Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abborrigàda , nf: abburricada, burrigada* Definition brulla pesante, giogu de martzocu: una brulla ti fatzo, un'ogu ti ndhe bogo Synonyms e antonyms ghelea, molentada, tontesa Sentences fatu m'at sa mascarada proite mi cheriat bellu, ma no b'at piús apellu fata chi est s'abburricada! (G.Atzori) Translations French sottise, bêtise English bad joke Spanish borricada Italian brutto schérzo, spropòsito German schlechter Scherz, großer Fehler, Dummheit.

abrassúta , agt Definition abra assuta (nau in cobertantza de ccn.) = susuncu, limidu Etymon srd. Translations French vieil avare English nasty niggard Spanish tacaño Italian avaràccio German großer Geizhals.

ammanniàe, ammanniài , vrb: ammanniare, manniai Definition crèschere, fàere prus mannu, fàere a mannu, intrare in tempus Synonyms e antonyms acrèschere, ammannire, ilmagnare, immannitare, ingrandèssiri | ctr. impiticai, irminorigare, miminare, torrae Sentences sa pratza tocat a dh'ammanniai po càpiri prus genti ◊ iaus a bolli ammanniai sa buteghedha ◊ immoi is pipius funt ammanniaus ◊ contamí de tui, babbu, immoi ca mi seu ammanniada! ◊ s'acorru mi segat su ammanniai: o mamma, mi lessit andai! Etymon srd. Translations French agrandir English to enlarge Spanish agrandar, crecer Italian ingrandire, diventar grande German vergrößern, größer werden.

asciústru , nm: assultu, assustru, assustu Definition assíchidu mannu / dare a unu s'abba de s'assustru = dare abba a bufare a chie at collidu assustru, ca li faghet bene Synonyms e antonyms acíchidu, assústidu, timoria Sentences vos at a uchídere s’asciustru! ◊ at collidu asciustru: pórrili una tassa de abba!◊ si a denote biet cuss'irmustru calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ ti pesso currendhe a fuidura cun s'assustu de rúere ◊ a sa pitzinna li ant fatu mandhicare carchi cosa pro si torraret dae s'assustu Etymon srd. Translations French grande frayeur English strong fright Spanish susto Italian fòrte spavènto German großer Schreck.

bicalínna, bicallína , nf: picalinna Definition genia de pigione bellu, mannu, chi a bicadas istampat is truncos buidos ue si faet su niu: in Sardigna nidat e faet abbitu in dónnia tempus Synonyms e antonyms atacadolza, bicamata, pertunghemuru, pertungheustes, picabica, pítau, pitigone, pitulatrunca, tocafuste, tochedhadòrgia Sentences bicallina, bicallina, bogamindi cust'ispina! ◊ su bicalinna est faendho su nidu Scientific Terminology pzn, dryobates major harterti Etymon srd. Translations French pic English woodpecker Spanish picamaderos, pico Italian pìcchio German großer Buntspecht.

bicamàta , nm: picamata Definition genia de pigione bellu, mannu, chi a bicadas istampat is truncos buidos inue si faet su niu: in Sardigna nidat e faet abbitu a totu annu Synonyms e antonyms atacadolza, bicalinna, pertunghemuru, pertungheustes, picabica, pítau, pitulatrunca, tocafuste, tochedhadòrgia Scientific Terminology pzn, dryobates major harterti Etymon srd. Translations French pic English woodpecker Spanish picamaderos, pico Italian pìcchio German großer Buntspecht.

blandòni , nm: brandoni Definition genia de cosa po aguantare prantadas is candhelas allutas Synonyms e antonyms aceri, candheleri, candhelorbu Etymon spn. blandón Translations French chandelier English big candlestick Spanish candelabro Italian gròsso candelière German großer Kandelaber.

cadínu , nm: carinu, curinu Definition istrégiu mannu, artu e largu impreau fintzes po binnennare, pònnere abba e àteru; àtera genia de istrégiu prus mannu, fatu de canna isperrada intéssia o àteru cadinu po orrobba)/ min. cadinedhu Synonyms e antonyms gofa, cavagna / lóssia, paneri Idioms csn: c. de arremustai = ispétzia de iscartedhu mannu chi serbit pro ndi bogai su mustu de is tinas candu est ancora cun sa binatza; c. de preta = lússia, isterzu mannu de canna intéssida a pònnere laore; c. de pannus = paneri; pisci ’e c. = chistiones o cosas personales, prus díligas; seguru che àcua in c. = seguru nudha; fai iscartedhu e c. = nàrrere, fàghere totu unu, dimandha e risposta, no chèrrere azudu; cadinu isfundau (nadu de unu) = chi no assutat mai, sempre faedhendhe Sentences at segadu su cadinu torrendhe dae s'abba ◊ unu cadinu de àxina podit pesai de binti a bintixincu chilus ◊ candu si binnennàt a carinus is portarois portànt totu su suci in sa camisa 2. fit betendhe abba a cadinos ◊ custa cosa est segura che abba in cadinu… 3. totu bollit fai issu, iscartedhu e cadinu! ◊ chini ti at nau nudha? totu ses fendi tui, iscartedhu e cadinu! Surnames and Proverbs smb: Cadinu Scientific Terminology stz Etymon ltn. catinus Translations French panière English big basket Spanish cesta, cestón Italian cestóne German großer Korb.

caistédhu , nm: canistedhu 1, cranistedhu, canistredhu Definition su cherrigu, de s'istrégiu de fenu (est fatu de iscaria) est cussu a costaos bàscios (ma prus artos de cussos de sa canistedha) e prus mannu meda (largu mancari unu metro e prus de diàmetru); in calecunu logu dhu narant a sa canistedha (de matessi genia e bisura ma meda prus pitica)/ canistedhu de allàciu = istrexu de fenu a puntu longu Synonyms e antonyms banastra, carrigu, coladòrgia, irgrandiola Sentences su pani si poniat in canistedhus e palinis e si lassàt axedai in callenti o imbussau ◊ dónnia chida is massajas prugànt e faiant sa farra in sedatzu e canistedhu ◊ tia Tatónia issunniat su trigu de maghinare, dhu lassàt a sicutare unu pagu e pois che dhu betàt in duos canistedhos Scientific Terminology stz Etymon ltn. canistellum Translations French grande corbeille English wicker basket Spanish canasta, harnero Italian canèstra, gròsso canèstro German großer Korb.

càmba 2 , nf Definition donniunu de is cambos o bratzos prus mannos, grussos e longos, de una mata manna; su cambighedhu de s'erba; una parte no precisa de su tàgiu Synonyms e antonyms artzali, branca, bratu, nae, perra, trassali / cambu Idioms csn: c. de fae, de fiore = cambu; una c. de bértula = unu fodhe; c. de fogu = una parte de su fogu fuidu chi ch'essit a un'àtera bandha; c. de riu = parte de unu riu o unu riu chi si distinghet de, o abbojat a, un'àteru, itl. affluènte; c. de mare = tretu astrintu de mare chi che intrat in sa terra; c. de mare (in suspu) = meda; c. de abba = brussu, vena manna, bundhante de abba chi essit in sas funtanas o colat in unu logu; linna de c. = a nae Sentences zughet onzi camba, cuss'àrbure, chi betat un'àinu de linna! ◊ comente ant pudadu ndhe l'ant segadu sas cambas dae rughes ◊ ite bellu puzone chi s'est faghindhe nidu cun tres cambas de fenu… 2. azis a pentzare ca ne porto una camba de bértula! 3. in cussa funtana bi essit una camba manna de abba ◊ sunt sos trainos che cambas de mare ponindhe in disisperu sas persones Scientific Terminology rbr Translations French grande branche English big branch Spanish rama Italian gròsso ramo d'àlbero German großer Zweig.

cambaròni , nm: camberoni Definition càmbara manna, agiummai de prammu Sentences funt bendendi cambaredha pitica e camberoni Translations French grosse crevette English big crayfish Spanish langostino Italian gamberóne German großer Krebs.

càrba , nf: carva, càrvia Definition bratzu, cambu mannu de mata; nae, fintzes nae longa longa e fine po ndhe iscutulare su frutu segundhu sa mata Synonyms e antonyms bratu, camba 2, ratu, trassali / magiadorza Sentences falant ínteri carvas, molinandhe, sas atonzinas fozas ingroghias (G.Brocca)◊ ufuladas de bentu frúschiant ínteri carvas irfozias molinandhe sa frita papuschina ◊ si fit intesa una tràchida ispramosa in mesu de sas carvas de su padente 2. pro ndhe ghetare sa méndhula at picau una carba Scientific Terminology rbr Etymon srdn. Translations French grande branche English big branch Spanish rama grande Italian gròsso ramo German großer Zweig.

cassí 1 , nm: cassibi 1 Definition pische de sa matessi genia de s'ambidha, ma prus grussu Synonyms e antonyms filatrota, magangioni Sentences biu unu bellu cassí, dh'aferru ma mi nchi est lossingiau de manus! Scientific Terminology psc Translations French grosse anguille English large eel Spanish anguila gruesa Italian capitóne German großer Aal.

catzillóru , nm Definition bardúfola manna Synonyms e antonyms badrufa, morócula Scientific Terminology ggs Translations French grande toupie English big spinning top Spanish trompo, peonza grande (f) Italian trottolóne German großer Kreisel.

caulíta , nf Synonyms e antonyms cimagorita, corigoritu, muitzu Scientific Terminology rba, Ammi majus Etymon srd. Translations French ammi élevé English bishop’s flower Spanish ameos Italian visnaga maggióre, rindòmolo German Zahnstocherammei, großer Ammei.

ciàu , nm: crau, cravu, giau Definition orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca Synonyms e antonyms clavíglia, obbibi, pilu 1, piredhu 1, púncia / buizola / tzulumbone Idioms csn: min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret Sentences sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos! 2. dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu! Etymon ltn. clavus Translations French gros clou English big nail Spanish clavo grueso, estaca Italian gròsso chiòdo German großer Nagel.

cubòne , nm: cuboni, cupone, cuponi Definition carrada manna a unu fundhu (cuponi isciundau) o fintzes genia de bàrcia adata po pònnere s'àghina istrecada a budhire po fàere su binu: fintzes carrada etotu Synonyms e antonyms budhidórgiu ! carrada, cua 1 Idioms csn: pònnere sa ua catigada in c. = incubonare; bogare su mústiu de su c. pro lu pònnere in sa cuba = iscupu, iscubonare; dare c. a sa ua = lassare sa ua catigada in su cubone a budhire unu tantu de tempus; èssiri unfrau coment'e cuponi = ufradu a casidhu, dispiàghidu, annicadu meda Sentences su mústiu budhit in sos cupones ◊ a su mústiu si li podet dare prus o prus pagu cubone, segundhu su binu chi si cheret fàghere ◊ su mústiu in su cuboni tocat a dhu murigai unas cantu bortas Surnames and Proverbs smb: Cuboni Scientific Terminology stz Etymon srd. Translations French grande cuve de fermentation English big vat Spanish tina Italian gròsso tino da vinificazióne German großer Weinfaß.

filatròta , nf Definition s'ambidha etotu (sa fémina) ma prus grussa e grassa Synonyms e antonyms ambidha, finetrota, magangioni Scientific Terminology psc, anguilla anguilla Translations French grosse anguille English large eel Spanish anguila hembra Italian capitóne German großer Aal.

irgrandiòla, irgrandizòla , nf Definition canistedhu mannu Synonyms e antonyms caistedhu, ingrandhajola Sentences si poniat sa sedatzadorja intro de s'irgrandizola ◊ leàdebbos una cogone dae s'ingrandiola mia! Scientific Terminology stz Etymon srd. Translations French corbeille English wicker basket Spanish canasta Italian canèstra German großer Korb.

labía , nf: labija, lapia Definition genia de istrégiu mannu (prus che àteru de arràmene), largu, cun su fundhu unu pagu acociarau, a costaos artos e cun duas asas de ferru po dhu pòdere pigare prenu in duos; lapia est a logos su calighemuru Synonyms e antonyms cadhàrgiu, labiola Sentences restaia ispantada a bídere cudha labia manna prena de late supesada cun su bratzu de una grua ◊ commo mi ammento cussa lapia de ràmene luchente ◊ sos labiolos sunt diventados labijas Surnames and Proverbs smb: Labia, Lapia Scientific Terminology stz Etymon ltn. lapidia Translations French chaudière, grande chaudière English cauldron Spanish caldera de cobre Italian grande caldàia, calderóne German großer Kessel.