Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cannutígliu , nm: canotígliu Definition filu de prata o de oro po borderia Etymon spn. canutillo Translations French fil d'argent ou d'or à broder English silver or gold yarn for imbroidery Spanish canutillo Italian filo d'argènto o d'òro per ricami German Silber-oder Goldstickgarn.

càntara 1 , nf Definition càntigu o chistionu chi giaet ifadu / ómine de c. = ifadosu Synonyms e antonyms làntara, laredha, mémula, taja Sentences ne portat una de càntara, cussu!… Surnames and Proverbs smb: Càntara Etymon srd. Translations French chant ou parler agaçants English singing Spanish cantilena Italian canto o parlare noióso, stucchévole German eintöniger Gesang.

chimíre , vrb Definition nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore Synonyms e antonyms abbrabai, abbrossare, frunzire 1, inchimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / folai, indobiri Sentences beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu Etymon srd. Translations French bourgeonner English to sprout Spanish germinar, brotar Italian germogliare, fare il gètto o stèlo di alcune èrbe German sprießen, treiben.

còntra 1 , nf: cronta 2, cronte Definition logu artu, atza, oru de unu monte ue faet a iscrébigu, fintzes su muru de unu putzu; pedra manna, orroca, muntone de pedra Synonyms e antonyms bica, monte / roca Sentences sa sírcia àrtziat plena de àcua e tui incarendidí in sa cronta ti miras in funtana ◊ un'ómine ndh'est istupau de una cronta 2. poita custa cronta chi una dí fiat pani no si lassat prus cumossai? ◊ una perda ndi est arruta de una contra ◊ e cumenti ti dha passas cuendididha in cussas crontas? ◊ iat pensai de pigai a sa cronte po s'impostai a candu passàt calincunu sirbone Scientific Terminology slg Translations French contrefort, falaise à pic English edge, protrusion, vertical side Spanish saliente Italian sporgènza, spónda o paréte a picco, contraffòrte German Vorsprung, Überhang, Strebemauer.

costàna , nf Definition donniuna de is tzivinedhas frucaxadas chi si ponent in su carru in forma de arrestellu po usu de seidare trigu messau; is costaos de sa pica, de su lacu, de un'istrégiu; su muru a inghíriu de unu putzu; freadura in costas de un'animale / sas costanas de su carru sunt fatas cun bàtoro cannelas e bàtoro ultedhos (listellos): sas primas ficadas in su fundhu de su carru, sos àteros intrados in sas cannelas parallelos a su fundhu e muntesos frimmos cun sos tisidhos; c. de porta = antarile Synonyms e antonyms costazera, zerda 1 / malandra Sentences teniat trabballu meda: arrodas de fai e de arrangiai, butus e carrus cun is costanas segadas 2. sas costanas de sa córbula, de sa padedha, de su furru, de su poju, de su carru ◊ candu su forru est intrebigau si connoscit a su colori de is costanas ◊ sa mama dh'at ciciu in sa cadiredha a tres costanas, su pipiu 3. colaiat in costanas de istradone 4. est una calarina tota a costanas, romasa romasa Etymon srd. Translations French paroi d'un récipient English sides (container) Spanish costillas Italian fianchi di un recipiènte o sìmili German Seiten eines Gefäßes.

cundòta , nf Definition su tubbu mannu chi batit s'abba o àteru a unu logu Translations French conduit English pipe (water) Spanish cañería, conducto Italian condótta d'àcqua o sìmili German Leitung.

derrúere, derrúghere , vrb: derrúiri, dirrúere, dirrúghere Definition su si lassare andhare de male in peus, chentza si tènnere contu; batire o lassare andhare una cosa, unu logu o a unu de male in peus, fàere andhare male, fintzes isconciare Synonyms e antonyms arroinare, atzimare, derrocai, dirruire, dissantarare, ifasciare, irderrúere, iscalabrare, isciarrocai, isciusciai, ispèldere, istrossare Sentences sa pitzoca est derrughèndhesi de su totu chi no fachet a la bíere! ◊ sa domo chi no b'istat neune si che derruet ◊ mortu su mere, s'ortu si ch'est derrutu, irbandhonadu ◊ màniga ca sinono ti derrues peus cun custas meighinas! 2. cussa cosa derrughet sa pessone piús sana ◊ custos canes arestes nos sunt dirruinne ◊ dirruo sos camasinos chi apo e ndhe fràigo piús mannos Etymon ltn. deruere Translations French tomber en ruine, ruiner English to ruin Spanish arruinarse, arruinar, derrumbarse Italian andare o mandare in rovina, dissestare German verfallen, ruinieren.

discumbidài , vrb Definition nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat Sentences mi seu discumbidau e no dhoi andu Translations French révoquer, annuler une invitation English to cancel Spanish desconvidar Italian revocare o disdire un invito German eine Einladung absagen.

doradíglia, doradílla , nf: durundilla Definition una genia de fílighe chi creschet in is muros e perdigàrgios Synonyms e antonyms dorafilla Sentences bufana arculentu, frazia, pistidhori, sentziana, doradilla e àteras ervas pro meichina Scientific Terminology rba, ceterach officinarum Etymon spn. Translations French cétérac English kind of fern Spanish doradilla Italian èrba rùggine o félce dorata German Milzfarn.

éni , nm: enis, éniu Definition genia de mata, tóssica, chi faet linna bona, tostada e forte meda: a sa birilla (frutu) chi faet dhi narant giurixedha Synonyms e antonyms eli, linnarrúbia, longhivresu, tàsaru, tassu Surnames and Proverbs smb: Enis Scientific Terminology mt, Taxus baccata Etymon srdn. Translations French blaireau English yew (tree) Spanish tejo común Italian àlbero della mòrte o tasso German Eibe.

erbalònga , nf Definition erba de púlighe o de púlixi, erba niedha, tzípiri burdu Scientific Terminology rba, Plantago afra Etymon srd. Translations French pulicaire English fleabane Spanish zaragatona Italian pulicària o psìllio German Flohsamen.

fundhàrzu , nm Definition fundu de cosa prantada chi at fatu bellu, mannu, créschiu meda Etymon srd. Translations French grosse touffe English tuft Spanish cepa grande Italian gròsso césto o céspo German Büschel.

giuncumàsciu , nm: zuncumascru Definition giuncu a cambu tundhu, forte, longu longu, bogat su frore unu pagu asuta de sa punta e punghet, faet in logos de venadórgiu, a molas mannas, s'impreat murtu (atrotigau) e irmurtidu po acapiare o àteros trebballos: a logos dhi narant sinniga, tinnia, tzinnia, chi funt fintzes àteras genias de erba chi si assimbígiant Synonyms e antonyms tinnia Scientific Terminology rba, Juncus acutus Etymon srd. Translations French jonc épineux, j. piquant English reed Spanish junco espinoso Italian giunco spinóso o pungènte German stechende Binse, stachelige Binsensorte.

grugugliòni, grugullòni , nm: gruguzone 1, gruguzoni, grulloni, gurgugione, gurgulloni Definition babbaurru de trigu, bobboi pitichedhu, chi ponet in su trigu incungiau e dh'istampat, totu Synonyms e antonyms alguzone, ilguzone, orguloni, suzone / cdh. giulgudhoni Scientific Terminology crp, calandra granaria Etymon ltn. gurgulione(m) Translations French charançon, puceron English weevil Spanish gorgojo, cuco Italian punteruòlo del grano o calandra, gorgoglióne German Kornwurm, Kornkäfer, Kornkrebs.

iciòcoro , nm: isciòcoro, issòcoro Definition cimacioci, genia de erba chi faet fògias mannas, ladas, tzudhosas, arrasposas, frorighedhu grogo: sa candhelita modhe, unu pagu marigosa, est bona a papare Synonyms e antonyms artiòcoro, ciòcere, cioci, ciòcoro, culurassu, entiòcoro, fiòcaru, intiòcoro, soci, tucaredhu, tziòcoro* / cdh. sciòcaru Scientific Terminology rbz, Helminthotheca echioides Translations French picride fausse-vipérine English bristly oxtongue Spanish arpell, arpellet Italian aspràggine o lattaròla pungènte German Natterkopfartiges, Bitterkraut.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definition pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Synonyms e antonyms isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Sentences no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Translations French perdre ou faire perdre son temps English to waste one's time Spanish perder el tiempo Italian pèrdere o far pèrdere tèmpo German Zeit verlieren.

imbarrigàre , vrb: imbarrugare Definition pònnere e incracare o pesare apitzu de ccn. cosa (o de ccn.), èssere coment’e a càrrigu, a pesu / i. unu burdu a ccn. = nàrriri a bodheta chi est fillu cosa sua Synonyms e antonyms abbarrigare, asubai, imbarare, incarrutzai Sentences si ch'est imbarrigadu subra azummai l'aiat ischitzadu! ◊ imbarrigados s'unu a s'àteru, ca pagu reziant, che esseint a fora ◊ no ti che imbàrrighes cue ca bi at cosa chi si pistat! ◊ no ti che imbàrrughes apitzu! Etymon srd. Translations French s'appuyer English to put on Spanish ponerse o apoyarse encima Italian méttersi o appoggiarsi sópra German sich hinauf stellen.

impillài , vrb Definition pònnere unu pígiu in pitzu de s'àteru, subrabare, apirare; atrotigare e acostire duos filos apare, a manera chi s'imbodhighent s'unu cun s'àteru Synonyms e antonyms apillai / folfigiare, profizare Etymon ltn. implicare Translations French tordre des brins, des fils English to wring, to double yarns Spanish torcer hilos Italian tòrcere o raddoppiare i fili German winden.

irbóchidu , nm: irbónchidu, irbórchidu Definition tzérriu mannu Synonyms e antonyms abbérriu, bérchida, grida, irgargu, ólchidu, tírriu / arràmiu Sentences Mariànzela aiat tratesu un'irbóchidu e li fit issiu unu sonu gurdu Etymon srd. Translations French cri aigu English scream Spanish grito Italian urlo o grido scompósto German Geschrei.

irfrissuràre , vrb: isfressurare, isfrisciurai, isfrissurare, sfrisciurai Definition bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu Synonyms e antonyms irmatare / matanare, ischissimignare, smerai 2. su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes Etymon srd. Translations French se mettre en quattre pour qqn. English to leave no stone unturned Spanish echar los hígados, desvivirse por Italian farsi in quattro per qlc. o qls. German sich vierteilen.