Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cantalíre , nm: cantarile, canterile Definition in is aperturas (gennas), su muru a una parte e a s'àtera, is muros de costau de s'apertura Synonyms e antonyms antalire, cantargiare, cosciale, istantalire, trempai Sentences candho ibbabbu, fizu mé, istentavat a ghirare, immamma s'imbaravat a su canterile de sa zanna, cun sos òcios in sa mina Scientific Terminology dmo Etymon srd. Translations French huisserie, montant English jamb Spanish jamba, mangueta, pie derecho Italian stìpite, stàggio del telàio della pòrta German Stamm.

càsta , nf: crasta 1 Definition genia, arratza po ndhe parare, nau mescamente de animales; calidade de calecuna cosa Synonyms e antonyms arràcia, arramponi, genia, iscera, isceta 1, iscrípia, paru, raima Idioms csn: zogàresi a su pudhu ’e casta = pèrdere su tempus in sas diverteras, chentza cumbinare nudha, chentza contu e chentza cabu; parai casta = parare ratza, lassare un'animale (o un'erba o àrbure) pro ndhe fàghere àteros cun sas matessi calidades; pàrrere vonu de casta = bonu meda, de sa menzus calidade Sentences una crasta de ballu chi nd'eis bogau a pillu!…◊ tengu unu caboni de sa vera casta (E.Pintor Sírigu)◊ che pastore de casta, iberrabat sa robbedha in su cunzau a cara a sole ◊ caboni de casta ghetat sempri s'ala a sa pudhasta chi circat callenti 2. líbberos de cussa casta no nche ndhe tenzo 3. sas abes si dividint in tres castas chi però faghent una famíllia sola: abe maistra, abe selvidora, abe màsciu Surnames and Proverbs smb: Casta, Crasta Etymon ctl., spn. Translations French genre, espèce, variété, caste English kind, species Spanish casta Italian schiatta, spècie, varietà German Stamm, Art.

càu 1 , nm: (nr. su cau = sugàu) Definition su meudhu o coro de una mata, mescamente de su samucu; ossu de moriscu, su chi abbarrat candho ch'est istacau su granu; su chi abbarrat de una mela o de una pira papada a orrunchinadura, a móssigos totu a inghíriu de fiancu, su nasedhu, sa parte de mesu ue si agatat sa bussa de su sèmene; fintzes sa parte de mesu de unu tzuellu o fruschedha, sa mamaja; a logos, sa figu crua mancu ufrandho / c. de orixa = cacatza, genia de ispurgu de colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas; c. de sa dente = buidu in dente guasta Synonyms e antonyms maodhu, papi / fadina / crabione Sentences teniat duos boes de cau cun sos corros de ferru ◊ a giogu, sos pitzinnos faghiant a boes sos caos de trigumoriscu ◊ fit un'úlumu rutu cun su truncu iscorzadu fatu a cau 2. boe meu, l'isco chi mannu e russu l'as su cau su pagu tempus chi ses a reposu 3. sa mandronia de sos timerosos, chena impignu e ne fide, est una mela cun su cau mortu! (G.Fiori)◊ in su carrucedhu poniaus unu caixedhu peparti e faiaus su giú Surnames and Proverbs smb: Cau Scientific Terminology rbr Etymon ltn. cavum Translations French trognon, rafle English core Spanish duramen, zuro, corazón Italian tórsolo, tùtolo German Stamm, Kerngehäuse.

iscèta 1 , nf Synonyms e antonyms arràcia, casta, genia, iscera, iscrípia, paru, raima Etymon srd. Translations French lignée English family Spanish estirpe, linaje Italian schiatta German Stamm.

iscràtza , nf Definition sa gente chi est dipéndhia de calecuna famíglia, de is mannos de unu parentau, cun is calidades puru, pruschetotu naturales Synonyms e antonyms aredeu, arénsia, arràcia, arrampile, arrépula, iscrípia, istripa, istripile Sentences cussa est zente de mala iscratza Translations French souche, lignée English descent Spanish estirpe, descendencia Italian discendènza, stirpe German Herkunft, Stamm.

istrípa , nf: istrípia, stripa Definition arraighina de sa gente, de una famíglia / èssere de mala istripa = (fintzas) èssere de mala uta, de mala ispétzia, de naturale malu Synonyms e antonyms aredeu, arràcia, arrampile, arrépula, iscratza, iscrípia, istepa, istripile Sentences cussu cristianu est de istrípia lègia! 2. sa muzere nachi est sempre annuzada e de mala istripa Etymon ltn. stirps, stirpis Translations French origine, lignée English descent Spanish estirpe Italian stirpe German Stamm.

istripíle , nm Definition arraighina de sa gente, de una famíglia / èssere de malu i. = àere naturale malu Synonyms e antonyms aredeu, arràcia, arrampile, arrépula, iscrípia, istripa Sentences s'istripile de Cainu nos pessighit: pro una fasche de caricotos no podimus andhare a cara arta! ◊ no mi sèghero chi so dego s'istripile de Zudas! ◊ de Fulanu ndhe amus connotu s'istripile! Etymon srd. Translations French souche, origine, lignée English birth Spanish estirpe Italian stirpe German Stamm.

preustínu , nm Definition mata manna ma giòvona, bella e dereta, chi nemos dhi at betau manu a ndhe segare cambos, mai tocada, ínnida Synonyms e antonyms fraustinu Sentences s'àrbure piús nébida e fozida as truncadu in netu ancora preustinu ◊ preustinos ínnidos podiant contare àteros contos cun raighinas tuas seculares! ◊ mastru Tilipu faghiat iscalas de carru dae preustinos tènneros che sa chera Translations French fût lisse English stem, young tree Spanish árbol, planta joven Italian fusto, pianta gióvane German Stamm, junger Baum.

rébula , nf: arrémpula, rémpula, répula Definition foedhandho de personas, de animales e cosas, si narat prus che àteru a disprétziu po aredeu, arratza / ómine, fiadu, de répula bona, mala; segàresi de una r. = èssere de sos…, de s'arereu de… Synonyms e antonyms aredeu, arénsia, arràcia, arrampile, eréscia, iscrípia, istripa, istripile, repulia / ttrs. répura Sentences sa lànsana est de sa répula de s'armurata ◊ no ti ndhe ammentas fizu de chie ses, de cale répula? (P.Giudice Marras)◊ est un'animaledhu de una rébula diferente ◊ arródiant in sas aeras abbilastros de onzi répula ◊ cussu faghet gai ca lu tenet de répula ◊ su sambenadu distinghet sas répulas ◊ isse pesat una trallallera ca est de répula campidanesa 2. tantu za si segant de sa menzus répula, cussos!… Translations French race English progeny Spanish casta Italian genìa German Sippe, Stamm.

sílva , nf: sirba, sirva 1 Definition s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente Idioms csn: mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini Sentences sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva Surnames and Proverbs smb: Silva, Silvas, Sirva Etymon ltn. silva Translations French tiges des cucurbitacées English stalk Spanish tallo de las cucurbitáceas Italian fusto delle cucurbitàcee e sìmili German Stamm der Kürbisgewächse.

trúncu , nm Definition sa parte prus grussa e tostada de una mata de a paris a terra (o pagu prus asuta) a is primas frochidhaduras (ma est fintzes sa parte prus grussa de unos cantu ebrúgios); sa parte prus grussa de sa carena, foras conca, bratzos e cambas; sa prima persona de un'eréntzia connota; fintzes coment'e agt. (= truncadu) in calecuna nada / min. trunchizolu Synonyms e antonyms trúnciu Idioms csn: t. orrutu (in cobertantza) = ccn. andhadu male, de no si poder difèndhere, e chi sos isogrados ndhe aprofitant; èssiri comenti a unu t. = drollu, de comente si moet o pro comente faghet; truncu zuale (o fintzas "zuale") = giuale, sinnu de bestiàmine chi si faghet in s'origra seghèndhendhe su mesu de sa punta faghindhe un'intaca a L, a cara a dainanti o a cara a daisegus; pònniri o èssiri a truncu coma = furriadu a su revessu, a dortu e a rugadis, a s'irregulada, a francas a susu; truncu de figu, àstua de figu = de un'àrbure, o de una pessone, no bi essit si no de su chi tenet; t. de língua = sa parte russa, sa raighina de sa limba, sa parte prus in daisegus; fuedhai a t. de língua = a limba lada, che a s'imbriagu, che chie est perdindhe sos atuamentos; in t. = a corpu, totinduna e totu a una borta; bogai de unu truncu una màniga de sula = fàghere unu muntone de cosa pro nudha Sentences segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza ◊ funt matas cun is truncus trotus ◊ su piciochedhu immoi est matucu e aguantat fintzas truncu de fusti! ◊ su truncu de su gravellu 2. a truncu orrutu a bogare àstula!… 4. s'àinu si parat in truncu, trochet s'ischina e si che imbolat a un'ala ◊ e ita manera…lassas in truncu e in tallu! Scientific Terminology rbr Etymon ltn. truncus Translations French tronc English trunk Spanish tronco Italian trónco German Stamm.