abbisógnu , nm: abbisóngiu,
abbisontzu,
bisognu Definitzione
su serbire de calecuna cosa, mescamente candho sa cosa mancat; poberesa manna; faina de fàere
Sinònimos e contràrios
aprentu,
atzicamentu,
poberesa
/
cumandhu,
fàdicu
| ctr.
bundhàntzia
Maneras de nàrrere
csn:
fàere abbisognu (una cosa)= serbire; fai is abbisòngius = fàghere de su corpus; a. strintu = mannu, urzente
Frases
it'abbisóngiu nc'est de domandai parris? ◊ dèu tèngiu abbisóngiu de una domu innòi, non potzu abarrai andendi e torrendi! ◊ est abarrau a crocai in su sartu in d-una barrachedha fata po s’abbisóngiu ◊ nosu no teneus abbisóngiu de totu cussas cosas!
2.
custa famíglia tenit disígiu e gana de ndi essiri a faci límpia e a conca pesada de su mari de s'abbisóngiu
Sambenados e Provèrbios
prb:
s'abbisóngiu fait sa bècia a curri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
besoin,
nécessité
Ingresu
need,
poverty
Ispagnolu
estrecheces,
aprieto
Italianu
necessità,
strettézza,
esigènza
Tedescu
Notwendigkeit,
Erfordernis.
apretàdu , pps, agt: apretau Definitzione
de apretare; chi est in apretu, in bisóngiu mannu, chi dhue at presse
Sinònimos e contràrios
apretosu
2.
su cadhu mi at leadu sa manu e mi so àpidu apretadu a mi che imbolare a terra ◊ mi so àpidu apretadu a bèndhere su bestiàmine ◊ unu si est apretadu tenet presse meda
3.
sa cosa est apretada e non potzu prescindi mancu una dí ◊ no trascuris de ti curai ca sa cosa est apretada!
Tradutziones
Frantzesu
pressé
Ingresu
forced by need
Ispagnolu
apretado,
en apuros
Italianu
costrétto,
incalzato dalla necessità
Tedescu
aus Notwendigkeit gezwungen.
bisógnu , nm: abbisognu,
bisóngiu,
bisonzu,
bisunzu Definitzione
su serbire de calecuna cosa, mescamente candho sa cosa mancat; poberesa manna; faina de fàere
Sinònimos e contràrios
aprentu,
mancànscia,
netzessitu,
poberesa,
sia
/
cumandhu,
fàdicu
| ctr.
bundhàntzia
Maneras de nàrrere
csn:
bènnere b. = essire unu bisonzu, àere bisonzu de carchi cosa; fàghere b. a unu, a carchi cosa = serbire, bisonzare, cherrerebbei; fàghere b. = fàghere cumandhu; fàghere de b., de bisonzos = andai de su corpus; fàghere unu cumandhu e chentu bisonzos = fai tanti cosas in su própriu tempus; catzàresi unu bisonzu = arrennèscere a tènnere su chi serbit po no àere prus unu bisóngiu
Frases
si fit a dare contu a su bisonzu no si tiat fàchere mai nudha ◊ apo furadu ma no so ladru: a su bisonzu l'apo fatu! ◊ su tempus mi faghet bisonzu maicantu! ◊ a s'ora de su bisonzu, sa pessone no si picat su friscu nandhe fàvulas! (F.Satta)◊ fàghendhe a mancu de mi che leare: fato tropu bisonzu a fizos mios ca sunt minores! ◊ za si lu catzat su bisonzu, mandrone coment'est!…
2.
solu comente est, si li benit bisonzu no tenet a neune ◊ istades andhendhe e ispendhindhe chentza bisonzu
3.
nàrali a bènnere a crésia ca li at unu bisonzu su preíderu! ◊ issa in d-una essida faghet unu cumandhu e chentu bisonzos ◊ est andhadu a Tàtari ca bi aiat bisonzu ◊ - E ite bonu bisonzu, inoghe? - Goi e goi so chirchendhe!
4.
su tempus faghet bisonzu a nois puru!
5.
li fit bénnida sa boza de fàghere de bisonzu ◊ custa màchina si frimmaiat e si abbasciaiat coment’e fatendhe de bisonzu
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie est ómine a su bisonzu si paret
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
besoin,
nécessité,
gêne
Ingresu
need,
poverty
Ispagnolu
necesitad
Italianu
bisógno,
necessità,
occorrènza,
misèria
Tedescu
Bedürfnis,
Notwendigkeit,
Elend,
Not,
Armut.
catànzu , nm, agt Definitzione
bisóngiu, mancàntzia de cosa, cosighedha de pagu contu; fintzes chie costumat a furare, unu mustrencheri; faina de fàere; a logos, chi est marriu, làngiu
Sinònimos e contràrios
acanénciu,
bendhita,
cadéliu,
càscara
/
sacajale,
tascaresu,
trebiali,
truntzedheri
/
faina
/
lagnu
3.
in su cubile, candho at isbrigau sos catanzos, chi no finint mai, est andhau a contipizare sa robba
Tradutziones
Frantzesu
besoin,
privation
Ingresu
need,
privation
Ispagnolu
necesitad,
privación
Italianu
bisógno,
privazióne
Tedescu
Mangel,
Entbehrung.
chèrrere , vrb: cherri Definitzione
tènnere sa volontade, su disígiu (nau fintzes de forma cund. o ind. imp.), su bisóngiu de calecuna cosa, de ccn. o de fàere ccn. cosa (fintzes de cosa chi iant a bòllere is àteros) e s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; foedhandho de ómines e féminas, disigiare a pobidhu, a pobidha, istimare; su dhue èssere su bisóngiu, sa necessidade, s'óbbrigu de ccn. cosa, acetare / pps. chélfidu, chertu 1, créfiu, chérziu; ind. imp. 2ˆ p. sing. cheristi; cong. 1ˆ p. sing. cherfa, 2ˆ p. sing cherfas, 3ˆ p. sing cherfat; ger. cherfendhe, cherfindhe, cherindhe; aus. èssere, àere
Sinònimos e contràrios
abbisongiai,
ammancai,
bolli,
dèpere,
selvire,
tocae
| ctr.
soberare
Maneras de nàrrere
csn:
cheret chi… = tocat a…, bi at bisonzu de…, itl. è necessàrio…; cheret + pps = tocat a… + inf. pres. (cheret fatu, batidu, acontzadu, comporadu e gai = tocat a fai, portai, aconciai, comprai); chèrreresi, no si chèrrere (+ pps. de àteru vrb) = bòlliri, no bòlliri a…; chèrrere una cosa a morte segada = chèrrere una cosa a css. costu, a bonas o a malas; no cheret bidu = est unu grisu, fait piedadi; no bi chèrrere ccn. a… = ccn. no bi la faghet a…, no bi est bonu, no bi est capatzu a…; no ndhe chèrrere medas (si cumprendhet: de brullas, afrentas, isfortzus) pro… = aguantai pagu
Frases
si cheres gai, gai faghimus ◊ mamma no cheret a mi ch'essire a ziru ◊ in domo ant chérfidu a istudiare, deo ◊ Deus cherfat! ◊ no cherfat Deu! ◊ cherzo ch'istúdies! ◊ cherzo a manigare, si est fatu ◊ sa criadura minuda cheret a súere ◊ a merendha cherzo pane e casu ◊ no est su chi cheriavamus nois
2.
Cristos at créfiu salvare su mundhu ◊ cheleus continuare in su limbazu sardu ◊ mi aia chérfidu samunare sos trastes ◊ bi fia chérfidu andhare deo, si faghiat ◊ ant chérziu andhare a víere ◊ custu est su logu innui mi cheriu atzapai
3.
cun su binu no cheret chi si bi búgliet ◊ dimandha ca ndhe cheret ischidu! ◊ cussa cosa cheriat fata, ca l'irmentigamus! ◊ su mànigu cheret sanu e saboridu ◊ sa peta no cheret tropu rassa ◊ sos brujadores che diant chèrrere postos in presone ◊ mazadu cherias tue, ca ndh'as curpa, e no cussa criadura!◊ cherizis cundennados ca faghides lezes bellas pro sos ladros!
4.
sos pastores no sont sos primos chi cherent sas pitzinnas de como ◊ semus istaos duos macos: deo a ti chèrrere, tue a mi lassare! ◊ cussu zòvanu cheret a Caderina ◊ paret chi custos duos si cheriant meda ma si fiant lassaos ◊ pro s'acontzu a sas iscarpas su mastru no mi at chérfidu nudha ◊ pro custa faina no ti cherzo dinari: dàemi s'ozu!
5.
cantu bi cheret a che finire cussa cosa? ◊ bi ndhe cheret a chentu!…◊ bi cheret àteru dinari pro agabbare su triballu ◊ nudha bi cheret, unu, a s'iscollare! ◊ bi cheret pagu a fàghere cosas gai fàtziles ◊ a comporare cussa tanca bi cheret unu sensale ◊ a su postale dhue cheriat meda e mi dh’apo pigada a pè a pè
6.
za bi ndhe cheret a ti fagher mòere!…◊ pro betare anca a mie no bi cheret otieresos! ◊ petzi bi cheret de m'ifúndhere puru, no bastat chi so a tússiu! ◊ baedindhe: tue puru bi cheres, como?!…◊ che cheret mastru e pratighesa a fàghere cosa goi!
7.
zughet sa camisa bruta no cheret bida! ◊ est totu istropiadu no cheret bidu, de su dannu chi at tentu!
8.
currendhe no bi cheriat isse a mi sighire! (N.Pianu)◊ no bi cheres tue a mi la fàghere murghindhe! ◊ no bi cheret unu betzu a sighire unu zòvanu triballendhe! ◊ Bantine est abbistu chi no bi cheres tue!
9.
isse no si cheret busigadu meda, no, ca si arrennegat deretu! ◊ pregadu ti cheres pro fàghere sa faina?! ◊ làssami in pasu: no mi cherzo chircadu! ◊ faghe abbellu ca est cosa díliga e no ndhe cheret medas!
Sambenados e Provèrbios
prb:
àinu no morit candho cheret colvu ◊ s'ómine in su chi cheret resessit ◊ iscuru a chie faghet cantu cheret!
Ètimu
ltn.
quaerere
Tradutziones
Frantzesu
vouloir,
falloir
Ingresu
to want,
will,
to need,
to be necessary
Ispagnolu
querer,
necesitar,
ser necesario
Italianu
volére,
accettare,
bisognare (èssere necessàrio),
occórrere
Tedescu
wollen,
annehmen,
notwendig sein.
maròlla , nf: ammaròglia* Definitzione
mala bolla, mala bògia, boza o gana mala, su èssere contràriu a sa gana, a sa volontade / avb. a m.
Sinònimos e contràrios
aprentu,
bisognu,
malaboza
| ctr.
bonaoza
Frases
sa marolla fait sa bècia a curri
Tradutziones
Frantzesu
nécessité,
besoin
Ingresu
need
Ispagnolu
mala gana
Italianu
necessità
Tedescu
Widerwille (mit),
Not.
pisciarèdha , nf Definitzione
su istare a su píscia píscia a tropu, coment'e neghe
Terminologia iscientìfica
mld
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pollakiurie
Ingresu
need to piss frequently
Ispagnolu
polaquiuria
Italianu
pollachïùria
Tedescu
Pollakurie.