allupaguàdhu 2 , nm Definizione
genia de erba chi no sicat mai
Sinonimi e contrari
nuditzedhu,
síntziri
Terminologia scientifica
rba, Polygonum equisetiforme
Traduzioni
Francese
renouée,
centinode
Inglese
knotgrass,
knotweed
Spagnolo
hierba de la sangre
Italiano
polìgono
Tedesco
Vogelknöteriche.
brundajàna , nf: brundaxana Definizione
genia de erba marigosa, erba de isprene, connota coment'e bona po passare is callenturas
Sinonimi e contrari
brundajò,
brundariana,
brundedha,
brundina,
sintàula
/
cdh. brunzedha
Terminologia scientifica
rbc, Centaurium erythraea, C. maritimum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
centaurée
Inglese
kind of gentianacaea
Spagnolo
hiel de la tierra,
hierba pepedorrera
Italiano
biondèlla
Tedesco
Tausendgüldenkraut,
Fieberkraut.
cagliúga , nf Definizione
genia de erba chi assimbígiat a su cagarantzu e po cussu dhi narant cagarantzu areste, molentinu, cocoininni burdu e no est de papare: su sèmene chi faet praghet meda a is codroneras e po cussu dhi narant erba de cardaneras, de cardedhinas o predu feche
Sinonimi e contrari
concuda 3,
pedruveghe
/
cdh. cagliuca
Terminologia scientifica
rba, Senecio vulgaris
Traduzioni
Francese
séneçon
Inglese
groundsel
Spagnolo
hierba cana
Italiano
èrba calderina o senecióne
Tedesco
Vogelkraut.
curamarídus , nm Definizione
erba de cristallu: genia de erba chi faet in oros de mare, in terra salamata, bona po fàere soda, a fàere imbidru o fintzes a meighina po is pedras in is errigos
Sinonimi e contrari
cristallu 1
Terminologia scientifica
rba, Salsola kali
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soude salsovie,
salicorne
Inglese
prickly saltwort
Spagnolo
pincho,
barrilla pinchosa,
hierba del cristal,
hierba del jabón
Italiano
rìscolo
Tedesco
Salzkraut.
èbra , nf: elva,
erba,
erva,
eva Definizione
totugantos is vegetales chi creschent chentza fàere a linna e birdes de colore, nau prus che àteru de is chi faent desesi e chi candho sicant faent a fenu; cunsiderandho chi s'erba est modhe, su ctr. est linna ca custa est tostada / e. linnosa = genia de matedu chi no sicat (e paret linna, tostada, ma no própriu erba e no própriu linna), bogat cada annu coment’e puntas modhes e tzeurras chi sicant: unu pagu a mesu tra erba e linna; e. grassa = genias de erba (e fintzes mata) a fògia coment'e pruposa, chi poderant abba meda e faent fintzes in logu e tempus asciutu meda (es. figumorisca)
Modi di dire
csn:
unu fundhu, una mola de e.; e. ruta = erba créscida aici meda chi si nc'est furriada; e. ínnida = erba sentza de pasci; logu bonu d'e. = chi dhoi at erba meda; pònnere, no pònnere e. = crèsciri, no crèsciri erba; erbas de ortu = erbas chi serbint a cundimentu de is papais; erbas de butecaria = erbas bonas pro mexina; manigàresi su trigu a e. = gosai una cosa innantis de su tempus, aprofitai de ccn.; betàresi a s'e. modhe, gevi = ghetaisí a su mellus / erbas medas tenent custu númene cun carchi pertzisadura: (cun agt. o númene pro calidade) erba apicigosa, benedita, bonnànnaru, burràgia, cabidhuda, craba, cràbina, cràbuna, cristallina, cuadhara, ferrina, grassa, impratiada, istérria, leperina, leporina, limonina, língua, longa, médica, mela, mercuriali, modhi, múrina, muscada, mustatzuda, niedha, nighedha, piluda, pilutza, porchina, pudhina, pudéscia, púdia, pugionina, salia, santa, sardónia, sonajola, stordina, stulada, tessidora, tzerra; (cun sa prep. "de" + númene) erba de àcua, de agullas, de anadis, de arranas, de arresfrius, de arrugas, de arrúngia, de axedu, de batos, de bentu, de braba, de bremis, de brúscia, de buciucas, de callus, de canis, de cannedhus, de cardaneras, de castangiola, de chentu nodos, de chimbe fozas, de cincu filus, de cincu follas, de cincu venas, de cirras, de cogas, de conillus, de cordedha, de coronas, de coscos, de dente, de féminas, de feridas, de flore, de fogu, de frius, de funtanedha, de funtudhu, de gamu, de gatus, de Giudas, de impagliadas, de intzerras, de isprene, de isproni, de lèperes, de margiani, de molentis, de murenas, de murus, de nérbius, de oro, de perda, de pipas, de piricocu, de pódhini, de púlighe, de roca, de sànguni, de seda, de símbula, de soli, de teulada, de tússiu, de tzocu
Frasi
si fuant sétzius a cedhonedhus piticus in s'ebra ◊ dogni erva tenet su valore sou ◊ s'erba crescit a fundus ◊ su pàsculu fit bonu d'erva frisca ◊ màniga casu, màniga, chi su càule est erba!
2.
cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! ◊ si ti aiat chérfidu bene no si aiat manigadu su trigu a erva!
Cognomi e Proverbi
smb:
Erba
Etimo
ltn.
herba
Traduzioni
Francese
herbe
Inglese
grass
Spagnolo
hierba
Italiano
èrba
Tedesco
Gras,
Kraut.
ebraéntu , nf: ebrientu,
erbientu Definizione
erba de ventu: dhi narant deosi ca faet bene po su 'bentu' de mata (istentinas)
Sinonimi e contrari
cambiruja,
ispigulosa,
pigolosa
Terminologia scientifica
rba, Parietaria officinalis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pariétaire
Inglese
pellitory
Spagnolo
hierba del muro
Italiano
parietària
Tedesco
Glaskraut.
erbastérria , nf Definizione
custu númene dhu narant a diferentes genias de erba: sa Frankenia pulverulenta, sa Frankenia laevis, sa Plantago coronopus (bona a papare e si prantat puru), s'erba de chentu nodos Polygonum aviculare, sa Polygonum maritimum
Terminologia scientifica
rba, Plantago coronopus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plantain corne de cerf
Inglese
buck’s horn plantain
Spagnolo
estrella de mar,
hierba estrella
Italiano
minutina,
erba stella
Tedesco
Schlitzwegerich.
magaidràxa , nf: ammarigraxa,
margaridalza,
margaridarza,
margaridraxa,
margaritarza Definizione
tumata aresti, tamatedha burda, areste, de canes, genia de erba, bona po cura, chi faet a fundhu fintzes mannu, fògias matucas, e bogat unu frutighedhu a bisura de tamatedha pitica cantu su cagagorbu, niedha candho est cota
Sinonimi e contrari
mammarigarza
Frasi
at pigau unu chimu de margaridarza e passàndhedhu in s'anca naraiat sas peràulas ◊ mi fiat essiu unu guroni e ajaja iat cicau sa magaidraxa, dh'at pistara e mi dh'at posta e curau su guroni!
Terminologia scientifica
rba, rbc, Solanum nigrum
Etimo
ltn.
*margaritaria
Traduzioni
Francese
morelle
Inglese
morel
Spagnolo
hierba mora
Italiano
èrba morèlla
Tedesco
Schwarzer Nachtschatten.
mammarigàrza, mammarigàxa, mammarigràxa , nf: marmarigàrgia Definizione
tumata aresti, tamatedha burda, areste, de canes, genia de erba chi faet a fundhu fintzes mannu, fògias matucas, e bogat unu frutighedhu a bisura de tamatedha minuda cantu unu chíghere, niedha candho est cota: est bona po cura
Sinonimi e contrari
ammarigraxa
Terminologia scientifica
rba, rbc, Solanum nigrum
Traduzioni
Francese
morelle
Inglese
morel
Spagnolo
hierba mora
Italiano
morèlla
Tedesco
Schwarzer Nachtschatten.
nebidèdha , nf: annapidedha Definizione
genia de erba, paret amenta, bona a meighina (e a logos dha ponent fintzes po cundhire papares, su pane cun gerdas)
Sinonimi e contrari
bragamonti,
nébida* 2,
nèpeda
Frasi
mamma at fatu culurzones de patata cun nebidedha comente dhos faent in Ardaule
Terminologia scientifica
rba, Calamintha nepeta
Traduzioni
Francese
calament
Inglese
calamint
Spagnolo
hierba pastora
Italiano
nepitèlla
Tedesco
Kölle,
Bergminze.
nèpeda , nf: népida Definizione
una genia de erba, coment'e amenta, bona fintzes po meighina
Sinonimi e contrari
bragamonti,
nebidedha
Terminologia scientifica
rba, Calamintha nepeta
Traduzioni
Francese
calament
Inglese
calamint
Spagnolo
hierba pastora
Italiano
nepitèlla
Tedesco
Kölle,
Bergminze.
pedruvèghe , nm: perduveghe,
perduvexi,
petruveghe Definizione
genia de erba chi assimbígiat a su pabarantzolu e po cussu dhi narant puru cagarantzu areste, molentinu, cocoininni burdu e no est de papare: su sèmene chi faet praghet meda a is cardaneras e po cussu dhi narant erba de cardaneras, de cardedhinas
Sinonimi e contrari
cagliuga,
concuda 3
Frasi
in cussu terrinu petzi bi faghet pedruveghe e pigulosa
Terminologia scientifica
rba, Senecio vulgaris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
séneçon
Inglese
groundsel
Spagnolo
hierba cana
Italiano
èrba calderina
Tedesco
gemeines Kreuzkraut.
pericòne, pericòni , nm: perigone,
piricone,
piriconi,
pirinconi Definizione
erba de piricocu o frore de santa Maria, genia de erba bona po cura e fintzes a tínghere
Frasi
po chini de saludi disigiosu, iscova de santa maria, piriconi, narbedha e ammulatza!(S.Melis)
Terminologia scientifica
rba, Hypericum perforatum
Etimo
ltn.
hypericum
Traduzioni
Francese
hypericum
Inglese
aaron's beard
Spagnolo
hipérico,
hierba de San Juan
Italiano
ipèrico
Tedesco
Johanniskraut,
Tüpfelharthen.
pidighínzu , nm: pilighinzu,
pirighinzu Definizione
genia de linna chi faet a cannàile longu longu e fine e si che artzat a pitzu de is matas
Sinonimi e contrari
alúsara,
bentitzu,
bidichinzu,
bintirinzu,
elighinzu,
filichinzu,
inteltzu,
mussòrgia,
reti,
tintiritzu,
tretzu
Terminologia scientifica
mt, Clematis cirrhosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clématite
Inglese
clematis
Spagnolo
hierba muermera
Italiano
vitalba flòrida
Tedesco
Waldrebe.
trétzu , nm Definizione
genia de linna chi faet a cannàile longu longu e fine e si che artzat a pitzu de is matas
Sinonimi e contrari
alúsara,
bentitzu,
bidichinzu,
elighinzu,
filichinzu,
inteltzu*,
mussòrgia,
reti,
sintzillu,
tintiritzu
Terminologia scientifica
mt, Clematis cirrhosa
Traduzioni
Francese
clématite
Inglese
greybeard
Spagnolo
hierba muermera
Italiano
vitalba flòrida
Tedesco
Waldrebe.
túdhu , nm: (su t. = sutúdhu)
Definizione
puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina
Sinonimi e contrari
grillu 1,
inseurru,
limbedha,
serione,
síriu
/
tudha
Frasi
sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo
2.
ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeon,
brin d'herbe
Inglese
blade (of grass),
sprout
Spagnolo
tallo,
brote,
brizna de hierba
Italiano
tallo,
germòglio,
filo d'èrba
Tedesco
Thallus,
Trieb.