Abbreviations Legenda | Symbols Legend

acàcia , nf: acàssia, acatza, arcatza Definition carrubba ispinosa, genia de linna chi faet a mata manna, ispinosa: su frore (pipiu) sèberat una tega pitica e fine ue faet su sèmene / acàcia a frori arrúbiu (faghet a arburedha) = Robinia hispida Synonyms e antonyms carrubbaresta, pudhighinedhu 1 Scientific Terminology mtm, Robinia pseudacacia Translations French acacia English acacia Spanish acacia blanca Italian acàcia comune German Robinie.

acumonài , vrb: acumonare Definition arregòllere o pònnere totu impare, totu a unu (bestiàmene, àteru), a cumone; giare su bestiàmene a contivigiare a mesu pérdia e a mesu badàngiu, a mesapare; su si pònnere impare Synonyms e antonyms aggregare, assotziai Sentences parte de sas abbas de cussu riu est intubbada: su restu est acumonada pro abbare campos e frutales ◊ si boleis guadangiai de prus, acumonaisí in sotziedadi! Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French réunir English to aggregate Spanish juntar, poner en común Italian aggregare, méttere in comune German zusammentreiben, Vieh in Halbpacht haben

basolugadhínu , nm Synonyms e antonyms faiseta 1, ghírtzoru, pabasolu, pisibisi, pisu 3 Scientific Terminology lrs, Vicia sativa ssp. nigra, V. articulata Translations French vesce English vetch Spanish alverja Italian véccia comune German Pferdehüter.

caixèdha 1 , nf Definition genia de cau marinu; marragau de mare o caita / c. niedhutza = chlidonias nigra (itl. mignattino); caixedha peis arrúbius = chlidonias leucoptera (itl. mignattino alibianche) Synonyms e antonyms caita Scientific Terminology pzn, larus minutus, sterna hirundo Translations French sterne commun English little gull Spanish golondrina de mar Italian gabbianèllo, stèrna comune German Zwergmöwe.

cànna , nf Definition genia de erba linnosa (upm) chi faet manna, arta, longa fintzes chimbe e ses metros, cun su truncu buidu de nodu in nodu ue bogat una fògia manna, longa e lada unu tretu imbodhigada a istrintu e poi aperta deunudotu e acabbada a punta, portat s'arraighina a cotzina nodosa, unu pagu a cotzighina grussa, faet su frore a ispiga manna (pinnitzu); cun custu númene si podet nàrrere css. cambu de erba buidu in mesu (o fintzes prenu), mancari precisandho canna de ite est (es. de trigu, de órgiu, de fae, de orruo, de bide, de moriscu, de càule, de latuca, de gureu); un'arremu de sa carena fatu a cundhutu; mesura antiga de longària; una calidade de canna est cussa de tzúcuru, prena che a sa canna de su moriscu ma abbosa e druche meda, a brocadas curtzitas (sa brocada est su tretu de nodu a nodu); parte tuvuda de un’arma chi isparat, ue ch’essit su tiru / min. cannita, cannixedha Synonyms e antonyms cambu Idioms csn: c. pisana = canna bella tènnera chi faghet in sos rios (ma nadu de zente, pessone arta meda, fintzas conchilébia e de pagu frimmesa); c. furistera = itl. bambú, impitada pro fàghere ainas de sonare; c. de tzúcuru = canna prena, russa che a sa canna pisana, durche meda (de cussa faghent túcaru), a nodos curtzos; c. de filiverru = arrogu longu de filiverru; c. de figuíndia = upu, canna isperrada in punta fata pro bodhire morisca, figu, e gai; c. de candelobbru = ue s'intrat sa candhela, in su candhelobbre; sa c. de su gúturu o de is prummonis = garguena; canna de rú = tentalza, àlamu; c. de soli = rajos de sole; c. de romana = su bratzu de s'istadea, ue bi sunt marcadas sas intacas e si ponet su pirone; c. de aràdulu = sa timona; innetare c. (in cobertantza)= fàghere sa púliga; essiri in cannas de crobeta, in cannas malas = pesàresi a boghes male arrennegados, pesaisí a cannas pisanas; no tocare una cosa mancu cun tres cannas de Baronia = èssereche tropu atesu, no fàghere a la tocare; si bi girat su bàrriu de sa c. (nadu de logu) = no bi at nudha, est líchidu totu, bóidu, chentza trastes nudha, (nadu pro ccn.: chi est solu deunudotu, chentza neune) Sentences ispuligare, segare, isperrare, prantare canna ◊ sa canna si ndhe segat in zennarzu, candho est lómpida ◊ a ndhe iscutinare s'olia andhat bene a canna ◊ trexentus cannas friscas, cincuxentus sicadas… ses in mari e no piscas… 2. candho lu tocat si ndhe dogat innedha tremèndhesi che canna ◊ est reu, téteru che canna ◊ est débbile che canna 3. lassànt is mannugas in terra acapiadas cun sa canna de su trigu atotu ◊ a nudha servit sa canna si no at ispiga ◊ su trigu fàciat conca manna, mancai non fàciat canna! 4. in sa càscia bi at cannas de fresi, lentolos e costúmenes ◊ iseta finas a che tèssere custa canna de furesi! ◊ at fatu una canna de muru bullu ◊ est bortaedie: bi at galu sete cannas de sole 5. si fut imbàtiu in is primus cannas de su soli, chi fut bessendu ◊ duas cannas de sole a serentina, longa s'umbra de su chercu in sa piata… Surnames and Proverbs smb: Cannas, (Decannas) Scientific Terminology mt, Arundo donax Etymon ltn. canna Translations French roseau English reed Spanish caña Italian canna comune German Rohr.

cassí , nm: cassibi, cassile, cassili, cassívile Definition genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: est amparau cun lei po no dh'ispèrdere deunudotu Synonyms e antonyms ansile*, assíbile, bassili, grassíbile, ibbirru, ischirru, màrcia 3, vrassívile Surnames and Proverbs smb: Cassili, Cascili Scientific Terminology anra, martes martes latinorum Translations French martre des pins, martre sarde English pine marten, sardinian marten Spanish marta Italian màrtora comune, màrtora sarda German Baummarder, Edelmarder.

commúnu , agt: cumunu Definition chi est de medas, de totus, chi pertocat a totugantos, chi no tenet nudha de ispeciale Idioms csn: loris communus = sos laores chi si faghent a tiradura (fae, basoludundhu); genti comuna = chi no tenet incàrrigos, chi no manizat podere; àere in comunu = a cumone, totus paris Sentences s’onorèvole at fatu carriera subra de sas palas de su bisonzu de sa zente comune ◊ ses de cussos batiados in cuile po no ti nàrrere béstia comune, de cussos chi no andhant mancu a fune! ◊ funt cosas mannas acontéssias a genti comuna 2. in comunu teniant terra e frutu, bestiàmine e cantu si est connotu Etymon ltn. communis Translations French commun English common Spanish común Italian comune German allgemein.

comúna , nf, nm: comune, comunu, cumona, cumuna Definition pópulu chi si guvernat cun is leis suas etotu; domo cumonale, sede de s'amministratzione de una bidha Sentences già ti poto comune lastimare candho penso comente ses torrada (B.R.Carbone)◊ sa guàrdia de sa cumona est marranu de vídere una vetura chi l'achicat deretu una contravintzione ◊ su segretàriu de comuna dhu pagant a su mese Etymon itl. Translations French mairie, hôtel de ville English town-hall Spanish ayuntamiento Italian municìpio, comune German Rathaus.

comunèdha , nf Definition genia de ambidha Sentences a sa cassola dhoi dexit sa comunedha puru Scientific Terminology psc Etymon srd. Translations French anguille English eel Spanish anguila Italian anguilla comune German Aal.

ferràssa , nf, nm: ferratza, ferratzu Definition genia de musciola o scrita, assimbígiat unu pagu a sa palaja ca est lada meda e de colore prus craru asuta, ma est manna meda, a forma de triàngulu e portat una coa a bisura de foete Synonyms e antonyms ferradu 1 Scientific Terminology psc, dasyatis pastinaca Etymon itl. Translations French raie pastenague English common stingray Spanish raya làtigo común Italian ferràccia, pastinaca comune German Gewöhnliche Stechrochen.

grassíbile, grassíle, grassímene, grassímile , nm Definition genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele (o can’e linna), a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, arresias, conillos: sa lei dhu badrat po no che dh'ispèrdere deunudotu Synonyms e antonyms ansile, assíbile, bassili, cassí, ibbirru, ischirru, màrcia 3 Sentences naschint crapitos, grassiles e mela de lidone ◊ bae, tue, cara de grassímile!◊ sont parandhe cropos po lèpores, marzanes e grassiles Scientific Terminology anra, martes martes, m. m. latinorum Etymon srd. Translations French martre des pins English pine marten Spanish marta Italian màrtora comune, m. sarda German Baummarder, Edelmarder, eine Edelmardersorte.

ibbírru , nm: ibirru, ilbirru, irbirru, isbirru, sbirru Definition genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s’annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est belle e ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: po sa lei est amparau po chi no si che isperdat Synonyms e antonyms ansile, assíbile, bassili, birru, cassí, grassíbile, ischirru*, màrcia 3 Sentences is pedhes de irbirru unu tempus fiant cricadas Scientific Terminology anar, martes martes latinorum Translations French martre commune English pine marten Spanish marta Italian màrtora comune, m. sarda German Baummarder, Edelmarder.

lèpere , nm: lèperi, lèpiri, lèpore, lèpori, lèporo, lèpuri Definition genia de animale areste, prus mannitu de su conillu, de intina orrubiasta, a origas longas meda e cambas de apalas prus mannas: s'arratza l. c. europaeus est batia de fora e iscapada po cassa; in cobertantza si narat de sa natura de sa fémina / lèpore, lèpuri de argiola = piulaghe, pipiaghena, zenia de puzone chi paschet in sas arzolas; lèpere de sant'Antoni = porchedhu de sant'Antoni, itl. falèna; coa de lèpuri = Lagurus ovatus, zenia de erba chi narant finas mussimmussi o bafus de gatu Synonyms e antonyms tèpui / cdh. lèparu Idioms csn: lestru che lèpere = lestru meda; tènnereche su cascu de su lèpere = sapíresi donzi cosighedha Sentences li brincaiat su coro che lèpere pessighidu ◊ mai no sigas duus lèpuris paris! ◊ de s'assuconu zughiat su coro a brincos che lèpere in sachedhu ◊ su lèpuri currendi si aterrat po s'iscabbulli de is canis ◊ unu lepiredhu est atidhendu de una parti a s'atra ◊ nci seu pesau a una mata cument’e unu lèpiri ◊ b'aiat perdighes e lèperes 2. si cumponiant deretos candho intendhiant ifraschinzu ca sas teracas che teniant su cascu de su lèpere Surnames and Proverbs smb: Lepore, Leporeddu, Lèpori, Lèppori, Lepureddu, Lèpuri / prb: chini sighit duus lèpuris no ndi cassat manc'unu Scientific Terminology anar, lepus capensis mediterraneus Translations French lièvre English brown hare Spanish liebre Italian lèpre comune German Feldhase.

madròna , nf: mardona, medrona, meldona, merdana, merdona Definition calidades diferentes de sórighes: mardona de mara, de bassa (sórighe mannu), e mardona de teulada, de molinu o de cresura (prus pitica); a logos narant mardona, merdona a su biurru (s'annaemele), a logos a s'assile; in cobertantza, imbriaghera puru / m. de mare = zenia de pische, mogliola (phycis phycis) Synonyms e antonyms sóriche / cdh. ratzu 1 Sentences cust'est un'arretonera bèni preparada po si cassai a totus coment'e merdonas! ◊ ses istétiu tui, merdona de bassa, a fai sa spia! 2. e ita meldona chi ti ses pigara notesta!… Scientific Terminology anar, rattus norvegicus, r. rattus Etymon srd. Translations French rat English rat Spanish rata, ratón Italian ratto, ratto comune German Ratte, Wanderratte, Hausratte.

olzàle , nm: orgiabi, orgiali, orxabi, orxali, orzale Definition orgiali de denti o cincirri a dentes, una genia de pigione; orgiali de is cannas, de is mostassus, orgiau cannaca, àtera genia de pigione chi si assimbígiat Synonyms e antonyms cincirri, tzichirriadori / moretina, morinata, trinedha Sentences in sa tébida noti de beranu est billendi s'orgiali cantadori Scientific Terminology pzn, emberiza calandra Etymon srd. Translations French proyer, bruant English corn bunting Spanish triguero Italian strillòzzo, zìgolo comune German Grauammer.

sarigótu , nm Definition pische, una calidade de isparedha manna (faet fintzes de baranta centímetros) Synonyms e antonyms sàragu Scientific Terminology psc, diplodus vulgaris Translations French sargue English sargo Spanish mojarra Italian sàrago comune German gemeine Geißbrasse.

sarràgna , nf, nm: sarrània, sciarrani, serrani, serrània, serranu Definition genia de pischighedhu de mare: un'arratza de vaca Synonyms e antonyms bollàrgiu Sentences ammisturu prupu, sépia cun pagellu, una sarragna, unu sàlixi, calamaris… una bella cassola! Scientific Terminology psc, serranus cabrilla Etymon ctl., itl. serrà, sirrania Translations French serran English sae perch Spanish cabrilla Italian sciarrano comune German gemeiner Sägebarsch.

«« Search again