abbentràre , vrb: abbrentare Definizione
papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare
Sinonimi e contrari
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
apasterare,
atatamacare,
imbrentai,
mascare,
tesciare
/
atatare
Frasi
cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat!
2.
a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare
3.
issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau
4.
tue abbrentas sa zente a fàulas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abberchedhàre , vrb Definizione
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Frasi
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbidhiài , vrb Definizione
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shift oneself
Spagnolo
atiborrarse,
hartarse
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definizione
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Sinonimi e contrari
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
se protéger,
s'abriter
Inglese
to protect oneself
Spagnolo
ampararse,
abrigarse
Italiano
ripararsi
Tedesco
Zuflucht suchen.
abbiscarzàre , vrb Definizione
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbudhài, abbudhàre , vrb Definizione
tzatzare a meda, a tropu (e mescamente nau cun tzacu); púnghere cun calecuna cosa; pèrdere su bonumore / abbudhaisí de sonnu = drommire meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
aelcare,
imbrentai,
intrudhiri
/
istocagiare
/
abbudhonadu,
annicare,
pirmare
Frasi
si ndhe fit abbudhadu tantu chi su giagadu in su labiolu che fit faladu piús de unu prammu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrar,
llenar
Italiano
rimpinzare
Tedesco
vollstopfen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definizione
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Frasi
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
acalamàre , vrb rfl Definizione
èssere a assubentu comente est unu currendho, torrare àlidu a pelea
Sinonimi e contrari
assupai
Traduzioni
Francese
se fatiguer
Inglese
to worry oneself
Spagnolo
jadear
Italiano
affannarsi
Tedesco
keuchen.
acanenciài , vrb: (a-ca-nen-ci-a-i)
Definizione
su si brivare de sa cosa, istare cun pagu
Sinonimi e contrari
brevare
Frasi
mi ndi seu acanenciau dèu po dhu donai a tui!
Traduzioni
Francese
se priver
Inglese
to deprive oneself
Spagnolo
privarse
Italiano
privarsi
Tedesco
entbehren.
acucài , vrb: acucare 1 Definizione
coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare)
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
aconcolai,
acuconare,
acuculiare
/
abbuare,
afufai,
ammacionai,
apaltare,
apatai,
cuerrai,
frànghere,
istichire
| ctr.
essire
Frasi
canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu
2.
dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu
3.
si est acucadu dae s'abba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se blottir
Inglese
to crouch,
to protect oneself
Spagnolo
agazaparse,
refugiarse
Italiano
accovacciarsi,
ripararsi
Tedesco
sich zusammenkauern,
Zuflucht suchen.
acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definizione
pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo
Sinonimi e contrari
acumbenentziare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
doter un appartement de tous les conforts
Inglese
to have,
to provide oneself
Spagnolo
regalarse comodidades
Italiano
avére o provvedérsi di tutte le comodità
Tedesco
mit allem Komfort versehen.
addàre , vrb: dae 1 Definizione
pruschetotu dhu narant de is pipios in su sensu chi si lassant pigare in bratzos fintzes si dhos pigat gente chi no connoschent / addare a ccn. cosa = pentzai, atuai, fai atentzioni a una cosa
Frasi
custa criadura si addaet: andhat cun chie li porrit sas manos a la leare
2.
deo mi aio su contu tiradu: Chissai chi mancu si abbizet de nudha! Invece, belle e maca, bi at addadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se donner
Inglese
to allow oneself
Spagnolo
darse
Italiano
concèdersi
Tedesco
sich überlassen.
afainài, afainàre , vrb Definizione
istare faendho faina, trebballandho
Sinonimi e contrari
acositai,
afandhentzare,
afariare,
afracongiai,
afraxai,
agasonari
Frasi
si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu
Etimo
ctl.
afainar
Traduzioni
Francese
s'affairer,
s'empresser
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
affaccendarsi
Tedesco
sich viel zu schaffen machen.
afantallài, afantalliài , vrb rfl: afantillai,
afentagliai Definizione
mòvere s'ària a ventàgliu po si fàere friscura; fàere bentu a su fogu po dhu fàere allúere
Sinonimi e contrari
arrostai,
bentallare,
ibentulai
Frasi
abarra firma ca mi afentàglias! ◊ su cani fiat currendi cun is origas chi afantillànt ◊ su sagrestanu pigat s'incenseri, dhu prenit de braxa e incensu e cumintzat a afantillai fadendidhu santzinai
Traduzioni
Francese
s'éventer
Inglese
to fan oneself
Spagnolo
abanicar,
afollar
Italiano
ventagliarsi
Tedesco
sich fächeln.
afarcài , vrb: afracai,
afracare 1,
afrachiai 1,
afrachiare,
afrancai,
afrancare,
fracae,
fracai Definizione
andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
trubare,
tzurricare
/
allupiri,
atzurrire,
botzicare
Frasi
po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu
2.
che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu!
3.
comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare!
4.
fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai!
Cognomi e Proverbi
prb:
su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'élancer,
se lancer
Inglese
to rush,
to hurl oneself
Spagnolo
arrojarse,
acometer
Italiano
slanciarsi,
avventarsi
Tedesco
sich werfen.
afariàre , vrb Sinonimi e contrari
afainai,
afandhentzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
occuper
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
indaffararsi
Tedesco
sich beschäftigen.
afracongiài , vrb Definizione
su si pònnere a fàere, a trebballare, su istare sèmpere faendho
Sinonimi e contrari
afainai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'empresser avec assiduité
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
ajetrear
Italiano
lavorare con assiduità,
affaccendarsi
Tedesco
sich beschäftigen.
agiuramentàre , vrb: azuramentare Definizione
giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau
Sinonimi e contrari
isgiuramentare,
ispreurare
Frasi
si sunt agiuramentados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se parjurer
Inglese
to perjure oneself
Spagnolo
perjurar
Italiano
spergiurare
Tedesco
falsch schwören.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definizione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinonimi e contrari
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Inglese
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Spagnolo
atracar,
hartar
Italiano
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedesco
gierig essen.
ammantài, ammantàre , vrb Definizione
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Sinonimi e contrari
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Frasi
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvrir,
s'envelopper
Inglese
to cover,
to wrap oneself
Spagnolo
cubrir,
cubrirse
Italiano
coprire,
coprirsi
Tedesco
bedecken,
sich bedecken.