aboléu , nm: abruleu,
abueu,
abuleu,
abureu,
pruleu Definizione
erba, genia de amenta chi faet in logos chi dhue sumit abba, bona po cura
Sinonimi e contrari
acabueu,
mentabuleu,
nabulleu,
puleju*
Frasi
ti apu a cuncordai altaris de abuleu
Terminologia scientifica
rba, rbc, Mentha pulegium
Traduzioni
Francese
menthe pouliot,
herbe aux puces
Inglese
pennyroyal
Spagnolo
poleo
Italiano
pulégio
Tedesco
Polei.
abrúlla , nf: ebrulla Definizione
calidades de erbas bonas chi si arregollent po papare ma chi creschent desesi chentza dhas prantare
Sinonimi e contrari
ebrúgiu
Frasi
chi dhoi fut mitza si castiàt po martutzu o laixedhu e in cungiau ínnidu po àteras abrullixedhas (P.Caredda)◊ fut beranu, su logu fut prenu de abrulla e mammai iat fatu un'insalda a prandi.
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe potagère
Inglese
vegetables (greens)
Spagnolo
hierbas silvestres buenas para comer
Italiano
erbàggio
Tedesco
Kräter.
alassúcru , nm: alatucru Sinonimi e contrari
mamarruju,
marrófiu,
marrapiu
Terminologia scientifica
rba, Marrubium vulgare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marrube,
herbe vierge
Inglese
alyssum vulgare
Spagnolo
marrubio
Italiano
marrùbio
Tedesco
Andorn.
èbra , nf: elva,
erba,
erva,
eva Definizione
totugantos is vegetales chi creschent chentza fàere a linna e birdes de colore, nau prus che àteru de is chi faent desesi e chi candho sicant faent a fenu; cunsiderandho chi s'erba est modhe, su ctr. est linna ca custa est tostada / e. linnosa = genia de matedu chi no sicat (e paret linna, tostada, ma no própriu erba e no própriu linna), bogat cada annu coment’e puntas modhes e tzeurras chi sicant: unu pagu a mesu tra erba e linna; e. grassa = genias de erba (e fintzes mata) a fògia coment'e pruposa, chi poderant abba meda e faent fintzes in logu e tempus asciutu meda (es. figumorisca)
Modi di dire
csn:
unu fundhu, una mola de e.; e. ruta = erba créscida aici meda chi si nc'est furriada; e. ínnida = erba sentza de pasci; logu bonu d'e. = chi dhoi at erba meda; pònnere, no pònnere e. = crèsciri, no crèsciri erba; erbas de ortu = erbas chi serbint a cundimentu de is papais; erbas de butecaria = erbas bonas pro mexina; manigàresi su trigu a e. = gosai una cosa innantis de su tempus, aprofitai de ccn.; betàresi a s'e. modhe, gevi = ghetaisí a su mellus / erbas medas tenent custu númene cun carchi pertzisadura: (cun agt. o númene pro calidade) erba apicigosa, benedita, bonnànnaru, burràgia, cabidhuda, craba, cràbina, cràbuna, cristallina, cuadhara, ferrina, grassa, impratiada, istérria, leperina, leporina, limonina, língua, longa, médica, mela, mercuriali, modhi, múrina, muscada, mustatzuda, niedha, nighedha, piluda, pilutza, porchina, pudhina, pudéscia, púdia, pugionina, salia, santa, sardónia, sonajola, stordina, stulada, tessidora, tzerra; (cun sa prep. "de" + númene) erba de àcua, de agullas, de anadis, de arranas, de arresfrius, de arrugas, de arrúngia, de axedu, de batos, de bentu, de braba, de bremis, de brúscia, de buciucas, de callus, de canis, de cannedhus, de cardaneras, de castangiola, de chentu nodos, de chimbe fozas, de cincu filus, de cincu follas, de cincu venas, de cirras, de cogas, de conillus, de cordedha, de coronas, de coscos, de dente, de féminas, de feridas, de flore, de fogu, de frius, de funtanedha, de funtudhu, de gamu, de gatus, de Giudas, de impagliadas, de intzerras, de isprene, de isproni, de lèperes, de margiani, de molentis, de murenas, de murus, de nérbius, de oro, de perda, de pipas, de piricocu, de pódhini, de púlighe, de roca, de sànguni, de seda, de símbula, de soli, de teulada, de tússiu, de tzocu
Frasi
si fuant sétzius a cedhonedhus piticus in s'ebra ◊ dogni erva tenet su valore sou ◊ s'erba crescit a fundus ◊ su pàsculu fit bonu d'erva frisca ◊ màniga casu, màniga, chi su càule est erba!
2.
cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! ◊ si ti aiat chérfidu bene no si aiat manigadu su trigu a erva!
Cognomi e Proverbi
smb:
Erba
Etimo
ltn.
herba
Traduzioni
Francese
herbe
Inglese
grass
Spagnolo
hierba
Italiano
èrba
Tedesco
Gras,
Kraut.
ebrúgiu , nm, nf: erbuza,
erbussu,
erbuzu,
ervuzu,
irburzu Definizione
totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare
Sinonimi e contrari
abrulla,
birduralla,
irguzu 1,
imburzu,
rivúgiu
Frasi
su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu
2.
l'abbas che un’ortu de erbuza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe potagère
Inglese
herb
Spagnolo
herbaje para comer
Italiano
erbàggio selvàtico
Tedesco
Grünzeug.
erbiàtus , nf Definizione
erva pútita, de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos)
Sinonimi e contrari
allupaguadhu 1,
brunedha,
isculabadedhas,
issopo,
mantedhada 1,
mummuleu,
murguleu 2,
sudorea
Terminologia scientifica
rbc, Teucrium marum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe aux chats
Inglese
cat thyme
Spagnolo
tomillo de gato
Italiano
maro
Tedesco
Katzengamander.
ervalútza , nf Definizione
genia de erba chi faet unu frorighedhu bonu a papare
Frasi
Gavinu de s'amigu ndh'est garante: totu lu chircant chei s'ervalutza
Terminologia scientifica
rba, Luzula forsteri
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
herbe lucinote
Inglese
adder's tongue
Spagnolo
lúzula
Italiano
èrba lùcciola
Tedesco
Hasenbrot.
giàllara , nf Definizione
erba de su tàgliu o erba de giallu, genia de erba bona po giare su colore grogo a s’orrobba e fintzes po meighina
Sinonimi e contrari
còroe
Cognomi e Proverbi
smb:
Giallara
Terminologia scientifica
rbc, Reseda luteola
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gaude,
herbe jaune
Inglese
yellow mignonette
Spagnolo
gualda
Italiano
guaderèlla
Tedesco
Färberwau.
ischidabbabbàu , nm: ischitzabbabbau Definizione
genia de erba velenosa, pudéscia, chi narant fintzes erba ’e dente (faet su frutu coment'e una nughe totu a puntas e po cussu dhi narant puru nuxe ispinosa)
Sinonimi e contrari
nugheagreste,
stramóniu
Terminologia scientifica
rba, Datura stramonium
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe des magiciens,
des sorcières
Inglese
devil's-apple
Spagnolo
estramonio,
higuera del infierno,
manzana espinosa
Italiano
stramònio
Tedesco
Hexenkraut,
Teufelsapfel.
mammaíta , nf Definizione
erba de agúgias, de agullas, de puntzas, aguzas de santu Giuanne, genia de erba chi bogat unu frore chi candho iscutulat sa fògia abbarrat puntudu paret unu ciou
Sinonimi e contrari
arrelògius,
elbavulcheta,
frochitedhas,
miminita
Terminologia scientifica
rba, Erodium cicutarium
Traduzioni
Francese
herbe à aiguilles
Inglese
stork's-bill
Spagnolo
alfiler
Italiano
èrba cicutària
Tedesco
Reiherschnabel.
marrapíu , nm: marrúbbiu,
marrúbiu,
marrupiu,
marrúpiu Definizione
marrúbiu biancu, genia de erba: su bestiàmene dh'arrefudat ma dhu ponent a meighina puru e a fàere licore; àteras calidades de erba chi si assimbígiant: su marrúbiu niedhu = marrupiu burdu o marrupioni (Ballota nigra), marrúpiu burdu (Lycopus europaeus), marrúbiu arrúbiu o ispinosu (Marrubium alysson)
Sinonimi e contrari
alassucru,
mamarruju,
marrófiu,
marrúgiu
Frasi
si t'increscint is dentis frigadhoi marrapiu… nanca pascis molentis no ti bolit babbu miu!
Terminologia scientifica
rba, rbc, Marrubium vulgare
Etimo
ltn.
marrubium
Traduzioni
Francese
herbe vierge
Inglese
horehound
Spagnolo
marrubio
Italiano
marrùbio
Tedesco
Andorn (gemeiner).
miminíta , nf Definizione
erba de agúgias, de agullas, de puntzas, aguzas de santu Giuanne, genia de erba chi bogat unu frore chi candho iscutulat sa fògia abbarrat puntudu paret unu ciou
Sinonimi e contrari
arrelògius,
elbavulcheta,
frochitedhas,
mammaita
Frasi
miminitedha, miminitedha, fai fai sa coitedha, miminita, miminita fai fai sa coita!
Terminologia scientifica
rba, Erodium cicutarium
Traduzioni
Francese
herbe à aiguilles
Inglese
stork's-bill
Spagnolo
alfiler
Italiano
èrba cicutària
Tedesco
Reiherschnabel.
mummuléu , nm Definizione
erva pútita, de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos)
Sinonimi e contrari
brunedha,
cruma,
erbiatus,
isculabadedhas,
issopo,
isturridana,
murguleu* 2,
sudorea,
urma
Terminologia scientifica
rbc, Teucrium marum
Traduzioni
Francese
herbe aux chats
Inglese
cat thyme
Spagnolo
tomillo de gato
Italiano
maro
Tedesco
Katzengamander.