arrimàdu , pps, agt: arrimatu, arrimau Definizione de arrimare; firmu, postu o lassau a una parte; nau de ccn., chi po maladia o becesa no essit prus Sinonimi e contrari firmu, postu / malàdiu Frasi s'autocarru dh'iant arrimau in pratza ◊ is istimentos de is frades o sorres prus mannos beniant arrimaos e dhos umperànt is prus pitios 2. candho mi ant bidu betzu e arrimadu mi ant che un'istratzu fuliadu (C.Longu)◊ est mesu arrimau, cun sas ancas che tzumpedhu ◊ seo cricanno foedhos arrimaos in calecunu corruncone de sa memória Traduzioni Francese appuyé, posé Inglese deposited, put Spagnolo arrimado, que ya no sale de su casa (anciano) Italiano depósto, appoggiato Tedesco gestützt.

bàsciu 2 , cng Definizione genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Sinonimi e contrari innantis Frasi bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Traduzioni Francese avant de… ne Inglese before ahead… not Spagnolo antes de… no a no ser que… no Italiano prima di… non, se non… non Tedesco bevor…, nicht.

bóh! , iscl Definizione foedhu chi si narat candho unu, coment'e meravigiau, arrespondhet chi no ischit o no cumprendhet, o fintzes solu po arrespòndhere chi no ndh'ischit nudha de su chi dhi funt dimandhandho; foedhu po significare bastat deasi! Frasi boh boh: deo inoghe no che so cumprendhindhe nudha! ◊ boh, dh'at a iscí cussu aundi est! ◊ boh, e ite ndh'isco, deo?! 2. boh, no sigas a betare ca s'isterzu est prenu! ◊ boh, boh: no torres issegus ca tocas! Traduzioni Francese je ne sais pas (sais pas!), ça suffit! Inglese that's enough Spagnolo no sé, ya basta Italiano boh!, basta! Tedesco keine Ahnung, genug damit.

candeghinò , avb: chindeghinò, chindichinò, chindighinò, cindechinò Definizione candu est chi no, si no est (no fut) deasi: de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones Sinonimi e contrari andeghinò, assinuncas, calechinò, cantichinono, chiscussu, cidacheste, dassinuncas, deghinò, diacussu, indeghinou, sindighinuncas, sinono Frasi candu fui piciocona est ca sa minigonna no dh'iant ancora imbentada, candeghinò mi dh'ia posta ◊ in su tempus benidori custa mata at a donai frutu: chindeghinò ndi dh'apu a fai segai ◊ dhi fut abarrau su fragu bellu de sa linna, chindighinò no iat a èssi pòtziu suportai su fragu malu de sa pixi Etimo srd. Traduzioni Francese autrement Inglese or Spagnolo si no, en caso contrario, de otra manera, de otro modo Italiano altriménti, diversaménte Tedesco sonst.

culivàla , agt Definizione nau de ómine o de fémina, chi no aguantat segretu nudha, chi est coment'e isfundau Sinonimi e contrari culianu, culiprude, culirbudhau, culusciagu, illanadu, irmendhajolu, isciodhau, isculatzadu, lendharzu, pidànciu, pirodha, scorruledhu | ctr. segretu, sizerru Frasi cussu est unu culivala: no faghet a li nàrrere nudha chi deretu lu torrat a nàrrere Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese rapporteur Inglese blabber Spagnolo chismoso, que no sabe guardar un secreto Italiano spifferóne Tedesco Plaudertasche.

cultzería , nf Definizione su èssere curtzu, ma nau in su sensu de unu fàere chi giaet tropu pesu a cosighedhas de pagu contu Frasi custas sunt cultzerias, a mazare cudha criadura pro duas figos! Traduzioni Francese bagatelle Inglese pettiness Spagnolo dar importancia a algo que no la tiene Italiano piccinerìa Tedesco Kleinigkeit.

disapagnàu , agt Definizione nau de cosa chi si disígiat o chi si pedit, chi est fata in debbadas, no lograt s'intentu, chi nemos at acuntentau Sinonimi e contrari | ctr. apagnau, saltifatu Frasi terra, nuraxi isbuidu de su tempus, figu morisca de sa soledadi, fumu grisu de una pregadoria disapagnada (F.Carlini). Traduzioni Francese insatisfait Inglese unfulfilled Spagnolo que no se puede satisfacer, realizar Italiano inesaudito Tedesco unerhört.

epúru , cng, avb Definizione e puru: cun totu cussu, mancari deasi, ma a bortas nau cun fele e a murrúngiu, in su sensu contràriu a su normale; candho si arrepitit tenet fintzes su significau de giai fut ora! Frasi deo puru sonniei de ti àere in cumpagnia pro tota sa vida mia, epuru no ti tenzei ◊ nachi bi andhaiat paga zente, a su coju, epuru su locale fit prenu! 2. epuru bi l'as fata, mih, a mazare una criadura!…◊ male, epuru l'ant àpidu, mih, coment'e si che collire sa cosa! ◊ epuru epuru mi azis visitadu in sa maladia!… 3. epuru epuru mi as faedhadu! ◊ bi so andhadu e mi at pagadu: epuru epuru!… Traduzioni Francese pourtant Inglese and still Spagnolo sin embargo, no obstante Italiano eppure Tedesco dennoch, trotzdem, und doch.

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definizione s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Sinonimi e contrari gannitare, giannire Frasi canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Terminologia scientifica bga Traduzioni Francese aboyer Inglese to bark Spagnolo ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italiano scagnare Tedesco anschlagen.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definizione no àere làstima, fàere su cane, tratare male Sinonimi e contrari incaniare Frasi Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Traduzioni Francese être cruel Inglese to be cruel Spagnolo endurecerse, no tener corazón Italiano èsser crudèle, non aver compassióne Tedesco herzlos sein, mitleidlos.

no , avb: non, nu Definizione foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Modi di dire csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Frasi no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etimo ltn. non Traduzioni Francese ne… pas, point, non Inglese not Spagnolo no Italiano non Tedesco nicht, kein.

nòbu , avb: nou Definizione risposta de nega, giada cun fortza: balet coment'e totu una fràsia Sinonimi e contrari none, nossa, nòssada, nosse | ctr. eja, emmo Frasi - Custa cosa tui dh'as fata?! - Nobu, apu nau!!! ◊ nou, Cicitu: essu dèu! ◊ nou, ca no est aici! Traduzioni Francese non Inglese no Spagnolo no Italiano no Tedesco nein

nòne , avb: noni, nono Definizione foedhu de nega prus che àteru in is arrespostas candho est su solu foedhu chi si torrat (e balet che una fràsia intrea), o fintzes coment'e bolendho giare prus fortza a su chi si arrespondhet; si narat fintzes coment'e nm. Sinonimi e contrari no*, nòbu, nossa, nosse | ctr. ei, eja, emmo Modi di dire csn: torrare su "chi nono" = nàrriri ca no, torrai una rispusta contrària a sa chi s'àteru fiat abetendi; si àteru nono… = assumancus, assunessi… Frasi noni, mà, chi no est goi! ◊ ti apu nau chi none! ◊ cussu "Chi nono!" li fit giómpidu che un'istuturrada ◊ oberi su burò e bogandi un'anedhu… Scúsami giovonedhu ca ti torru "Ca no!" ◊ nono!, nono!, odheu: no bi andhes tue ca est perigulosu! ◊ sa pisedha li at pedidu a bufare e issu li at nadu de none ◊ su lis àere torradu su chi nono lis est dispiàghidu 2. bae chi nono! ◊ - Fata l'as cudha cosa? - Nono! 3. ma si àteru nono, su rusignolu bi est chi ti pianghet (C.Longu)◊ so essindhe a campu: si àteru nono, nessi una passizada mi fato ◊ nono, gai, chi ti at pigadu apílliu a lèzere, cantu chi ses zoghendhe! Cognomi e Proverbi prb: de su nono no si tinghet pabiru Traduzioni Francese non Inglese no Spagnolo no Italiano no Tedesco nein.

nòsse! , avb: nossi Definizione foedhu de nega, nono, ma nau cun arrespetu, foedhandho cun gente manna o chi no si connoschet o chi no si dhue tenet cunfidàntzia Sinonimi e contrari nòbu, nono, nossa, nòssada | ctr. sissa Frasi candho dhos atobiànt in su camminu, a is sennores, fut a dhis fàere s’inchinu, totu a Sisse! e a Nosse! e a Fosteti ◊ nossi, nossi: cussu no mi andat! ◊ nossi, gomai! ◊ nossi gopai: est mellus chi mi ndi andi! ◊ nossi, mamma, no pòciu andai! ◊ eh, ca no at a èssiri cumenti narat fosteti, nossi! ◊ nosse, ne cheriat unu novu! Traduzioni Francese non, monsieur! Inglese no, sir Spagnolo no, no señor Italiano nossignóre! Tedesco nein, mein Herr, meine Dame.

púpu 1 , nm Definizione sa figu apenas chi si cumènciat a bíere e po cantu est crua Sinonimi e contrari crabione, perchinzone Frasi a santu Zubanne de làmpadas si biet su pupu de sa ficu predinzana… ◊ a bortas ruet innantis su pupu chi no sa ficu Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese sycone Inglese syconium Spagnolo higo no maduro Italiano sicònio, fico immaturo Tedesco Feigenblüte, unreife Feige.

sinòno , avb Definizione (si nono) de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones: méngius a iscríere sinono po chi siat prus craru su chi si bolet nàrrere: si no nos amus a frimmare pro sempre est diferente de sinono nos amus a frimmare pro sempre, sa prima balet bastus chi no nos frimmemus, s'àtera si no faghimus goi nos amus a…; in itl. fintzas in alternativa Sinonimi e contrari aghinunca, calechinò, cancinò, cantichinono, chidecosè, chinono, chiscussu, cidacheste, deghinò, diacussu, sinoncas, tecussei Modi di dire csn: e ca sinono!… = zenia de nada chi afortit su chi si est nadu innantis annunghindhe carchi motivu de prus; o sinono = o fintzas; ello sinono? = est ladinu chi…, andhat desesi chi… Frasi tocat chi bi andhes tue, sinono no ti pagant ◊ Antoni at giutu fiancos, sinono bi ndh'aiat de s'ispèrdere! (G.Ruju)◊ a chistionare cun sos cumpanzedhos no si podiat, chi sinono su chi no beniat a conca a s'unu fossis fit bénnidu a conca a s'àteru 2. e ca sinono, ite mastru malu podiat èssere pro mazare?!… a mazare si mazat pro su bene…◊ in iscola chentza mastru no si podiat imparare, e ca sinono, sa muta za fit de nos fidare in iscola solos: totu aimus bortuladu! 3. li narant una cosa, o sinono un'àtera ◊ fato goi: e sinono ite poto fàghere? Etimo srd. Traduzioni Francese autrement Inglese otherwise Spagnolo si no Italiano altriménti, diversaménte Tedesco sonst.

tacatía , nf, nm: tagadia, tagadiu, tecadia, tecadiu, tecatia, tegadia, tracatia Definizione coment'e tega, fodhe de pruna aortitza, chi no cumprit s'ossu e no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment’e teghighedha, buida in mesu, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu e aghedu, e apustis si igragalat e che orruet; genia de bobboitedhu chi ponet a sa lana e dha paschet; in cobertantza, surra, cropos / furriarechela in t. = passai de is fuedhus (de su certu) a is corpus Sinonimi e contrari cagadia, tacaria, tricatia / ttr. aticatia / lanasta, segadiu Frasi boltada in tegadia si mi est sentza èssere giómpida sa pruna 2. sa berrita portaiat sa punta papada de sa tegadia 3. como che la fúrriant in tegadia, mih! ◊ deo chi "Ei!" e isse chi "Nono!" fintzas chi che l'amus furriada in tegadia!… Terminologia scientifica crp Etimo srd. Traduzioni Francese prune rabougrie, mite Inglese abortive plum, moth Spagnolo ciruela cuyo hueso no madura, polilla Italiano bozzàcchio, tarma Tedesco eingeschrumpfte Pflaume, Motte.

ufiòne , nm, agt: ofione, ufrone, unfione, unfrone Definizione giúmburu ufrau, ufradura de carre bia pistada; sa figu créschia de mannària pagu innanti de còere; in cobertantza, nau de gente, chi o chie si ofendhet e si primmat luego, po cosas de pagu contu Sinonimi e contrari abbugnadura, tzulumbone, unfiatzu / cdh. unfioni / crabione, perchinzone / primmagiolu, ufrósigu Frasi bubbullancas, tzoedhos, tzurumbones si únfiant che pane intro 'e sa bura: in su coro ti ponent sa tristura e sos mermos diventant che unfrones (G.Ruju) 2. làssalu istare, cuss'ufrone, chi no faghet mancu a bi zogare! Terminologia scientifica rbr, ntl Etimo srd. Traduzioni Francese figue verte Inglese unripe fig Spagnolo higo no maduro Italiano fico immaturo Tedesco unreife Feige.

«« Cerca di nuovo