abbentràre , vrb: abbrentare Definition
papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
apasterare,
atatamacare,
imbrentai,
mascare,
tesciare
/
atatare
Sentences
cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat!
2.
a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare
3.
issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau
4.
tue abbrentas sa zente a fàulas!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abberchedhàre , vrb Definition
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Sentences
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbidhiài , vrb Definition
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etymon
srd.
Translations
French
se rassasier
English
to shift oneself
Spanish
atiborrarse,
hartarse
Italian
satollarsi
German
sich sättigen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definition
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Synonyms e antonyms
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Etymon
spn.
Translations
French
se protéger,
s'abriter
English
to protect oneself
Spanish
ampararse,
abrigarse
Italian
ripararsi
German
Zuflucht suchen.
abbiscarzàre , vrb Definition
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbudhài, abbudhàre , vrb Definition
tzatzare a meda, a tropu (e mescamente nau cun tzacu); púnghere cun calecuna cosa; pèrdere su bonumore / abbudhaisí de sonnu = drommire meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
aelcare,
imbrentai,
intrudhiri
/
istocagiare
/
abbudhonadu,
annicare,
pirmare
Sentences
si ndhe fit abbudhadu tantu chi su giagadu in su labiolu che fit faladu piús de unu prammu
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer
English
to stuff oneself
Spanish
atiborrar,
llenar
Italian
rimpinzare
German
vollstopfen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definition
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Sentences
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Etymon
srd.
Translations
French
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
acalamàre , vrb rfl Definition
èssere a assubentu comente est unu currendho, torrare àlidu a pelea
Synonyms e antonyms
assupai
Translations
French
se fatiguer
English
to worry oneself
Spanish
jadear
Italian
affannarsi
German
keuchen.
acanenciài , vrb: (a-ca-nen-ci-a-i)
Definition
su si brivare de sa cosa, istare cun pagu
Synonyms e antonyms
brevare
Sentences
mi ndi seu acanenciau dèu po dhu donai a tui!
Translations
French
se priver
English
to deprive oneself
Spanish
privarse
Italian
privarsi
German
entbehren.
acucài , vrb: acucare 1 Definition
coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare)
Synonyms e antonyms
aciunciulire,
acoconare,
aconcolai,
acuconare,
acuculiare
/
abbuare,
afufai,
ammacionai,
apaltare,
apatai,
cuerrai,
frànghere,
istichire
| ctr.
essire
Sentences
canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu
2.
dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu
3.
si est acucadu dae s'abba
Etymon
srd.
Translations
French
se blottir
English
to crouch,
to protect oneself
Spanish
agazaparse,
refugiarse
Italian
accovacciarsi,
ripararsi
German
sich zusammenkauern,
Zuflucht suchen.
acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definition
pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo
Synonyms e antonyms
acumbenentziare
Etymon
srd.
Translations
French
doter un appartement de tous les conforts
English
to have,
to provide oneself
Spanish
regalarse comodidades
Italian
avére o provvedérsi di tutte le comodità
German
mit allem Komfort versehen.
addàre , vrb: dae 1 Definition
pruschetotu dhu narant de is pipios in su sensu chi si lassant pigare in bratzos fintzes si dhos pigat gente chi no connoschent / addare a ccn. cosa = pentzai, atuai, fai atentzioni a una cosa
Sentences
custa criadura si addaet: andhat cun chie li porrit sas manos a la leare
2.
deo mi aio su contu tiradu: Chissai chi mancu si abbizet de nudha! Invece, belle e maca, bi at addadu!
Etymon
srd.
Translations
French
se donner
English
to allow oneself
Spanish
darse
Italian
concèdersi
German
sich überlassen.
afainài, afainàre , vrb Definition
istare faendho faina, trebballandho
Synonyms e antonyms
acositai,
afandhentzare,
afariare,
afracongiai,
afraxai,
agasonari
Sentences
si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu
Etymon
ctl.
afainar
Translations
French
s'affairer,
s'empresser
English
to busy oneself
Spanish
atarearse
Italian
affaccendarsi
German
sich viel zu schaffen machen.
afantallài, afantalliài , vrb rfl: afantillai,
afentagliai Definition
mòvere s'ària a ventàgliu po si fàere friscura; fàere bentu a su fogu po dhu fàere allúere
Synonyms e antonyms
arrostai,
bentallare,
ibentulai
Sentences
abarra firma ca mi afentàglias! ◊ su cani fiat currendi cun is origas chi afantillànt ◊ su sagrestanu pigat s'incenseri, dhu prenit de braxa e incensu e cumintzat a afantillai fadendidhu santzinai
Translations
French
s'éventer
English
to fan oneself
Spanish
abanicar,
afollar
Italian
ventagliarsi
German
sich fächeln.
afarcài , vrb: afracai,
afracare 1,
afrachiai 1,
afrachiare,
afrancai,
afrancare,
fracae,
fracai Definition
andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu
Synonyms e antonyms
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
trubare,
tzurricare
/
allupiri,
atzurrire,
botzicare
Sentences
po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu
2.
che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu!
3.
comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare!
4.
fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai!
Surnames and Proverbs
prb:
su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau
Etymon
srd.
Translations
French
s'élancer,
se lancer
English
to rush,
to hurl oneself
Spanish
arrojarse,
acometer
Italian
slanciarsi,
avventarsi
German
sich werfen.
afariàre , vrb Synonyms e antonyms
afainai,
afandhentzare
Etymon
srd.
Translations
French
occuper
English
to busy oneself
Spanish
atarearse
Italian
indaffararsi
German
sich beschäftigen.
afracongiài , vrb Definition
su si pònnere a fàere, a trebballare, su istare sèmpere faendho
Synonyms e antonyms
afainai
Etymon
srd.
Translations
French
s'empresser avec assiduité
English
to busy oneself
Spanish
ajetrear
Italian
lavorare con assiduità,
affaccendarsi
German
sich beschäftigen.
agiuramentàre , vrb: azuramentare Definition
giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau
Synonyms e antonyms
isgiuramentare,
ispreurare
Sentences
si sunt agiuramentados
Etymon
srd.
Translations
French
se parjurer
English
to perjure oneself
Spanish
perjurar
Italian
spergiurare
German
falsch schwören.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definition
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Synonyms e antonyms
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Etymon
srd.
Translations
French
se jetter sur la nourriture,
se gaver
English
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Spanish
atracar,
hartar
Italian
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
German
gierig essen.
ammantài, ammantàre , vrb Definition
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Synonyms e antonyms
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Sentences
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Etymon
srd.
Translations
French
couvrir,
s'envelopper
English
to cover,
to wrap oneself
Spanish
cubrir,
cubrirse
Italian
coprire,
coprirsi
German
bedecken,
sich bedecken.