Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allupaguàdhu 2 , nm Definitzione genia de erba chi no sicat mai Sinònimos e contràrios nuditzedhu, síntziri Terminologia iscientìfica rba, Polygonum equisetiforme Tradutziones Frantzesu renouée, centinode Ingresu knotgrass, knotweed Ispagnolu hierba de la sangre Italianu polìgono Tedescu Vogelknöteriche.

brundajàna , nf: brundaxana Definitzione genia de erba marigosa, erba de isprene, connota coment'e bona po passare is callenturas Sinònimos e contràrios brundajò, brundariana, brundedha, brundina, sintàula / cdh. brunzedha Terminologia iscientìfica rbc, Centaurium erythraea, C. maritimum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu centaurée Ingresu kind of gentianacaea Ispagnolu hiel de la tierra, hierba pepedorrera Italianu biondèlla Tedescu Tausendgüldenkraut, Fieberkraut.

cagliúga , nf Definitzione genia de erba chi assimbígiat a su cagarantzu e po cussu dhi narant cagarantzu areste, molentinu, cocoininni burdu e no est de papare: su sèmene chi faet praghet meda a is codroneras e po cussu dhi narant erba de cardaneras, de cardedhinas o predu feche Sinònimos e contràrios concuda 3, pedruveghe / cdh. cagliuca Terminologia iscientìfica rba, Senecio vulgaris Tradutziones Frantzesu séneçon Ingresu groundsel Ispagnolu hierba cana Italianu èrba calderina o senecióne Tedescu Vogelkraut.

curamarídus , nm Definitzione erba de cristallu: genia de erba chi faet in oros de mare, in terra salamata, bona po fàere soda, a fàere imbidru o fintzes a meighina po is pedras in is errigos Sinònimos e contràrios cristallu 1 Terminologia iscientìfica rba, Salsola kali Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu soude salsovie, salicorne Ingresu prickly saltwort Ispagnolu pincho, barrilla pinchosa, hierba del cristal, hierba del jabón Italianu rìscolo Tedescu Salzkraut.

èbra , nf: elva, erba, erva, eva Definitzione totugantos is vegetales chi creschent chentza fàere a linna e birdes de colore, nau prus che àteru de is chi faent desesi e chi candho sicant faent a fenu; cunsiderandho chi s'erba est modhe, su ctr. est linna ca custa est tostada / e. linnosa = genia de matedu chi no sicat (e paret linna, tostada, ma no própriu erba e no própriu linna), bogat cada annu coment’e puntas modhes e tzeurras chi sicant: unu pagu a mesu tra erba e linna; e. grassa = genias de erba (e fintzes mata) a fògia coment'e pruposa, chi poderant abba meda e faent fintzes in logu e tempus asciutu meda (es. figumorisca) Maneras de nàrrere csn: unu fundhu, una mola de e.; e. ruta = erba créscida aici meda chi si nc'est furriada; e. ínnida = erba sentza de pasci; logu bonu d'e. = chi dhoi at erba meda; pònnere, no pònnere e. = crèsciri, no crèsciri erba; erbas de ortu = erbas chi serbint a cundimentu de is papais; erbas de butecaria = erbas bonas pro mexina; manigàresi su trigu a e. = gosai una cosa innantis de su tempus, aprofitai de ccn.; betàresi a s'e. modhe, gevi = ghetaisí a su mellus / erbas medas tenent custu númene cun carchi pertzisadura: (cun agt. o númene pro calidade) erba apicigosa, benedita, bonnànnaru, burràgia, cabidhuda, craba, cràbina, cràbuna, cristallina, cuadhara, ferrina, grassa, impratiada, istérria, leperina, leporina, limonina, língua, longa, médica, mela, mercuriali, modhi, múrina, muscada, mustatzuda, niedha, nighedha, piluda, pilutza, porchina, pudhina, pudéscia, púdia, pugionina, salia, santa, sardónia, sonajola, stordina, stulada, tessidora, tzerra; (cun sa prep. "de" + númene) erba de àcua, de agullas, de anadis, de arranas, de arresfrius, de arrugas, de arrúngia, de axedu, de batos, de bentu, de braba, de bremis, de brúscia, de buciucas, de callus, de canis, de cannedhus, de cardaneras, de castangiola, de chentu nodos, de chimbe fozas, de cincu filus, de cincu follas, de cincu venas, de cirras, de cogas, de conillus, de cordedha, de coronas, de coscos, de dente, de féminas, de feridas, de flore, de fogu, de frius, de funtanedha, de funtudhu, de gamu, de gatus, de Giudas, de impagliadas, de intzerras, de isprene, de isproni, de lèperes, de margiani, de molentis, de murenas, de murus, de nérbius, de oro, de perda, de pipas, de piricocu, de pódhini, de púlighe, de roca, de sànguni, de seda, de símbula, de soli, de teulada, de tússiu, de tzocu Frases si fuant sétzius a cedhonedhus piticus in s'ebra ◊ dogni erva tenet su valore sou ◊ s'erba crescit a fundus ◊ su pàsculu fit bonu d'erva frisca ◊ màniga casu, màniga, chi su càule est erba! 2. cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! ◊ si ti aiat chérfidu bene no si aiat manigadu su trigu a erva! Sambenados e Provèrbios smb: Erba Ètimu ltn. herba Tradutziones Frantzesu herbe Ingresu grass Ispagnolu hierba Italianu èrba Tedescu Gras, Kraut.

ebraéntu , nf: ebrientu, erbientu Definitzione erba de ventu: dhi narant deosi ca faet bene po su 'bentu' de mata (istentinas) Sinònimos e contràrios cambiruja, ispigulosa, pigolosa Terminologia iscientìfica rba, Parietaria officinalis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pariétaire Ingresu pellitory Ispagnolu hierba del muro Italianu parietària Tedescu Glaskraut.

erbastérria , nf Definitzione custu númene dhu narant a diferentes genias de erba: sa Frankenia pulverulenta, sa Frankenia laevis, sa Plantago coronopus (bona a papare e si prantat puru), s'erba de chentu nodos Polygonum aviculare, sa Polygonum maritimum Terminologia iscientìfica rba, Plantago coronopus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plantain corne de cerf Ingresu buck’s horn plantain Ispagnolu estrella de mar, hierba estrella Italianu minutina, erba stella Tedescu Schlitzwegerich.

magaidràxa , nf: ammarigraxa, margaridalza, margaridarza, margaridraxa, margaritarza Definitzione tumata aresti, tamatedha burda, areste, de canes, genia de erba, bona po cura, chi faet a fundhu fintzes mannu, fògias matucas, e bogat unu frutighedhu a bisura de tamatedha pitica cantu su cagagorbu, niedha candho est cota Sinònimos e contràrios mammarigarza Frases at pigau unu chimu de margaridarza e passàndhedhu in s'anca naraiat sas peràulas ◊ mi fiat essiu unu guroni e ajaja iat cicau sa magaidraxa, dh'at pistara e mi dh'at posta e curau su guroni! Terminologia iscientìfica rba, rbc, Solanum nigrum Ètimu ltn. *margaritaria Tradutziones Frantzesu morelle Ingresu morel Ispagnolu hierba mora Italianu èrba morèlla Tedescu Schwarzer Nachtschatten.

mammarigàrza, mammarigàxa, mammarigràxa , nf: marmarigàrgia Definitzione tumata aresti, tamatedha burda, areste, de canes, genia de erba chi faet a fundhu fintzes mannu, fògias matucas, e bogat unu frutighedhu a bisura de tamatedha minuda cantu unu chíghere, niedha candho est cota: est bona po cura Sinònimos e contràrios ammarigraxa Terminologia iscientìfica rba, rbc, Solanum nigrum Tradutziones Frantzesu morelle Ingresu morel Ispagnolu hierba mora Italianu morèlla Tedescu Schwarzer Nachtschatten.

nebidèdha , nf: annapidedha Definitzione genia de erba, paret amenta, bona a meighina (e a logos dha ponent fintzes po cundhire papares, su pane cun gerdas) Sinònimos e contràrios bragamonti, nébida* 2, nèpeda Frases mamma at fatu culurzones de patata cun nebidedha comente dhos faent in Ardaule Terminologia iscientìfica rba, Calamintha nepeta Tradutziones Frantzesu calament Ingresu calamint Ispagnolu hierba pastora Italianu nepitèlla Tedescu Kölle, Bergminze.

nèpeda , nf: népida Definitzione una genia de erba, coment'e amenta, bona fintzes po meighina Sinònimos e contràrios bragamonti, nebidedha Terminologia iscientìfica rba, Calamintha nepeta Tradutziones Frantzesu calament Ingresu calamint Ispagnolu hierba pastora Italianu nepitèlla Tedescu Kölle, Bergminze.

pedruvèghe , nm: perduveghe, perduvexi, petruveghe Definitzione genia de erba chi assimbígiat a su pabarantzolu e po cussu dhi narant puru cagarantzu areste, molentinu, cocoininni burdu e no est de papare: su sèmene chi faet praghet meda a is cardaneras e po cussu dhi narant erba de cardaneras, de cardedhinas Sinònimos e contràrios cagliuga, concuda 3 Frases in cussu terrinu petzi bi faghet pedruveghe e pigulosa Terminologia iscientìfica rba, Senecio vulgaris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu séneçon Ingresu groundsel Ispagnolu hierba cana Italianu èrba calderina Tedescu gemeines Kreuzkraut.

pericòne, pericòni , nm: perigone, piricone, piriconi, pirinconi Definitzione erba de piricocu o frore de santa Maria, genia de erba bona po cura e fintzes a tínghere Frases po chini de saludi disigiosu, iscova de santa maria, piriconi, narbedha e ammulatza!(S.Melis) Terminologia iscientìfica rba, Hypericum perforatum Ètimu ltn. hypericum Tradutziones Frantzesu hypericum Ingresu aaron's beard Ispagnolu hipérico, hierba de San Juan Italianu ipèrico Tedescu Johanniskraut, Tüpfelharthen.

pidighínzu , nm: pilighinzu, pirighinzu Definitzione genia de linna chi faet a cannàile longu longu e fine e si che artzat a pitzu de is matas Sinònimos e contràrios alúsara, bentitzu, bidichinzu, bintirinzu, elighinzu, filichinzu, inteltzu, mussòrgia, reti, tintiritzu, tretzu Terminologia iscientìfica mt, Clematis cirrhosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clématite Ingresu clematis Ispagnolu hierba muermera Italianu vitalba flòrida Tedescu Waldrebe.

trétzu , nm Definitzione genia de linna chi faet a cannàile longu longu e fine e si che artzat a pitzu de is matas Sinònimos e contràrios alúsara, bentitzu, bidichinzu, elighinzu, filichinzu, inteltzu*, mussòrgia, reti, sintzillu, tintiritzu Terminologia iscientìfica mt, Clematis cirrhosa Tradutziones Frantzesu clématite Ingresu greybeard Ispagnolu hierba muermera Italianu vitalba flòrida Tedescu Waldrebe.

túdhu , nm: (su t. = sutúdhu) Definitzione puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina Sinònimos e contràrios grillu 1, inseurru, limbedha, serione, síriu / tudha Frases sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo 2. ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeon, brin d'herbe Ingresu blade (of grass), sprout Ispagnolu tallo, brote, brizna de hierba Italianu tallo, germòglio, filo d'èrba Tedescu Thallus, Trieb.