Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbútinu , nm Definition su abbutinare; su che andhare a pitzu a cropu, a unu, mescamente cun màchina currendho Synonyms e antonyms abbotinada, apetigamentu / imbistida Etymon srd. Translations French foulage, collision English collision Spanish pisoteo, daño Italian calpestaménto, guasto German Getrampel, Schaden.

colpàdu , pps, agt, nm: corpadu, corpau Definition de colpare; guastu po calecuna maladia, nau mescamente de frutuàriu chi s'intostat e sicat in calecunu tretu de su pígiu de fora, a marcu, coment'e chi apat leau cropu; nau solu de ccn., chi no est tanti giustu de conca Synonyms e antonyms arropau, scutu / feltu, gastu 1 Idioms csn: corpadu a mortu = de ndhe mòrrere; corpadu dai sos mortos = tocadu, chi lu at curpidu carchi mortu, chi lu at tocadu zente morta; èssere corpadu a… (cragu, sèmene, machine, àteru) = chi bi ndhe ant postu tropu, tantu meda de nòghere 2. custa pira, ocannu, est totu corpada ◊ sa néspula de s'ortu meu est totu corpada, no bi ndh'at una bella ◊ de cantu ses colpadu ses ridículu! (Piras) 3. custu laore est corpadu a sèmene: tropu carcu e no bi faghet bonu! ◊ già che ndh'at colpados, legos e mandrones! Translations French frappé, tavelé English rotten Spanish golpeado, podrido Italian colpito, guasto, ticchiolato German geschlagen, verdorben, fleckig.

dissàntara , nf, nm: dissàntaru Definition su bogare de pare sa cosa Synonyms e antonyms arruinu, derruta, desacatu, destrossa, gastu 1, iscunsertu, istrópiu, sderrocu, sderrota, sderruimentu Etymon srd. Translations French dégât, ruine English damage, ruin Spanish daño, ruina Italian guasto, rovina German Verfall.

gàstu 1, guàstu , nm, agt Definition genia de dannu, de iscónciu; chi tenet neghe, difetu; s'impreat fintzes coment'e pps. de guastare Synonyms e antonyms dannu, dissàntara, iscunsertu, isente, istropiadu, malevadadu / cdh. gastatu / istrópiu | ctr. acónciu, arràngiu / líaru, sanu Idioms csn: dente guasta = tacada, mantzada; pònnere g. a unu = istrupiai Sentences at fatu guastu a sa màchina e frimmu s'est a mesu caminu 2. benie pro azudare una pòvera fémina guasta chi no si podet mòghere! ◊ cussu est guastu de sa nàschida ◊ de candho so rutu, custu bratzu mi est abbarradu guastu ◊ frutuàriu guastu mancu ndhe collas! ◊ custa gafetera guasta no faghet a la pònnere ◊ dhi fiat naschia una pipia guasta 3. ite mi tantat chi ti ponzo guastu a corpos! ◊ si li lompet a fuste li ponet guastu, a su fizu, arrennegadu male comente fit! 4. sa banca de fàghere pane mi l'ant guasta poníndhela a donzi cosa Translations French dégât, pourri, gâté, détraqué English damage, breakdown Spanish avería (f), daño, roto Italian guasto, inservìbile, danno German beschädigt, unbrauchbar, Schaden.

iscónciu , agt, nm: iscontzu, scónciu Definition chi at tentu dannu, o fintzes su dannu etotu, nau mescamente de calecunu aparíciu o màchina chi no est prus andhandho bene; nau de gente, chi s'intendhet male, chi sentit calecuna neghe, calecunu male; burdu, fedu o fígiu fatu a cudha manera, a trevessu, chentza èssere cojuaos; iscontzu est fintzes pps. po iscontzadu Synonyms e antonyms maladióngiu, scuncordau / dannu, guastu, iscunsertu | ctr. acónciu, arràngiu Idioms csn: arrangiai is iscòncius de sa domu (es. tàpulos de muru) = fàghere acontzos; unu padre iscontzu, una monza iscontza = chi si ndh’est essidu de padre, essida de monza Sentences su tempus est iscontzu ◊ Fulanu fit unu padre iscontzu 2. ndi portat de iscónciu, sa morti! ◊ fimus in màchina, ma amus fatu iscontzu e amus istentadu su matessi ◊ apo dadu su rellozu a l'acontzare e mi bi ant fatu iscontzu piús mannu 3. iscontzas si sunt sas paghes! 4. connoschimus su nòmene de chie at fatu s'iscontzu e, si lu chircat vostè, capatzu chi isposat sa piciochedha Etymon srd. Translations French avarie, panne English breakdown Spanish estropeado, avería Italian guasto meccànico, avaría German Störung.

iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu, iscussertu, iscussestu Definition nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa Synonyms e antonyms dissàntara, gastu 1, iscónciu, iscuncossu, iscunsertadu, maladióngiu, scuncordau | ctr. cunseltu Idioms csn: so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu Sentences unu rellozu iscussertu no marcat su tempus 2. si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!… Etymon srd. Translations French en panne, détraqué, malade English spoiled, going wrong, sick Spanish estropeado, enfermo Italian guasto, non funzionante, ammalato German kaputt, krank.

màlu , agt, nm: mau 1 Definition nau de gente, chi o chie est intregau a fàere male o est pentzandho a fàere male, dannu o istrobbu (a/c. si narat fintzes po giare prus fortza a unu foedhu chi inditat, cussu etotu, calidades malas: es. trapuleri mau, delincuenti malu); nau de cosa, chi no faet bene (o fintzes chi faet male a sa salude), chi no serbit, no est de giudu; sa parte guasta de css. cosa (e deosi fintzes arremu malàidu de sa carena), cosa chi andhat male o fintzes difícile, peleosa / min. maixedhu = malu meda; mauchedhu = unu pagu malu; su Malu = su dimóniu; f. a logos maba, màua, màgua / a./c. cun significau antifràsticu (e postu innanti de su nm.) bolet nàrrere bonu, bellu, es.: malu olivàriu che fato, inoghe, cun totu custos ozastros!… Synonyms e antonyms malésicu, maléstigu, malignu, malosu, malvadu / gherristu / guastu, malàdiu / male | ctr. bonu, líaru, sanu Idioms csn: fàghere cosa a mala gana = contras a sa gana, contras a sa volontade; èssere o fàghere a gana mala = tènniri ganas o fai bènniri sa ganas de bombitai; zúghere unu mermu malu = malàidu, cun carchi pecu; èssere malu a… (+ vrb. fàghere, bínchere, iscroxai, e gai) = èssere difítzile, inzotosu, dificurtosu, matanosu, trabballosu a… (fàghere, bínchere, iscroxai e gai), o fintzas (si est nadu de zente) chi no est tanti bellu o no est tanti de bona volontadi a fai una cosa; est malu de… = andhat male, faghet male, noghet, no cheret fatu a…; dare a su malu = pessare in su malu, supònnere una cosa mala, chi bi apat capitadu dannu; a malu tou = a dannu tou etotu, fendi mali a tui etotu, pro totu su mali chi ti ndi podit bènniri; leare a unu in malas = chentza delicadesa, a boghes, a briga; èssere in malas, a sa mala cun ccn. = èssiri a primma, a iscórriu de mancu si fuedhai; nàrrere o fàghere una cosa pro su malu = cun s'idea de ofèndhere; poesia o cantone in malu, in malas = posta pro nàrrere male de carchi cosa e de calicunu; fàghere a malu = fàghere cosas chi no andhant bene, no pònnere mente, fàghere dirbetos e gai; furriare una bestimenta a s'ala mala = pònniri sa parti de aintru, aundi si bit sa cosidura, a parti de foras /(a/c.: coment'e agt. no est sempre chi si ponet apustis de su nm.: es. a mala boza ◊ a gana maba ◊ su malu fàghere, su malu coro ◊ fàghere coro malu ◊ èssiri mala pedhi ◊ èssiri pedhi mala) Sentences ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ est ómine malu, cussu! ◊ sa prus cosa fàtzile est a bènnere malu ◊ no est pro su malu si apo mancadu! ◊ su malu las pessat totu pro fàghere male! ◊ at perdonadu sa muzere morta ma no su malu chi ndhe at su samben derramadu 2. su malu frúndhilu: su chi est bonu cóllilu ◊ tocat a connòsciri su malu acuau ◊ su malu de sa becesa est ca ti fait arregordai sa giovania 3. zughet unu pódhighe malu, comente li at puntu un'ispina ◊ no bastaiat chi fit, at tentu corpu própiu a s'ogru malu! ◊ in su spirali ndi dhi ant segau sa camba mala ◊ cun sa manu mala si est dépiu prestai a portai àcua po istudai su fogu! 4. custa est cosa mala a fàghere, inzotosa meda ◊ inoghe est malu a ndhe agatare cosa gai ◊ cussu est malu a cuntentare ca est mendheosu ◊ so malu a mòere dae domo, no mi piaghet su ziru ◊ balla ca est malu a dòrchere cussu cristianu! ◊ cussu est istrambecu e malu a cumbati 5. tira, tira, su bentu, ca partit su vapori… malu est a ponni amori ca est celiamentu! ◊ narant sos mannos chi est malu de si aggrundhare suta de sa figu ◊ mi parit mau a dhu arrefudai ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu 6. isse mancu intendhindhe gai bi at dadu a su malu ◊ no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ su malu est a triballare in montes lendhe bentu e abba, o velenu in fràbbica! ◊ deo in malu no bi apo pessau ◊ si abbàidant apare cun sa cara chei sa tela, pessendhe a su malu ◊ Zizi non bi fit ghirau e sos suos fint iscrétios e pessandhe in su malu ◊ fiza tua no est prinza: aus fatu tropu impresse a pentzare a su malu! 7. no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ si lu leas in bonas ti ponet mente, ma in malas no ndhe faghes ne crau e ne tzou de cussu pisedhu! ◊ nos ant lassadu a malu nostru e amus pérdidu! Surnames and Proverbs smb: Malu / prb: fuedhu mau mancu in brulla! Etymon ltn. malus Translations French méchant, mauvais, délinquant, impie, pervers, inutilisable, nuisible, nocif English wicked, out of order, harmful Spanish malo Italian cattivo, émpio, pervèrso, delinquènte, violènto, guasto, inservìbile, dannóso German böse, Verbrecher, verdorben, faul, unbrauchbar, Fäule, schädlich.

nésica , nf: nésiga Definition segada, genia de guastu, de male (mescamente cuau, chi no si biet a fora), fintzes calesiògiat difetu, pecu o singiale de male in css. cosa, animale o persona Synonyms e antonyms checa, màcua, méssiga, neche, néciu, néssiga, peca 1 Sentences bella cust'olia, liera una meraviza: no zughet una nésiga! ◊ custa màchina est noa noa: no zughet una nésiga, mancu una frascadura, nudha! Etymon srd. Translations French abîmé, défaut English rotting, fault Spanish deterioro, defecto Italian bacatura, guasto, difètto German Fehler.

nesicàu , pps, agt: nesigadu Definition de nesicare; chi portat nésigas, mància, calecunu male Synonyms e antonyms fermiu, maguladu, malàdiu, mantzadu, mermitu | ctr. líaru, sanu 2. no est mortu ma est abbarrau nesicau ◊ donzi frúture est nesigada ◊ su mundhu est nesigadu dae mentes umbrosas ◊ fit una cuba chi aia nesigada ◊ tenzo a muzere mia nesigada, sempre a ohis Translations French abîmé, taré English rotten, faulty Spanish podrido, picado Italian bacato, guasto, tarato German verdorben, ungesund, gebrechlich.