apalpài, apalpàre , vrb: aprapai,
palpare 1 Definitzione
tocare cun sa manu, cun is pódhighes
Sinònimos e contràrios
ammanucai,
apalpidare,
aplopodhare
Frases
su dotori a su pipiu dh'at aprapau in totu sa persona ◊ su tzegu si desit a apalpare a cadeunu ◊ apalpendhe apalpendhe, chircat intro de su nítzulu e tocat un'imbóligu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
palper,
toucher
Ingresu
to touch
Ispagnolu
manosear
Italianu
palpare,
brancicare
Tedescu
betasten.
apalpidàre , vrb: aparpidare,
aprapidare Definitzione
istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru
Sinònimos e contràrios
ammanucai,
apalpare,
apalpuzare,
aplopodhare,
atrapidare
Frases
aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
palper,
toucher
Ingresu
to squeeze
Ispagnolu
toquetear,
tantear
Italianu
palpare
Tedescu
betasten.
apàlpu , nm, avb: apapu,
aparpu,
aprapu,
palpu Definitzione
su tocare cun sa carre, mescamente cun is manos, po connòschere is cosas; una de is chimbe capacidades chi tenet su cristianu de si acatare de is cosas e de ndhe bodhire is calidades (e mescamente sa forma) de is cosas
Sinònimos e contràrios
apàlpidu,
aprapudhi,
tocu
2.
so chirchendhe sa cosa a s'apalpu ◊ so legendhe su líbberu de sa vida a s'apalpu, a trúmbulu de iscuru (G.Monzitta)◊ ómines atrigantados si chircant a s'apapu giamèndhesi, in miniera
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
toucher
Ingresu
touch
Ispagnolu
tacto
Italianu
tatto
Tedescu
Tasten.
apalpuzàre , vrb: palpuzare,
parpuzare Definitzione
istare a su toca toca cun is manos
Sinònimos e contràrios
ammanucai,
apalpedhare,
aparpidare,
aplopodhare,
atrapidare
Frases
baso, toco, apalpuzo!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
palper,
toucher
Ingresu
to pat
Ispagnolu
toquetear
Italianu
palpeggiare
Tedescu
befühlen.
apodhicàre , vrb: apodhigae,
apodhigai,
apodhigare,
podhicare Definitzione
su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu)
Sinònimos e contràrios
afarrancae,
ammanuncai,
cariedhare
Frases
ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias
2.
cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
toucher du doigt
Ingresu
to touch
Ispagnolu
toquetear con los dedos
Italianu
toccare,
tastare con le dita
Tedescu
berühren,
betasten.
arrecabài , vrb: recabai Definitzione
su ndhe bogare o tènnere calecuna cosa de unu trebballu, de una faina
Sinònimos e contràrios
acanciare,
balanzare,
bocare,
iscrúfere,
lobrare,
lograi,
otènnere
Ètimu
ctl., spn.
recabar
Tradutziones
Frantzesu
tirer,
toucher
Ingresu
to deduce
Ispagnolu
sacar
Italianu
ricavare
Tedescu
gewinnen.
culturínas , avb Definitzione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Tradutziones
Frantzesu
toucher à sa fin
Ingresu
said of a situation coming to an end (action)
Ispagnolu
estar en las últimas
Italianu
agli sgóccioli
Tedescu
am Ende.
lacanàre , vrb: allacanai* 1 Definitzione
tènnere is làcanas acanta de pare; pònnere làcanas, serrare una terra, unu possessu; betare apare cosas foedhandho
Sinònimos e contràrios
alindare,
aorare,
atremenai,
serrai,
stremenai
Frases
ue su sole làcanat s'arrivu de su lugore sou lenu lenu
2.
bideit in sos terrinos de Malosu un'iscuadra de ómines lacanendhe cun muredhos de pedra
3.
ma it'est chi so narendhe, it'est chi so lacanandhe?! ◊ sos pitzinnos ant dassau su mannedhu lacananne
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
confiner,
toucher
Ingresu
to border
Ispagnolu
confinar,
lindar,
acotar
Italianu
confinare
Tedescu
grenzen,
abgrenzen.
palpàre 1 , vrb: apalpare,
prapai 1,
prapare 1 Definitzione
tocare cun is manos, cun is pódhighes, andhare o cricare a s'apràpidu, a su toca toca
Sinònimos e contràrios
apalpidare,
aplopodhare
Frases
sunt palpendhe in fundhu de sa pischina, chirchendhe a bortas chi che siat faladu a fundhu
Ètimu
ltn.
palpare
Tradutziones
Frantzesu
palper,
toucher,
tâtonner
Ingresu
to touch
Ispagnolu
palpar
Italianu
palpare,
brancicare
Tedescu
betasten.
pàlpu , nm: apalpu,
parpa,
parpu,
prapu Definitzione
su aprapidare, su tocare, istare a su toca toca; una de is chimbe capacidades chi tenet su cristianu de sapire is cosas e de ndhe cumprèndhere una calidade tocandhodhas cun sa carre e pruschetotu cun is manos (es. lisa, arrasposa, caente, frida, modhe, tostada e totu deasi)
Sinònimos e contràrios
apàlpidu,
aprapudhi
/
cdh. palpugnu
Maneras de nàrrere
csn:
andhare, fàghere cosa a p., a parpas = aparpidendhe, tochendhe; lassare una cosa in prapu = partada, bardada, parpada
Frases
tumbu no fit mancu s'ammentu de unu sonu, de una cosa chi li fit intrata in oricras, ma s'ammentu de una cosa connota a parpu (M.Pira)
2.
cussu cunzadu dh'apo lassadu in prapu fintzas a como ◊ si no pones mente a sa voche de su Segnore as a andhare a parpas a dedie mannu comente a su turpu (Bb)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
toucher
Ingresu
touch
Ispagnolu
tacto
Italianu
tatto
Tedescu
Tasten,
Tastsinn.
rafigagnósu, rafiganzósu , agt Definitzione
arrasposu, agiummai coment'e chi aunghet tocandhodhu
Sinònimos e contràrios
arraspinosu,
arraspiosu,
arrescidhosu,
raspitzu,
rasposu,
refrighinzosu
/
ttrs. rafigagnosu
| ctr.
lísiu
Frases
sa robba de furesi fit rafiganzosa ma atapèndhela a sas pedras un'ammodhigada bi la daiant
Tradutziones
Frantzesu
rêche,
rude au toucher,
granuleux
Ingresu
rugged,
grainy
Ispagnolu
áspero,
granuloso
Italianu
scabro,
granulóso
Tedescu
rauh,
grob.
tocàe , vrb: tocai,
tocare,
togare Definitzione
acostire deunudotu a lébiu (mescamente is manos), batire apare duas cosas a manera de no abbarrare logu tra una e àtera; frigare a forte una cosa in àtera a manera de dh'arrasigare (o iscardire, si est pedhe bia), guastare, istrobbare; betare sa manu po pigare, a pigadura o a furadura, o fintzes po fàere faina; acropare, iscúdere o manigiare cosa a manera de fàere tzàcurru, sonu, ma fintzes pònnere manu a unu po dh'atripare, fintzes foedhare de ccn. o de calecuna cosa (prus che àteru naendhondhe male, ofendhendho); lòmpere, fèrrere, arribbare a unu tretu o logu; tènnere su dovere, s'óbbrigu, su deretu de fàere calecuna cosa, su dhue èssere su bisóngiu, orrúere in sorte o in aréntzia, pertocare, riguardare
Sinònimos e contràrios
acostai
/
furai,
leai,
picare
/
colpare,
fèrrere,
isciúdere
/
comentzari,
inghitzai
/
sonai,
tochedhare
/
abbisongiai,
bòlliri,
chèrrere
/
pertocai
Maneras de nàrrere
csn:
tocare in terra, a terra (nadu de cosa apicada) = lòmpiri a terra; tocai, tocare de…(ccn. aina, àteru) = tocare, fèrrere, iscúdere, púnghere e gai a…, cun…; tocare a ogu = pònnere ogru; tocai de fumu = afumare; tocai de ungas = furare; tocai, tocare fémina = assazare fémina, cobèrrere; tocare cun ferru = operare; tocare su sàmbene = sangrai; tocare su binu = comintzare a bufare su binu nou; tocare su brutzu = abbrutzai; tocare su coro a unu (nadu de carchi cosa, de ccn.) = sentire meda, forte, itl. commuòvere; tocare su cherbedhu = fai ammachiai; tocaisí de conca, a conca = furriare sos cherbedhos, irbariare; comente si tocat = comente cheret, comente andhat bene, comente est zustu; tocare sa manu a unu = aporrire sa manu a leare sa de s'àteru pro lu saludare; tocai su portanti = andharesindhe; tocai su cóciu = sighire a caminare; tocai a crú (nadu de frutuàriu) = èssere cherfu, pagu cotu; tocai a duru = èssere tostighinu, unu pagu tostu; tocai a preitzosu = èssere unu pagu mandrone, pecare a mandronia; tocai a tundu = èssere unu pagu tundhu; tocare una chistione, un'argumentu = chircare una chistione, faedhare de carchi cosa, reguardare, pertocare carchi argumentu; mi tochet male! = zenia de zuramentu
Frases
duas melighedhas d'oro las bido e no las toco…◊ custos trastes sunt tochendhe: no acúrtziant de prus ◊ ita dannu… lassamí tocai ferru!…◊ duas màchinas colendhe si sunt tocadas ◊ de cantu est matimannu no si tocat in pes ◊ si tocas abba ti ifundhes ◊ as a bídere e togare tue etotu su chi ti apo narau
2.
mi tocat s'iscarpa, no poto mancu caminare ◊ sa sedha cheret apraniada e cun modhita, ca sinono li tocat a costas, a s'animale ◊ mi ant tocau sa màchina: càstia tui comenti si bit, est calincuna púncia o perda punciuda chi dh'ant passau!
3.
tui de innòi no tocas nudha: custa est totu cosa nosta! ◊ a domo bi at intradu zente ma no ant tocadu nudha ◊ chie mi l'at tocada sa forramenta chi fit inoghe? ◊ tue mi l'as tocadu su líbberu chi zughia lezindhe? ◊ de cussu ti podes fidare: candho intrat fintzas a su logu solu no tocat nudha ◊ oe no as tocadu líbberu! ◊ mandronatza, no tocat unu nudha candho est in domo! ◊ a babbu tou lu rispetaiant totugantos: mai nudha li ant tocadu
4.
si tocas cussa criadura ti denúntzio! ◊ faedha de su chi cheres, ma no mi toches s'amigu ◊ si mi tocas lu naro a babbu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu ◊ no tocheis fígiu angenu ne in domo ne in sartu! ◊◊ su rellozu de chéjia fit tochendhe sas deghe ◊ ia adítziu tocau cun duus corpus e luegu ant abertu po mi fai intrai ◊ candho ant tocau sa missa sa crésia si est prenada de zente ◊ sa campana est toghendhe a mortu ◊ ischiat intas a tocare s'orgonitu ◊ no bient s'ora de tocare sas campanas nobas ◊ no as a dèpere tocare a sas zannas anzenas! ◊ apo inténniu tocanno: cine s'est mortu?
5.
dogni umbrinu diventat solianu, su sole faghes tocare in totue ◊ benidindhe a inoghe ca che tocat sole! ◊ in cue subra, ca est una sedha, bi tocat calesisiat bentu ◊ candu tocat terra sa navi, ndi calaus
6.
immoi est tempus de tocai su binu nou ◊ cussa carrada no est tocada
7.
fai is cosas acomenti tocat! ◊ nos est tocadu de andhare lestros ca fit iscurighendhe ◊ est tocadu de fàghere goi ◊ unu tocat agiudau candu arruit! ◊ li tocat de pulire sa domo ◊ tochesit de cambiare una vàlvola brujada ◊ in bidha o in domo, a combidare tocat a mie ◊ semus chentza linna a su fogu: tocat a pònnere s'istufa a elétricu ◊ su sardu meressit s'arrispetu chi tocat a dogna língua ◊ sa prima manu in custu ziru a cartas tocat a mie ◊ a isse li est tocada sa domo de sa mama ◊◊ cussa est chistioni chi tocat su programma de un'amministratzioni ◊ custu mi est togadu in sa vida! ◊ cussu cuadru de valore li est tocadu dae sa mama ◊ li est tocada una domo dae su babbu ◊ de parte sua no nos at tocadu nudha
8.
no ca seis tocandusí de conca: ita seis narandu?! ◊ in custu cumunu seis tocandusí de cerbedhera! ◊ apàxia a pobidhu miu, sinuncas dèu mi ndi tocu a conca! ◊ gei no mi apu mancu a tocai a conca si no tengu cussu! ◊◊ iscapat a prànghere sa mama chi tocavat su coro!
9.
no castis cussas piciocas, tui: lah ca ti tocu de perda! ◊ at torrau a tocae de fuste a su molente terriosu ◊ in su bocidroxu tocant de gortedhu…◊ su tempus mi benit avatu tochendumí de ispina che meri malu ◊ su cantu de su rusignolu mi tocat su coro ◊ pariat chi sa carena mi la fint tocanne a puntógliu ◊ mi tochet male, berus est comente ti so nendhe! ◊◊ toca, canta tui Antiogu, aici nci acabbaus de passai s’ora! ◊ toca, toca, làssami sa conca in pasu!
Sambenados e Provèrbios
prb:
a bochire tocat a Deus
Ètimu
itl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
toucher,
lécher,
être du ressort
Ingresu
to touch,
to be due
Ispagnolu
tocar
Italianu
toccare,
lambire,
spettare,
compètere
Tedescu
berühren,
zufallen.