apalpài, apalpàre , vrb: aprapai,
palpare 1 Definizione
tocare cun sa manu, cun is pódhighes
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpidare,
aplopodhare
Frasi
su dotori a su pipiu dh'at aprapau in totu sa persona ◊ su tzegu si desit a apalpare a cadeunu ◊ apalpendhe apalpendhe, chircat intro de su nítzulu e tocat un'imbóligu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
toucher
Inglese
to touch
Spagnolo
manosear
Italiano
palpare,
brancicare
Tedesco
betasten.
apalpidàre , vrb: aparpidare,
aprapidare Definizione
istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpare,
apalpuzare,
aplopodhare,
atrapidare
Frasi
aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
toucher
Inglese
to squeeze
Spagnolo
toquetear,
tantear
Italiano
palpare
Tedesco
betasten.
apàlpu , nm, avb: apapu,
aparpu,
aprapu,
palpu Definizione
su tocare cun sa carre, mescamente cun is manos, po connòschere is cosas; una de is chimbe capacidades chi tenet su cristianu de si acatare de is cosas e de ndhe bodhire is calidades (e mescamente sa forma) de is cosas
Sinonimi e contrari
apàlpidu,
aprapudhi,
tocu
2.
so chirchendhe sa cosa a s'apalpu ◊ so legendhe su líbberu de sa vida a s'apalpu, a trúmbulu de iscuru (G.Monzitta)◊ ómines atrigantados si chircant a s'apapu giamèndhesi, in miniera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
toucher
Inglese
touch
Spagnolo
tacto
Italiano
tatto
Tedesco
Tasten.
apalpuzàre , vrb: palpuzare,
parpuzare Definizione
istare a su toca toca cun is manos
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpedhare,
aparpidare,
aplopodhare,
atrapidare
Frasi
baso, toco, apalpuzo!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
toucher
Inglese
to pat
Spagnolo
toquetear
Italiano
palpeggiare
Tedesco
befühlen.
apodhicàre , vrb: apodhigae,
apodhigai,
apodhigare,
podhicare Definizione
su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu)
Sinonimi e contrari
afarrancae,
ammanuncai,
cariedhare
Frasi
ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias
2.
cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
toucher du doigt
Inglese
to touch
Spagnolo
toquetear con los dedos
Italiano
toccare,
tastare con le dita
Tedesco
berühren,
betasten.
arrecabài , vrb: recabai Definizione
su ndhe bogare o tènnere calecuna cosa de unu trebballu, de una faina
Sinonimi e contrari
acanciare,
balanzare,
bocare,
iscrúfere,
lobrare,
lograi,
otènnere
Etimo
ctl., spn.
recabar
Traduzioni
Francese
tirer,
toucher
Inglese
to deduce
Spagnolo
sacar
Italiano
ricavare
Tedesco
gewinnen.
culturínas , avb Definizione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Traduzioni
Francese
toucher à sa fin
Inglese
said of a situation coming to an end (action)
Spagnolo
estar en las últimas
Italiano
agli sgóccioli
Tedesco
am Ende.
lacanàre , vrb: allacanai* 1 Definizione
tènnere is làcanas acanta de pare; pònnere làcanas, serrare una terra, unu possessu; betare apare cosas foedhandho
Sinonimi e contrari
alindare,
aorare,
atremenai,
serrai,
stremenai
Frasi
ue su sole làcanat s'arrivu de su lugore sou lenu lenu
2.
bideit in sos terrinos de Malosu un'iscuadra de ómines lacanendhe cun muredhos de pedra
3.
ma it'est chi so narendhe, it'est chi so lacanandhe?! ◊ sos pitzinnos ant dassau su mannedhu lacananne
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
confiner,
toucher
Inglese
to border
Spagnolo
confinar,
lindar,
acotar
Italiano
confinare
Tedesco
grenzen,
abgrenzen.
palpàre 1 , vrb: apalpare,
prapai 1,
prapare 1 Definizione
tocare cun is manos, cun is pódhighes, andhare o cricare a s'apràpidu, a su toca toca
Sinonimi e contrari
apalpidare,
aplopodhare
Frasi
sunt palpendhe in fundhu de sa pischina, chirchendhe a bortas chi che siat faladu a fundhu
Etimo
ltn.
palpare
Traduzioni
Francese
palper,
toucher,
tâtonner
Inglese
to touch
Spagnolo
palpar
Italiano
palpare,
brancicare
Tedesco
betasten.
pàlpu , nm: apalpu,
parpa,
parpu,
prapu Definizione
su aprapidare, su tocare, istare a su toca toca; una de is chimbe capacidades chi tenet su cristianu de sapire is cosas e de ndhe cumprèndhere una calidade tocandhodhas cun sa carre e pruschetotu cun is manos (es. lisa, arrasposa, caente, frida, modhe, tostada e totu deasi)
Sinonimi e contrari
apàlpidu,
aprapudhi
/
cdh. palpugnu
Modi di dire
csn:
andhare, fàghere cosa a p., a parpas = aparpidendhe, tochendhe; lassare una cosa in prapu = partada, bardada, parpada
Frasi
tumbu no fit mancu s'ammentu de unu sonu, de una cosa chi li fit intrata in oricras, ma s'ammentu de una cosa connota a parpu (M.Pira)
2.
cussu cunzadu dh'apo lassadu in prapu fintzas a como ◊ si no pones mente a sa voche de su Segnore as a andhare a parpas a dedie mannu comente a su turpu (Bb)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
toucher
Inglese
touch
Spagnolo
tacto
Italiano
tatto
Tedesco
Tasten,
Tastsinn.
rafigagnósu, rafiganzósu , agt Definizione
arrasposu, agiummai coment'e chi aunghet tocandhodhu
Sinonimi e contrari
arraspinosu,
arraspiosu,
arrescidhosu,
raspitzu,
rasposu,
refrighinzosu
/
ttrs. rafigagnosu
| ctr.
lísiu
Frasi
sa robba de furesi fit rafiganzosa ma atapèndhela a sas pedras un'ammodhigada bi la daiant
Traduzioni
Francese
rêche,
rude au toucher,
granuleux
Inglese
rugged,
grainy
Spagnolo
áspero,
granuloso
Italiano
scabro,
granulóso
Tedesco
rauh,
grob.
tocàe , vrb: tocai,
tocare,
togare Definizione
acostire deunudotu a lébiu (mescamente is manos), batire apare duas cosas a manera de no abbarrare logu tra una e àtera; frigare a forte una cosa in àtera a manera de dh'arrasigare (o iscardire, si est pedhe bia), guastare, istrobbare; betare sa manu po pigare, a pigadura o a furadura, o fintzes po fàere faina; acropare, iscúdere o manigiare cosa a manera de fàere tzàcurru, sonu, ma fintzes pònnere manu a unu po dh'atripare, fintzes foedhare de ccn. o de calecuna cosa (prus che àteru naendhondhe male, ofendhendho); lòmpere, fèrrere, arribbare a unu tretu o logu; tènnere su dovere, s'óbbrigu, su deretu de fàere calecuna cosa, su dhue èssere su bisóngiu, orrúere in sorte o in aréntzia, pertocare, riguardare
Sinonimi e contrari
acostai
/
furai,
leai,
picare
/
colpare,
fèrrere,
isciúdere
/
comentzari,
inghitzai
/
sonai,
tochedhare
/
abbisongiai,
bòlliri,
chèrrere
/
pertocai
Modi di dire
csn:
tocare in terra, a terra (nadu de cosa apicada) = lòmpiri a terra; tocai, tocare de…(ccn. aina, àteru) = tocare, fèrrere, iscúdere, púnghere e gai a…, cun…; tocare a ogu = pònnere ogru; tocai de fumu = afumare; tocai de ungas = furare; tocai, tocare fémina = assazare fémina, cobèrrere; tocare cun ferru = operare; tocare su sàmbene = sangrai; tocare su binu = comintzare a bufare su binu nou; tocare su brutzu = abbrutzai; tocare su coro a unu (nadu de carchi cosa, de ccn.) = sentire meda, forte, itl. commuòvere; tocare su cherbedhu = fai ammachiai; tocaisí de conca, a conca = furriare sos cherbedhos, irbariare; comente si tocat = comente cheret, comente andhat bene, comente est zustu; tocare sa manu a unu = aporrire sa manu a leare sa de s'àteru pro lu saludare; tocai su portanti = andharesindhe; tocai su cóciu = sighire a caminare; tocai a crú (nadu de frutuàriu) = èssere cherfu, pagu cotu; tocai a duru = èssere tostighinu, unu pagu tostu; tocai a preitzosu = èssere unu pagu mandrone, pecare a mandronia; tocai a tundu = èssere unu pagu tundhu; tocare una chistione, un'argumentu = chircare una chistione, faedhare de carchi cosa, reguardare, pertocare carchi argumentu; mi tochet male! = zenia de zuramentu
Frasi
duas melighedhas d'oro las bido e no las toco…◊ custos trastes sunt tochendhe: no acúrtziant de prus ◊ ita dannu… lassamí tocai ferru!…◊ duas màchinas colendhe si sunt tocadas ◊ de cantu est matimannu no si tocat in pes ◊ si tocas abba ti ifundhes ◊ as a bídere e togare tue etotu su chi ti apo narau
2.
mi tocat s'iscarpa, no poto mancu caminare ◊ sa sedha cheret apraniada e cun modhita, ca sinono li tocat a costas, a s'animale ◊ mi ant tocau sa màchina: càstia tui comenti si bit, est calincuna púncia o perda punciuda chi dh'ant passau!
3.
tui de innòi no tocas nudha: custa est totu cosa nosta! ◊ a domo bi at intradu zente ma no ant tocadu nudha ◊ chie mi l'at tocada sa forramenta chi fit inoghe? ◊ tue mi l'as tocadu su líbberu chi zughia lezindhe? ◊ de cussu ti podes fidare: candho intrat fintzas a su logu solu no tocat nudha ◊ oe no as tocadu líbberu! ◊ mandronatza, no tocat unu nudha candho est in domo! ◊ a babbu tou lu rispetaiant totugantos: mai nudha li ant tocadu
4.
si tocas cussa criadura ti denúntzio! ◊ faedha de su chi cheres, ma no mi toches s'amigu ◊ si mi tocas lu naro a babbu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu ◊ no tocheis fígiu angenu ne in domo ne in sartu! ◊◊ su rellozu de chéjia fit tochendhe sas deghe ◊ ia adítziu tocau cun duus corpus e luegu ant abertu po mi fai intrai ◊ candho ant tocau sa missa sa crésia si est prenada de zente ◊ sa campana est toghendhe a mortu ◊ ischiat intas a tocare s'orgonitu ◊ no bient s'ora de tocare sas campanas nobas ◊ no as a dèpere tocare a sas zannas anzenas! ◊ apo inténniu tocanno: cine s'est mortu?
5.
dogni umbrinu diventat solianu, su sole faghes tocare in totue ◊ benidindhe a inoghe ca che tocat sole! ◊ in cue subra, ca est una sedha, bi tocat calesisiat bentu ◊ candu tocat terra sa navi, ndi calaus
6.
immoi est tempus de tocai su binu nou ◊ cussa carrada no est tocada
7.
fai is cosas acomenti tocat! ◊ nos est tocadu de andhare lestros ca fit iscurighendhe ◊ est tocadu de fàghere goi ◊ unu tocat agiudau candu arruit! ◊ li tocat de pulire sa domo ◊ tochesit de cambiare una vàlvola brujada ◊ in bidha o in domo, a combidare tocat a mie ◊ semus chentza linna a su fogu: tocat a pònnere s'istufa a elétricu ◊ su sardu meressit s'arrispetu chi tocat a dogna língua ◊ sa prima manu in custu ziru a cartas tocat a mie ◊ a isse li est tocada sa domo de sa mama ◊◊ cussa est chistioni chi tocat su programma de un'amministratzioni ◊ custu mi est togadu in sa vida! ◊ cussu cuadru de valore li est tocadu dae sa mama ◊ li est tocada una domo dae su babbu ◊ de parte sua no nos at tocadu nudha
8.
no ca seis tocandusí de conca: ita seis narandu?! ◊ in custu cumunu seis tocandusí de cerbedhera! ◊ apàxia a pobidhu miu, sinuncas dèu mi ndi tocu a conca! ◊ gei no mi apu mancu a tocai a conca si no tengu cussu! ◊◊ iscapat a prànghere sa mama chi tocavat su coro!
9.
no castis cussas piciocas, tui: lah ca ti tocu de perda! ◊ at torrau a tocae de fuste a su molente terriosu ◊ in su bocidroxu tocant de gortedhu…◊ su tempus mi benit avatu tochendumí de ispina che meri malu ◊ su cantu de su rusignolu mi tocat su coro ◊ pariat chi sa carena mi la fint tocanne a puntógliu ◊ mi tochet male, berus est comente ti so nendhe! ◊◊ toca, canta tui Antiogu, aici nci acabbaus de passai s’ora! ◊ toca, toca, làssami sa conca in pasu!
Cognomi e Proverbi
prb:
a bochire tocat a Deus
Etimo
itl., spn.
Traduzioni
Francese
toucher,
lécher,
être du ressort
Inglese
to touch,
to be due
Spagnolo
tocar
Italiano
toccare,
lambire,
spettare,
compètere
Tedesco
berühren,
zufallen.