Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aggrighidhíri , vrb Definitzione si narat de erbas e matas chi pigant, candho si prantant, e creschent Sinònimos e contràrios abbivorare, crèschere, imbènnere, tènnere Tradutziones Frantzesu s'enraciner, fig. prendre Ingresu to sprout Ispagnolu arraigar Italianu attecchire Tedescu Wurzel fassen.

atechíre , vrb: atichire Definitzione su pigare a crèschere de una cosa prantada, de un'innestu, de calecuna cosa chi andhat in bonu; nau de su fogu, cumenciare a tènnere, inchèndhere, fàere fràmula Sinònimos e contràrios assocai, tènnere 2. su sèmene de su crabuvigu finamentas in sa roca atichit ◊ su fogu no atichiat e a foltza de lu sulare at segadu su sulavogu Tradutziones Frantzesu s'enraciner, fig. prendre Ingresu to sprout Ispagnolu arraigar, prender Italianu attecchire Tedescu Wurzel fassen.

briòne , nm Definitzione su cambu nou chi bogat sa linna grussa; candhela de mucu, comente calat a is piciochedhos muconosos Sinònimos e contràrios brossa, bullone, froedha, inseurru, irbrossa, pigionatzu / lobedha Frases sos briones noos, modhes, de s'ispàrau sunt bonos a manigare ◊ su bentu asciutu, isfidiadu, mujat sos briones ch'in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu) 2. unu pisedhu zughiat su mucu falendhe a briones Tradutziones Frantzesu turion, chandelle Ingresu sprout Ispagnolu turión Italianu turióne Tedescu Turione.

brioníre , vrb Definitzione bogare pigionatzos, cambos noos, nau de is linnas, de naes segadas in tretu grussu Sinònimos e contràrios apillonai, brionare, briorare, broculare, brotai, brundhire, incorumedhai, pigionaciare, puzonire / nàschere Frases sos bentos malos ti ant irratada, ma deves brionire torra! ◊ inue su sole ispalghet grinas de incantu totu brionit e prendhet a oro che pispiadu de càlighe santu (G.Stara) 2. candho iscumparint sas furas e brionit s'onestade torro a bolare ◊ brionit s'aficu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner, pousser des bourgeons Ingresu to sprout Ispagnolu brotar, germinar Italianu germogliare Tedescu sprossen.

bullòne , nm Definitzione pigione nou chi bogant is matas, mescamente in su truncu, in is naes grussas pudadas Sinònimos e contràrios brione, brossa, cambigiolu, froedha, fruntza, inseurru, irbrossa, pigionatzu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu itl. pollone Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu sprout Ispagnolu brote Italianu rampóllo Tedescu Sproß.

cherchizòne , nm: crechigione Definitzione matighedha de crecu, comente dhue ndh'at chi abbarrat bascitu, a tupa, mescamente candho essit de s'arraighina de una mata segada Frases solu su cherchizone bi est creschindhe in sas terras chentza prus aradas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeon de chêne Ingresu oak sprout Ispagnolu chaparra, sardón Italianu querciòlo Tedescu junge Eiche.

chimíre , vrb Definitzione nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore Sinònimos e contràrios abbrabai, abbrossare, frunzire 1, inchimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / folai, indobiri Frases beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to sprout Ispagnolu germinar, brotar Italianu germogliare, fare il gètto o stèlo di alcune èrbe Tedescu sprießen, treiben.

froèdha , nf, nm: froghedha, froighedha, fruedha, fruedhu Definitzione cambu nou, mescamente su chi essit in su truncu o in sa segada de una pudadura de is matas: si narat fintzes a sa punta de unu prantone; genia de essidura, de guronedhu in sa pedhe Sinònimos e contràrios annou 1, brione, brossa, bullone, froa, froe, inseurru, irbrossa, pigionatzu, proedha / brussedha, caigioni, frusca, laturra Frases de cust'àlvure ndhe paro una froedha ◊ s'àrvore at bocau froedhas noitolas ◊ che cherent segadas sas fruedhas de s'ozastru pro chi crescat sa linna de sas olias 2. printzípiat sa vida a fruedha che una criadura (A.Piu)◊ pacos núrtiles brusant galu froedhas lassàndhennos chena àlinu ◊ mirèndhedi gasie sicu e mortu e sentza froighedhas totu in giru una tumba mi est pàrfidu cuss'ortu (P.Cabras) Ètimu ltn. flagellum, flagella Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu sucker, sprout Ispagnolu vástago Italianu pollóne Tedescu Sproß.

inseúrru , nm, nf: intzaurru, intzéurra, intzeurru Definitzione cambu nou chi bogant is sèmenes naschindho Sinònimos e contràrios brossa, cirrione, froedha, grillu 1, infeurru, irbrossa, pigionatzu, schésciu, serione, tudhu, tzéurra, tzirriotu Frases biu tancas frorias e bíngias, biu intzaurrus frorius, sigurus (G.P.Salaris) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu sprout Ispagnolu brote, vástago Italianu germòglio Tedescu Sproß.

piglionài , vrb: pillonai, apillonai, pixonai, puzonare Definitzione fàere àteru pigione; bogare sa tzeurra, àteros tudhos o pigionatzos, àteros cambos, nau de s'erba, de su laore, de is matas; aciapare, cassare pigiones; in cobertantza, cricare pillona, cricare ómine / pudha pillonada = chi zughet sos pudhighinedhos, is pigionedhos aifatu Sinònimos e contràrios schissurai / acambare, afroghedhare, apuzonare, brionire, brotai, brundhire, pigionaciare, puzonire, rampudhire, tidhire / turdare Frases cussos mògios bi ant pagu a puzonare ◊ candho si acúrtziat sa die de puzonare, sa reina faghet unu cíulu fine fine e sas àteras abes si ponent in movimentu pro si tucare 2. s'erva est puzonendhe ◊ su trigu at puzonadu in sete e oto cambas ◊ segundu s'erba chi est, mancai ndi dha tiris torrat a pillonai ◊ sa craba distruit sa mata apena pillonendi ◊ a sos frutales sa temporada los danníficat candho sas àrvures sunt fioridas o puzonadas ◊ totus is sèminis pillonant 3. custa est una pudha piglionada 4. chi cuss'amori torrit a pillonai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to sprout Ispagnolu germinar, brotar Italianu germogliare Tedescu sprießen, sprossen, treiben.

pudhòne 1 , nm: pullone Definitzione fruedha, pigionatzu, cambu noàdile chi bogant is linnas Sinònimos e contràrios brione, froedha, irbrossa, isfraone, pigionatzu, rebudhu 2. chi brotent pudhones de sustàntzia e onestade! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu sprout Ispagnolu chupón, brote Italianu pollóne, rampóllo Tedescu Schößling, Sproß.

rebúdhu , nm: arrempudhu, rempudhu, rimpudhu Definitzione cambu nou chi essit in sa linna grussa de is matas, fintzes erba naschindho Sinònimos e contràrios brione, brossa, froedha, inseurru, irbrossa, pigionatzu / pumpullu, tzaurra Frases su fiore chi apo pastinadu at bogadu rebudhedhos dae fundhu ◊ frores chene rempudhu e chene asore (L.Loi)◊ in capidanni su rimpudhu fit cumentzandhe a colorare tancas e ortos Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. *repullus Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu sprout Ispagnolu brote, vástago Italianu pollóne, rampóllo Tedescu Sproß.

rúpere , vrb Definitzione su naschire, su essire de s'erba intzeurrada, su passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, matedu, padente cracu); su pesare de s'arrescotu a pitzu in su cadhàrgiu postu in su fogu; su si apèrrere de una pibisia impostemada (in matéria)/ pps. rúpidu / rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina Sinònimos e contràrios acarpire, irrúpere, irrutiare, punciai, rupire, scoitai, tidhire Frases si no proet, s'erba no rupet ◊ duos tudhos d'erba bi at rúpiu ◊ in cussu tretu ifustu su logu est totu rúpidu ◊ aiat próitu meta e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu 2. passesit rupendhe buscos de ozastros, de chercos, de lidones ◊ rupes sos gianniles, pedendhe ◊ in cussas cresuras no faghet a bi rúpere ◊ no isco comente cussa famíllia de Frantza passendhe in Córsica ndhe rupeit innoghe 3. su soru depet rúpere chentza pesare bullu Sambenados e Provèrbios prb: bucone partiu no rupet brente Ètimu ltn. rumpere Tradutziones Frantzesu pousser, pénétrer Ingresu to sprout, to pass through Ispagnolu brotar, penetrar Italianu spuntare dell'èrba, penetrare Tedescu hervorsprießen, eindringen.

seriòne , nm: sirione, sirioni, tirione Definitzione pigione o cambu nou chi bogant is sèmenes naschindho (ma dhu narant fintzes de su chi bogat sa chibudha a conca, s'àgiu, sa patata cumenciandho a naschire), fintzes pigionatzu de is matas; in cobertantza, sa natura de s'ómine Sinònimos e contràrios cirrione, grillu 1, inseurru, síriu, tudhu, tzirriotu Frases ses cari biancu che sirione naschitu suta de preta! ◊ chi unu sirione potat essire dae sa terra chene órdine issoro los ofennet prus de una fusilata, ca su sirione est sinnu de sa vita chi timent (M.Pira)◊ sa chibudha est totu boghendhe su sirione Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plumule, thalle, bourgeon Ingresu embryo, sprout Ispagnolu embrión, plúmula, tallo, brote Italianu embrïóne, plùmula, tallo, germòglio Tedescu Embryo, Knospe, Thallus, Sproß.

síriu , nm: siru 1, tzíriu Definitzione sa puntighedha noa chi bogant is sèmenes naschindho, fintzes sa chima o candhelita chi faent unas cantu erbas candho lompent po fàere su frore e su sèmene Sinònimos e contràrios serione, tudhu / chima Frases campos semenados de geniosos sírios Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu thalle, bourgeon, bout, cime Ingresu sprout Ispagnolu tallo Italianu tallo, cima Tedescu Thallus, Sproß.

túdhu , nm: (su t. = sutúdhu) Definitzione puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina Sinònimos e contràrios grillu 1, inseurru, limbedha, serione, síriu / tudha Frases sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo 2. ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeon, brin d'herbe Ingresu blade (of grass), sprout Ispagnolu tallo, brote, brizna de hierba Italianu tallo, germòglio, filo d'èrba Tedescu Thallus, Trieb.

«« Torra a chircare