Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammascarài , vrb Definition imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Synonyms e antonyms intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Etymon ctl. (en)mascarar Translations French se farder outrageusement English to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Spanish repintarse, enfadarse mucho Italian imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato German sich übermäßig schminken.

ammascherài , vrb: mascarare* Definition bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu Synonyms e antonyms caratzare, carotare, trusare / bovare, disfalsai 3. si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri! Translations French se déguiser English to disguise oneself Spanish disfrazarse Italian travestirsi German sich verkleiden.

ansiài , vrb: ansiare Definition provare ansa, sufrire s'ansa, istare in ansas Translations French s'affliger, se tourmenter English to afflict oneself, to be tormented Spanish afligirse Italian afflìggersi, tormentarsi German sich quälen.

aostàre , vrb Definition su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa Synonyms e antonyms astèniri, retènnere Sentences mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare Etymon ltn. obstare Translations French se priver, s'abstenir English to deprive oneself Spanish privarse, abstenerse Italian privarsi, astenersi, evitare German entbehren, sich abhalten, vermeiden.

apatài , vrb: aplatare, apratae, apratai, piatare Definition su si pònnere bàscios bàscios, abbasciaos cun is cambas pinnigadas coment'e cicios in is carrones, fintzes solu su si pònnere (nau de bobboi chi bolat, de pigiones); pònnere coment'e cuaos Synonyms e antonyms abbibbirinai, apimpirinare, aprapiedhai, pònnere, sterriedhai / aclisare, acuae, cuerrai, frànghere, istichire Sentences si est apatada coment'e una pudha ◊ su pilloni si apatat in s'àrburi ◊ un'istria si est apatada suba de una mata ◊ s'astronavi si est apatada in terra ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ chi podis, beni tui a su noti: beni apata apata! (F.Cocci)◊ s'abi no si apatat in su frori sicau ◊ sa musca si apatat in logu brutu 3. gomai no tenit ancora fillus: tocat chi s'isturru si torrit a apatai!… Etymon itl. Translations French se blotir, se tapir English to conceal oneself, to crouch (down) Spanish agazaparse, acurrucarse Italian accovacciarsi, appiattarsi, acquattare German sich zusammenkauern, sich verstecken.

apentàre , vrb Definition fàere cosas cun apentu, cun passione (trebballu o àteru), ma fintzes giogare; pigare calecunu bucone po asseliare su fàmene, papare Synonyms e antonyms apassionare, apinniocare, indeletare, intertènnere Sentences mancari mi apente in su pensare, sena risposta addurat cussu tou lagrimare (A.Pes)◊ s'abe si apentat a fàghere su mele ◊ mi apento a iscríere ◊ a sos zogos si bi apentant sos mannos puru ◊ cudhu massaju no ischiat apentare criatura ◊ ti mi astringhes a sinu e mi carignas, mi nínnigas, mi cantas e mi apentas (G.Sini)◊ deo, sa rosa mia, si la tenia in manu mi la tia apentare! 2. sas béstias si apentabant de lustínchinu, de rubu e de turgusa (G.Piga) Etymon srd. Translations French s'appliquer English to apply oneself Spanish aplicarse, deleitarse Italian applicarsi, dilettarsi German sich hingeben, sich aus Liebhaberei beschäftigen.

apigài , vrb rfl: aprigae, aprigai, aprigare Definition su si pònnere in aprigu, asuta o in pinna de calecuna cosa po no s’isciúndhere, no pigare sole, bentu o àteru de istrobbosu; fintzes su si arrangiare in calecuna àtera dificurtade; giare amparu / aprigaisí a ccn. = cricare, pedire agiudu a calecunu Synonyms e antonyms abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apogiai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere, oprigai / amparai Sentences candho proet si aprigat in calecunu precone ◊ mi seu apigau de s'àcua ◊ no dhoi fiant matas po umbra aundi si aprigai ◊ cun cussu tempus mau si seis aprigaus in caincunu logu? ◊ arratza de temporada, no iscidiaus innui si aprigai! ◊ sa genti, ispramada ca is sordaus fiant isparendi, at iscapau a cúrriri po si aprigai ◊ donniunu si aprigat po sole o po s’abba ◊ su pastore aprigàt is brebès aintru de su nuraghe 2. nisciunus mi agiudat: no isciu prus aundi mi aprigai! ◊ cussu si no iscit ite fàere si aprigat a s'italianu! ◊ a s'ora de su bisóngiu si aprigànt a issa 3. giai chi podeis tantu, aprigai su cristianu! Etymon srd. Translations French s'abriter English to protect oneself Spanish ampararse Italian ripararsi, rifugiarsi German sich flüchten.

apogiài, apogiàre , vrb: apogliai, apollai, apozare Definition su si pònnere o istare asuta de un'aprigu, asuta o aintru de calecuna cosa o logu po s’iscabbúllere de s'abba o de àteru chi podet fàere male o istrobbu; giare agiudu e, in cobertantza, un’ispinta po otènnere calecuna cosa no própriu meritada, a praxere; si narat fintzes in su sensu de istare in asséliu, firmos, pausandho Synonyms e antonyms abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere / acobiai, amparai, apojai, assebiai, assussegai Sentences a inue su póveru si apozat daghi no at inue si apozare? ◊ no podindhe in sa pinneta mi apozo in d-unu chercu! ◊ cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at corcadorza ◊ ti fuent fizos tuos pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa 3. apolladí, ca mi fais pigai fúrrius de conca! (M.A.Cappai)◊ su pentzamentu no mi at lassau apollai in totu noti!◊ si tenit sonnu giai si apògliat!◊ cussos tzérrios no lassant apogiare a nemos in biginau!◊ connada mia iat basau su nebodedhu e si fut apollada inguni, istrantaxa, incillia e muda Etymon itl. appoggiare Translations French s'abriter, se protéger English to protect oneself Spanish refugiarse, ampararse Italian ripararsi, protèggere German sich flüchten, beschützen.

assacarràre , vrb Definition carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu Synonyms e antonyms acarragiai, aciocai, acuguzare, assacarronare, cratzai / fizire | ctr. iscarragiare Sentences sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe! 2. malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?! Etymon srd. Translations French se couvrir davantage English to cover oneself warmly (up) Spanish cubrir, cubrirse bien Italian coprire, coprirsi mólto German bedecken, sich gut anziehen.

assupríre , vrb: suprire* Definition lòmpere a unu logu, lòmpere cun sa manu a una cosa, giare a pitzu a unu o a calecuna cosa (po fàere trebballu, atripare, furare o àteru); batire cosa, bènnere de cosa; contivigiare, fàere calecuna cosa; giare, aporrire Synonyms e antonyms acodie, arrivire, ciòmpere, cròmpere, lòmpere / agiudai, batire, donai, frunire | ctr. andai, tocai 1 Sentences no bi assuprimus a fagher dinari gai meda pro cussa còmpora ◊ a ite ora assuprides a bidha? ◊ in cussu bi at assupridu zente e barigada mi che est s'ora ◊ tropu in artu est cussa cosa e dae terra no assupro a la leare ◊ si ti assupro a fuste ti ponzo in tàulas de letu! ◊ li sunt assupridos a lu mazare, ca l'ant agatadu solu 2. in cudhu tempus de bisonzu issos mi ant assupridu ◊ dinari a nois no nos ndhe assuprit dae logu perunu 3. sas notíscias de s'argumentu mi las at assupridas tia Cubeddu de S'Ulumedu (G.Addis) Translations French survenir English to arrive, to throw oneself Spanish sobrevenir, lanzarse Italian sopraggiùngere, avventarsi German überraschend kommen.

atraudhàe , vrb Definition su si calare coment'e istrecandhosi, po orruta o cropu Translations French s'affaisser English to upset oneself Spanish desplomarse Italian accasciarsi German zusammenbrechen.

atrimpanàre , vrb Definition fàere is timpanzos mannos, prenos, in su sensu de papare e tzatzare meda Synonyms e antonyms abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbudagare, abbudhescare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai Etymon srd. Translations French se rassasier English to shiff oneself Spanish hartar Italian satollarsi German sich sättigen.

atzurríre , vrb Definition lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos Synonyms e antonyms afarcai, botzicare, intriglire, tzurricare / afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Sentences est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis) Translations French se jeter, se lancer English to throw oneself Spanish lanzarse Italian avventarsi German sich stürzen.

bindicàre, bindigàre , vrb rfl: vennicare Definition pagaresindhe de mala manera de unu dannu, de un'ofesa Synonyms e antonyms vengai, vinghitare Sentences si ndhe sunt bindicaos Etymon itl. vendicare Translations French se venger English to revenge oneself Spanish vengarse Italian vendicarsi German sich rächen.

bischitzàre , vrb Definition istare a brullas e a giogu Synonyms e antonyms abbrengulare, bebberecare, ciogare, giochitare, imbalai, ingiogaciai Etymon itl. bischizzare Translations French s'amuser English to amuse oneself Spanish divertirse, entretenerse Italian trastullarsi German sich unterhalten.

botzicàre , vrb rfl Definition lòmpere a pitzu a unu po dhi fàere male Synonyms e antonyms afarcai, allupiri, atzurrire, intriglire / carriai Sentences si li sunt botzicaos sos canes ◊ sa martinica si li est botzicada a supra e li at irbinarjau sas bestes 2. issu ligabat a pisíliche sas ballizas e si las botzicabat a pala Etymon srd. Translations French se jeter (sur), se lancer (sur) English to throw oneself Spanish abalanzarse Italian avventarsi German sich stürzen.

cardampulài , vrb Definition rfl., ispassiare, pigare passatempos, istare in giru Sentences sa scialema de is annus chi floressint si at a fai istrumbu de is dis brebèscias chi no as a podi cardampulai ◊ tui cardàmpulas e giogas: ses bona feti po cardampulai? Etymon srd. Translations French s'amuser, intriguer English to amuse oneself Spanish divertirse Italian trastullarsi, trescare German trödeln.

casilàre , vrb Definition trebballare chentza s'immarrire meda, a pagu; fàere arrespàrmiu Synonyms e antonyms palpare / avitare Sentences in su traballu s'imbolat a boinu: no si càsilat a nudha! (G.Ruju) 2. su casiladu est totu gualanzu ◊ s'impresa at muntesu trabagliendhe sos giòvanos chi no ant famíllia, ca cun cussos càsilat dinaris Translations French se ménager English to spare oneself Spanish ahorrar fuerzas Italian risparmiarsi German sich schonen.

cruvennàre , vrb: culvenare, cuverenare, cuvrenare, cuvrennare Definition tènnere a contu a manera de no àere dannu, de no pigare fritu o àteru male, giare educatzione a is fígios; cricare de cuare a ccn. o ccn. cosa a manera chi no si biat, chi no s'ischípiat chie dh'at fata Synonyms e antonyms cuberrare*, resguardaisí Sentences ispero chi laghinza e madrigadu suta a pastore bonu ti culvenes ◊ sos pitzinnos, si ti ndhe pesas tue, no ti podent istare cuvrennados: cantu isto in linna, istàdebbos colcados! (G.Marras)◊ fimus iscultzos e male cuverenados, ma no bidiamus s'ora de ciogare ◊ candho proet cun ite bos cuvrenades? 2. in sa gruta culvenamos luego sos regalos ◊ est cuverenada in sinu de sa natura 3. sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire e a lu cruvennare pro s'issàssinu chi aviat fatu a nois ◊ s'irballu l'aiat fatu su mastru, ma pro cuvrenare a isse ant dadu sa curpa a nois Translations French se préserver English to take care of oneself Spanish cuidarse Italian riguardarsi German sich schonen.

desèi , avb: desesi (desèsi, desési) disesi Definition de sesi: sentza s'agiudu de nemos, a solu (s'impreat cun css. persona e númeru: camino, caminas, caminat, caminamus, caminades, caminant desesi), chentza chi nesciunu si dh'apat cumandhau / lassare a unu desesi = lassàrelu istare, lassaidhu a pèrdiri Synonyms e antonyms isseissè, passei, peresè, perisse / cdh. daparedhu Sentences no bastat ca su soli intrat desesi dh'as artziau s'aliotu puru! ◊ desesi si che isparant sos cannones!… (C.Buttu)◊ is cincuanta francus po su cínema mama mi dhus donàt desèi 2. lassàelu desesi: no bos segheraes chi est nighedhu de cantu est cotu?! ◊ làssalos desesi: no los sigas a intriscare! ◊ làssami desesi, no so in chirca de zogos! ◊ cussa cosa la fato desesi, chentza chi mi fortzet neune Etymon srd. Translations French spontanément English by oneself, spontaneously Spanish de por si, solo Italian da sé, spontaneaménte German allein, spontan.