil, to go wrong Spanish estropear Italian guastare, non funzionare German beschädigen, versagen.

iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu, iscussertu, iscussestu Definition nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa Synonyms e antonyms dissàntara, gastu 1, iscónciu, iscuncossu, iscunsertadu, maladióngiu, scuncordau | ctr. cunseltu Idioms csn: so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu Sentences unu rellozu iscussertu no marcat su tempus 2. si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!… Etymon srd. Translations French en panne, détraqué, malade English spoiled, going wrong, sick Spanish estropeado, enfermo Italian guasto, non funzionante, ammalato German kaputt, krank.

no , avb: non, nu Definition foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Idioms csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Sentences no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etymon ltn. non Translations French ne… pas, point, non English not Spanish no Italian non German nicht, kein.

síncaru , agt: sincheru, síncheru Definition chi no portat mància e ne pecu, chi no est ammesturau cun àtera cosa, chi est intreu; nau de ccn., chi no est alligru a binu, no at bufau, fintzes chi est onestu, chentza trassas / vinu s. = bonu, chi no est axedu; late s. = chi no dhue ant aciuntu abba; istare síncheru = abarrai firmu Synonyms e antonyms líaru, santzeru, sanu, sínchidu / cdh. tzíncaru | ctr. demadu, demmu Sentences apustis de tanta matana si che agateit síncheru a cudh'ala de riu ◊ cussu no est síncheru de conca: faghet machines! ◊ a sos drogados torret síncheru su coro! ◊ custu tatzone est síncheru ◊ si fis síncheru, Chicu, peste e lua no betaias! ◊ si che essis síncaru dae cue as a fàghere proa! 2. no mi toches: ista síncheru! Etymon ltn. sincerus Translations French intact, naturel English integral, genuine, unrotten Spanish íntegro, incólume Italian ìntegro, incòlume, non bacato, genuino German ganz, unversehrt, echt.

trísinu 1 , agt Definition nau de abba o àteru deasi, chi no at pausau, chi portat malesa in mesu Synonyms e antonyms sórinu, tróbulu, trúgliu | ctr. netu, pasadu Sentences abba trísina, binu trísinu Translations French trouble English turbid Spanish turbio Italian non lìmpido, tórbido German trüb.