abbisógnu , nm: abbisóngiu,
abbisontzu,
bisognu Definizione
su serbire de calecuna cosa, mescamente candho sa cosa mancat; poberesa manna; faina de fàere
Sinonimi e contrari
aprentu,
atzicamentu,
poberesa
/
cumandhu,
fàdicu
| ctr.
bundhàntzia
Modi di dire
csn:
fàere abbisognu (una cosa)= serbire; fai is abbisòngius = fàghere de su corpus; a. strintu = mannu, urzente
Frasi
it'abbisóngiu nc'est de domandai parris? ◊ dèu tèngiu abbisóngiu de una domu innòi, non potzu abarrai andendi e torrendi! ◊ est abarrau a crocai in su sartu in d-una barrachedha fata po s’abbisóngiu ◊ nosu no teneus abbisóngiu de totu cussas cosas!
2.
custa famíglia tenit disígiu e gana de ndi essiri a faci límpia e a conca pesada de su mari de s'abbisóngiu
Cognomi e Proverbi
prb:
s'abbisóngiu fait sa bècia a curri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
besoin,
nécessité
Inglese
need,
poverty
Spagnolo
estrecheces,
aprieto
Italiano
necessità,
strettézza,
esigènza
Tedesco
Notwendigkeit,
Erfordernis.
apretàdu , pps, agt: apretau Definizione
de apretare; chi est in apretu, in bisóngiu mannu, chi dhue at presse
Sinonimi e contrari
apretosu
2.
su cadhu mi at leadu sa manu e mi so àpidu apretadu a mi che imbolare a terra ◊ mi so àpidu apretadu a bèndhere su bestiàmine ◊ unu si est apretadu tenet presse meda
3.
sa cosa est apretada e non potzu prescindi mancu una dí ◊ no trascuris de ti curai ca sa cosa est apretada!
Traduzioni
Francese
pressé
Inglese
forced by need
Spagnolo
apretado,
en apuros
Italiano
costrétto,
incalzato dalla necessità
Tedesco
aus Notwendigkeit gezwungen.
bisógnu , nm: abbisognu,
bisóngiu,
bisonzu,
bisunzu Definizione
su serbire de calecuna cosa, mescamente candho sa cosa mancat; poberesa manna; faina de fàere
Sinonimi e contrari
aprentu,
mancànscia,
netzessitu,
poberesa,
sia
/
cumandhu,
fàdicu
| ctr.
bundhàntzia
Modi di dire
csn:
bènnere b. = essire unu bisonzu, àere bisonzu de carchi cosa; fàghere b. a unu, a carchi cosa = serbire, bisonzare, cherrerebbei; fàghere b. = fàghere cumandhu; fàghere de b., de bisonzos = andai de su corpus; fàghere unu cumandhu e chentu bisonzos = fai tanti cosas in su própriu tempus; catzàresi unu bisonzu = arrennèscere a tènnere su chi serbit po no àere prus unu bisóngiu
Frasi
si fit a dare contu a su bisonzu no si tiat fàchere mai nudha ◊ apo furadu ma no so ladru: a su bisonzu l'apo fatu! ◊ su tempus mi faghet bisonzu maicantu! ◊ a s'ora de su bisonzu, sa pessone no si picat su friscu nandhe fàvulas! (F.Satta)◊ fàghendhe a mancu de mi che leare: fato tropu bisonzu a fizos mios ca sunt minores! ◊ za si lu catzat su bisonzu, mandrone coment'est!…
2.
solu comente est, si li benit bisonzu no tenet a neune ◊ istades andhendhe e ispendhindhe chentza bisonzu
3.
nàrali a bènnere a crésia ca li at unu bisonzu su preíderu! ◊ issa in d-una essida faghet unu cumandhu e chentu bisonzos ◊ est andhadu a Tàtari ca bi aiat bisonzu ◊ - E ite bonu bisonzu, inoghe? - Goi e goi so chirchendhe!
4.
su tempus faghet bisonzu a nois puru!
5.
li fit bénnida sa boza de fàghere de bisonzu ◊ custa màchina si frimmaiat e si abbasciaiat coment’e fatendhe de bisonzu
Cognomi e Proverbi
prb:
chie est ómine a su bisonzu si paret
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
besoin,
nécessité,
gêne
Inglese
need,
poverty
Spagnolo
necesitad
Italiano
bisógno,
necessità,
occorrènza,
misèria
Tedesco
Bedürfnis,
Notwendigkeit,
Elend,
Not,
Armut.
catànzu , nm, agt Definizione
bisóngiu, mancàntzia de cosa, cosighedha de pagu contu; fintzes chie costumat a furare, unu mustrencheri; faina de fàere; a logos, chi est marriu, làngiu
Sinonimi e contrari
acanénciu,
bendhita,
cadéliu,
càscara
/
sacajale,
tascaresu,
trebiali,
truntzedheri
/
faina
/
lagnu
3.
in su cubile, candho at isbrigau sos catanzos, chi no finint mai, est andhau a contipizare sa robba
Traduzioni
Francese
besoin,
privation
Inglese
need,
privation
Spagnolo
necesitad,
privación
Italiano
bisógno,
privazióne
Tedesco
Mangel,
Entbehrung.
chèrrere , vrb: cherri Definizione
tènnere sa volontade, su disígiu (nau fintzes de forma cund. o ind. imp.), su bisóngiu de calecuna cosa, de ccn. o de fàere ccn. cosa (fintzes de cosa chi iant a bòllere is àteros) e s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; foedhandho de ómines e féminas, disigiare a pobidhu, a pobidha, istimare; su dhue èssere su bisóngiu, sa necessidade, s'óbbrigu de ccn. cosa, acetare / pps. chélfidu, chertu 1, créfiu, chérziu; ind. imp. 2ˆ p. sing. cheristi; cong. 1ˆ p. sing. cherfa, 2ˆ p. sing cherfas, 3ˆ p. sing cherfat; ger. cherfendhe, cherfindhe, cherindhe; aus. èssere, àere
Sinonimi e contrari
abbisongiai,
ammancai,
bolli,
dèpere,
selvire,
tocae
| ctr.
soberare
Modi di dire
csn:
cheret chi… = tocat a…, bi at bisonzu de…, itl. è necessàrio…; cheret + pps = tocat a… + inf. pres. (cheret fatu, batidu, acontzadu, comporadu e gai = tocat a fai, portai, aconciai, comprai); chèrreresi, no si chèrrere (+ pps. de àteru vrb) = bòlliri, no bòlliri a…; chèrrere una cosa a morte segada = chèrrere una cosa a css. costu, a bonas o a malas; no cheret bidu = est unu grisu, fait piedadi; no bi chèrrere ccn. a… = ccn. no bi la faghet a…, no bi est bonu, no bi est capatzu a…; no ndhe chèrrere medas (si cumprendhet: de brullas, afrentas, isfortzus) pro… = aguantai pagu
Frasi
si cheres gai, gai faghimus ◊ mamma no cheret a mi ch'essire a ziru ◊ in domo ant chérfidu a istudiare, deo ◊ Deus cherfat! ◊ no cherfat Deu! ◊ cherzo ch'istúdies! ◊ cherzo a manigare, si est fatu ◊ sa criadura minuda cheret a súere ◊ a merendha cherzo pane e casu ◊ no est su chi cheriavamus nois
2.
Cristos at créfiu salvare su mundhu ◊ cheleus continuare in su limbazu sardu ◊ mi aia chérfidu samunare sos trastes ◊ bi fia chérfidu andhare deo, si faghiat ◊ ant chérziu andhare a víere ◊ custu est su logu innui mi cheriu atzapai
3.
cun su binu no cheret chi si bi búgliet ◊ dimandha ca ndhe cheret ischidu! ◊ cussa cosa cheriat fata, ca l'irmentigamus! ◊ su mànigu cheret sanu e saboridu ◊ sa peta no cheret tropu rassa ◊ sos brujadores che diant chèrrere postos in presone ◊ mazadu cherias tue, ca ndh'as curpa, e no cussa criadura!◊ cherizis cundennados ca faghides lezes bellas pro sos ladros!
4.
sos pastores no sont sos primos chi cherent sas pitzinnas de como ◊ semus istaos duos macos: deo a ti chèrrere, tue a mi lassare! ◊ cussu zòvanu cheret a Caderina ◊ paret chi custos duos si cheriant meda ma si fiant lassaos ◊ pro s'acontzu a sas iscarpas su mastru no mi at chérfidu nudha ◊ pro custa faina no ti cherzo dinari: dàemi s'ozu!
5.
cantu bi cheret a che finire cussa cosa? ◊ bi ndhe cheret a chentu!…◊ bi cheret àteru dinari pro agabbare su triballu ◊ nudha bi cheret, unu, a s'iscollare! ◊ bi cheret pagu a fàghere cosas gai fàtziles ◊ a comporare cussa tanca bi cheret unu sensale ◊ a su postale dhue cheriat meda e mi dh’apo pigada a pè a pè
6.
za bi ndhe cheret a ti fagher mòere!…◊ pro betare anca a mie no bi cheret otieresos! ◊ petzi bi cheret de m'ifúndhere puru, no bastat chi so a tússiu! ◊ baedindhe: tue puru bi cheres, como?!…◊ che cheret mastru e pratighesa a fàghere cosa goi!
7.
zughet sa camisa bruta no cheret bida! ◊ est totu istropiadu no cheret bidu, de su dannu chi at tentu!
8.
currendhe no bi cheriat isse a mi sighire! (N.Pianu)◊ no bi cheres tue a mi la fàghere murghindhe! ◊ no bi cheret unu betzu a sighire unu zòvanu triballendhe! ◊ Bantine est abbistu chi no bi cheres tue!
9.
isse no si cheret busigadu meda, no, ca si arrennegat deretu! ◊ pregadu ti cheres pro fàghere sa faina?! ◊ làssami in pasu: no mi cherzo chircadu! ◊ faghe abbellu ca est cosa díliga e no ndhe cheret medas!
Cognomi e Proverbi
prb:
àinu no morit candho cheret colvu ◊ s'ómine in su chi cheret resessit ◊ iscuru a chie faghet cantu cheret!
Etimo
ltn.
quaerere
Traduzioni
Francese
vouloir,
falloir
Inglese
to want,
will,
to need,
to be necessary
Spagnolo
querer,
necesitar,
ser necesario
Italiano
volére,
accettare,
bisognare (èssere necessàrio),
occórrere
Tedesco
wollen,
annehmen,
notwendig sein.
maròlla , nf: ammaròglia* Definizione
mala bolla, mala bògia, boza o gana mala, su èssere contràriu a sa gana, a sa volontade / avb. a m.
Sinonimi e contrari
aprentu,
bisognu,
malaboza
| ctr.
bonaoza
Frasi
sa marolla fait sa bècia a curri
Traduzioni
Francese
nécessité,
besoin
Inglese
need
Spagnolo
mala gana
Italiano
necessità
Tedesco
Widerwille (mit),
Not.
pisciarèdha , nf Definizione
su istare a su píscia píscia a tropu, coment'e neghe
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pollakiurie
Inglese
need to piss frequently
Spagnolo
polaquiuria
Italiano
pollachïùria
Tedesco
Pollakurie.