Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definitzione su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Sinònimos e contràrios cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Frases sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. cima Tradutziones Frantzesu bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes Ingresu cyme Ispagnolu cogollo Italianu punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe Tedescu Trieb, Sproß.

istíntu , nm Definitzione capacidade de ischire e de si cumportare chi dipendhet de sa natura animale e no de sa cultura e ne de s'istúdiu, a bortas bistu fintzes a iscórriu cun s'inteligéntzia umana mescamente in sensu morale: in is animales est sa sola ghia de su cumportamentu, in su cristianu at menguau meda e si régulat cun totu sa capacidade de sa mente e de sa cusciéntzia Frases no est sempre chi sa cuscénscia resessit a l'ispuntare cun s'istintu ◊ s'istintu de si fràndhere lu fit abbertendhe chi depiat mantènnere sos ocros apertos bene ◊ ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ sos animales no irballant ca los ghiat s'istintu: su cristianu, a su contràriu, podet ischire e no ischire, cumprèndhere e no cumprèndhere e gai est suzetu a irballare puru Tradutziones Frantzesu instinct Ingresu instinct Ispagnolu instinto Italianu istinto Tedescu Trieb.

túdhu , nm: (su t. = sutúdhu) Definitzione puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina Sinònimos e contràrios grillu 1, inseurru, limbedha, serione, síriu / tudha Frases sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo 2. ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeon, brin d'herbe Ingresu blade (of grass), sprout Ispagnolu tallo, brote, brizna de hierba Italianu tallo, germòglio, filo d'èrba Tedescu Thallus, Trieb.