Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbénzu , nm: aenzu, benzu, enzu Definition genia de neghe o pecu, difetu de sa carena, o fintzes de sa manera de fàere de sa persona / betare s'aenzu = agatare ite de nàrrere, ite de critigare, cosa in contràriu Synonyms e antonyms defeta, inzenzu, mendhea, peca 1 / menisprésiu 2. li agato abbenzos e atrecos Surnames and Proverbs prb: no est bella chen'aenzu, no est fea chena gràtzia Etymon srd. Translations French défaut English flaw, moral defect Spanish defecto Italian mènda, difètto fìsico o morale German Mangel.

abbòe , avb Definition parangau, incrubau a una bandha, coment'e orruendhondhe a una parte Synonyms e antonyms achibboe, achifilu, acorrimboe, calembru, imboe, ochirioe Etymon srd. Translations French biais English skew, oblique Spanish desequilibrado Italian in posizióne o in mòdo squilibrati, sghémbo German unausgeglichen.

acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Etymon srd. Translations French doter un appartement de tous les conforts English to have, to provide oneself Spanish regalarse comodidades Italian avére o provvedérsi di tutte le comodità German mit allem Komfort versehen.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definition prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Synonyms e antonyms afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Sentences chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Etymon srd. Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener amante Italian avére o farsi l'amante German einen Liebhaber haben.

alaússa , nf: araussa Definition senabre bianca Synonyms e antonyms agaussa, armulata, giúspinu Scientific Terminology rba, Sinapis alba, Brassica adpressa Translations French moutarde blanche English white mustard Spanish mostaza blanca Italian sènape bianca o ruchettóne German weißer Senf.

allocài , vrb: allucai Definition fàere o essire locu, ammammalucare, incantare Synonyms e antonyms allochiai, imbolocai, scimprai Sentences ti creis ca mi allucas aici cun duas cositedhas: dèu bollu totu sa parti mia! ◊ candu mi seu cojada mi seu allucada e no apu castiau ni bellesa e ni virtudi ◊ si allucant castiendu arrandas, ingirialetus, una patena, unu cungiali, bastat chi siat cosa antiga! 2. allucaus, no iscidiant in cai istampu nc'intrai ◊ no abbarres allucau! Etymon spn. alocar Translations French devenir idiot English to make silly Spanish enloquecer Italian diventare o far scémo German dumm werden.

ammudigonàre , vrb: ammutigonare Definition essire mudurcos, de pagos foedhos, abbarrare citios Synonyms e antonyms ammutullonare, citire Sentences sa vida de campagnolu che l'aiat unu pagu ammudigonadu ◊ si est ammutigonadu unu pagu e poi si est postu a nàrrere Etymon srd. Translations French rendre taciturne English to make taciturn Spanish ser taciturno Italian rèndere o stare taciturno German schweigsam sein.

apistichinzàre , vrb: apistighignare, apistighinzare, pistichinzare Definition pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu Synonyms e antonyms afruscare 1, apensamentai Sentences custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute Etymon srd. Translations French s'agiter, être inquiet English to crave Spanish zozobrar, estar intranquilo Italian avére o méttere inquietùdine, smània German von Unruhe erfaßen werden, Unruhe verursachen.

arrespinài , vrb: raspinai* Definition èssere arrasposu, essire arrasposu Translations French devenir rêche, faire devenir rêche English to make rough (become) Spanish curtir, agrietar Italian rèndere o divenire rùvido German grob werden, grob machen.

àrrui , nm: aurri Definition àlinu de monte, genia de linna chi faet a mata manna Scientific Terminology mtm, Ostrya carpinifolia Etymon srdn. Translations French charme-houblon, bois-de-fer English hop hornbeam Spanish carpe negro, falso carpe Italian càrpino nero o carpinèlla German europäische Hopfenbuche.

assaborí , vrb: assaborire Definition cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a arrogus e a mússius, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s’ischit Synonyms e antonyms assabèschere, assebeltare, bodhiri, indennentai, scasumai, scolliri Sentences da'ite l'as assaboridu chi est gai su chi est nendhe sa zente? ◊ lassamí ponni prus acanta, ca no intendu e no ndi assaboru nudha! ◊ zughiant unu chistionu ma no ndhe lis apo assaboridu nudha ◊ no ndi apu pótziu assaborí nudha de su chi depint fai Etymon srd. Translations French percevoir, réussir à comprendre English to perceive, to realize Spanish percibir, lograr entender o saber algo Italian percepire, riuscire a capire o a sapére German verstehen, erfahren.

bàgnu , nm: bàngiu, bànniu, bannu, banzu, vanzu Definition su si pònnere o istare in mesu de s'abba o àteru po si samunare o ispàssiu; su pl., logu inue dhue at abbas meighinosas caentes o fintzes ludu po cura; logu, aposentedhu aintru de domo fatu adatu po si samunare e fàere de bisóngiu Synonyms e antonyms peschina Sentences semus andhados a Fordongianus a fàghere sos bagnos ◊ che sunt in mare pro sos bagnos ◊ a sa camba dhi faint bèni is bàngius de axedu callenti ◊ andhaiant a frúmmene a impojare ca no si podiant fàede su banzu in dommo 2. in Benetuti e in Sàrdara bi sunt sos bagnos ◊ bai e isciacuadí in su bàngiu de Síloe! 3. in sas domos como su bagnu lu faghent intro Surnames and Proverbs smb: (Anzos) Scientific Terminology dmo Etymon itl. Translations French bain, salle de bain English bath Spanish baño, cuarto de baño Italian bagno, tèrme o stabiliménto termale (al pl.) German Bad, Badezimmer, Thermalbad.

bannèra , nf Definition genia de pische de mare longu unu mesu metro, in colore orrubiastu, portat sa pinna totu pínniga asuba e asuta Scientific Terminology psc, cepola rubescens Etymon itl. bannera Translations French cépole commune English red bandfish Spanish cepola Italian cèpola o pésce nastro German Bandfisch (roter).

buscínu 1 , nm: busine Definition una genia de anade chi portat coment'e una pubusa orrúbia in conca: in Sardigna faet abbitu in passera, ma nidat puru, in logos de istagnu Synonyms e antonyms piberoni 1 Scientific Terminology pzn, netta rufina Translations French canard siffleur English turkish widgeon Spanish pato colorado Italian fischióne o fistióne turco German Kolbenente.

cagliúga , nf Definition genia de erba chi assimbígiat a su cagarantzu e po cussu dhi narant cagarantzu areste, molentinu, cocoininni burdu e no est de papare: su sèmene chi faet praghet meda a is codroneras e po cussu dhi narant erba de cardaneras, de cardedhinas o predu feche Synonyms e antonyms concuda 3, pedruveghe / cdh. cagliuca Scientific Terminology rba, Senecio vulgaris Translations French séneçon English groundsel Spanish hierba cana Italian èrba calderina o senecióne German Vogelkraut.

caíta , nf, nm: caitu Definition min. de cau, genia de pigiones: marragau o arrúndili de mari, o fintzes marragau a peis niedhus, caita bicu niedhu (itl. beccapésci = sterna sandvicensis)/ a/c.: coment'e in cau, deasi etotu in caita sa /c/ de cuménciu no càmbiat sonu po si agatare in mesu de duas vocales: sa caita = nr. "sacaíta" (e no "sagaíta") Synonyms e antonyms caixedha 1 Scientific Terminology pzn, geochelidon nilotica, sterna hirundo, s. albifrons Translations French sterne hansel English gull-billed tern Spanish pagaza piconegra Italian róndine di mare o stèrna zampenére, fraticèllo German lachseeschwalbe.

calabíu , nm Definition figu bícia, acalabiada, aortitza, chi no lompet ca ndhe orruet innanti sicandhosi Synonyms e antonyms cadh. calàciu Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French figue molle ou blette English withered fig Spanish higo lacio, marchito Italian fico méncio o vizzo German welke Feige.

càlculas , nf pl: càrculas, cràculas Definition parte de su telàrgiu chi si artzat e calat e inue su tessidore portat is peis po apèrrere e serrare s'istàmene Synonyms e antonyms peanas, péigas, peones, petzana Scientific Terminology ts Translations French marches du métier à tisser English loom treadles Spanish cárcola Italian càlcole o règoli del telàio German Webertritt.

cambirúgia, cambirúja , nf Definition cun custu númene si narant tres erbas diferentes: a) fumària ruja, podhinedhu arrúbiu o erba de pódhini, tzacarravronti (a sa calidade bianca, Fumaria capreolata, dhi narant fumisterru biancu, gimisterru fémmina); b) erba de ventu; c) préssiu de arriu o lidu 1 (Persicaria lapathifolia, P. hydropiper): is primas faent una fògia chi assimbígiat in punta a sa fògia de su pedrusèmene, faent frorighedhos longhitos, orrúbios in totu o solu in punta, su cambu est longu e atrotigau e si crocat; sa Parietaria officinalis faet is cambos, prus grussos, orrúbios e deretos, de unu mesu metro, faet a fundhu mannu cun cambos meda, a matzu fintzes mannu, s'arraighina no sicat, e sa fògia, chentza bicos, prima larga de calecunu centímetru, acabbat a punta única Synonyms e antonyms casugotu, fumàdigu 1, fumariarrúbia, fumesterre, gimisterra / ebraentu, pigolosa / lidu 1 Scientific Terminology rba, Fumaria officinalis, F. capreolata, Parietaria officinalis Etymon srd. Translations French fumeterre English fumitory Spanish fumaria Italian fumària o muraiòla German echter Erdrauch.

cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definition cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru) Synonyms e antonyms cannàile, sirba / giangalloi, iscalandrone Sentences cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu 2. za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu! 3. bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos Translations French tige mince et très longue English very long and thin stalk Spanish tallo sutil y largo Italian stèlo o fusto lianóso, sottile e mólto lungo German langer und schmaler Stiel.