abbrunchilàre , vrb Definizione
pònnere su brunchile, su crabistu a un'animale
Sinonimi e contrari
acrabistai,
afrancilai,
ammurralare,
ammurrialare,
arrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
| ctr.
irbruncilae
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
acrabistài, acrabistàre , vrb: acrapistare Definizione
pònnere su crabistu a un'animale; acapiare sa bide noa po no che dha betare is bentos fortes
Sinonimi e contrari
abbrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
afunài , vrb: afunare Definizione
acapiare, pigare a fune, imbojàresi cun sa fune, troboire cun sa fune
Sinonimi e contrari
infunai,
prèndhere
/
pinnicai
Frasi
sos chi crent de àere in punzu s'anzena volontade sunt ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ at afunau su muenti a su tzugu
2.
sos carabbineris s'ant afunatu dae s'ufissu de sa coperativa totu sos documentos ◊ aiat irrobbatu su bancu, s'aiat afunatu gamas de erveches e vulos ◊ sos rivos ufratos si afunant totu, pessones, béstias e tupas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie in a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
das Halfter anlegen
balentínu , nm: bolentinu,
bolletinu 1,
bullentinu,
bullitinu 1 Definizione
ispaitu, codriola de cànnau, lentza po piscare, po imbodhigare in sa bardúfola, fintzes grussa po iscúdere
Sinonimi e contrari
cannabitu,
cordedha,
filadissa,
funedhu,
ispaitu,
lentzinu,
restiga 1,
toroneu,
tzunghedhu
Cognomi e Proverbi
smb:
Balentinu
Etimo
itl.t
bollentino
Traduzioni
Francese
cordelette,
ficelle
Inglese
little rope
Spagnolo
cordita
Italiano
cordicèlla
Tedesco
Schnürchen.
cannabítu , nm: cannaghitu,
cannaitu,
cannoitu Definizione
codriola de cànnau; lobu de fune chi si betat a murros de s'animale po dhu pigare a tira
Sinonimi e contrari
balentinu,
cordedha,
cordigliola,
filadissa,
funedhu,
ispaitu,
músciu,
presógliu,
toroneu,
tzunghedhu
/
dogale
Frasi
ponidhus in logu chi no dhui tirit bentu e afrimadhus a cannabitu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cordage de chanvre
Inglese
hemp rope
Spagnolo
cable de cáñamo
Italiano
cànapo,
cordicèlla
Tedesco
Hanfseil.
cànnabu , nm, nf: cànnagu,
cànnau,
cannau,
cànnavu,
cànniu,
cànnua,
càuna,
càuni Definizione
genia de erba e cosas (orrobba, funes, àteru) fatas cun cust'erba; cosa a usu de fune, longa
Sinonimi e contrari
cagnu
/
cima 1,
fune,
gúmena,
libbanu,
sédina,
soca
Modi di dire
csn:
tirare tropu su c. = fàghere sos severos a tropu, apretare s'àteru; gastàresi su dinari in c. = ispèndhere pro s'impicare (nadu a frastimu)
Frasi
custa funi est de cànnua ◊ is funis de giuncu dhas festus nosu, cussas de càuni dhas comporastus
2.
sas tríschias de abba fint cànnaos a pennuleri dae sas nughes
3.
no tires tropu su cànnau… ca si podet segare! ◊ ancu bos lu gastetas in cànnau su chi tenites in sa cassavorte!
Terminologia scientifica
rba, Cannabis sativa
Etimo
ltn.
cannabus
Traduzioni
Francese
chanvre,
grosse corde de chanvre
Inglese
big hemp rope,
cannabis
Spagnolo
cáñamo
Italiano
cànapa,
cànapo
Tedesco
Hanf,
Hanfseil.
carcúri , nf, nm: cracuri,
cracúriu,
crucuri,
crucúriu,
curcuri Definizione
genia de fenu a cambu longu meda e forte, o erba de fai ciulirus, chi ponent fintzes a fàere fundhos de cadiras, po ammontare barracos (es. is de su Sinis): dhi narant puru àcia de pòbur'ómini e in àteros logos flaca
Sinonimi e contrari
mannuga
Frasi
in su faciassobi dhui at unu boschixedhu de cracuri ◊ po fai malloredhus imperastis ciulirus a fundu de cracuri ◊ passada in mesu de is curcuris de sa sedha
Terminologia scientifica
rba, Ampelodesmos mauritanicus
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
ampelodesmos de Mauritanie
Inglese
rope grass
Spagnolo
carrizo
Italiano
saràcchio
Tedesco
Diss.
címa 1 , nf Definizione
genia de fune grussa chi impreant in is naves; fintzes singiale de ispertiada forte chi abbarrat in sa pedhe
Sinonimi e contrari
cànnabu,
gúmena,
libbanu
/
ischingiada,
sinniera
Frasi
candu tirat bentu molla cima e ferru!
2.
candu su piciochedhu fadiat a mau sa mama dhi donàt una carda de pértia e dhi lassàt is còscias totu a cimas a cimas! (M.Vacca)
Etimo
itl.
cima
Traduzioni
Francese
amarre
Inglese
rope
Spagnolo
amarra
Italiano
gómena
Tedesco
Tau.
còdra , nf: colda,
corda Definizione
genia de fune longa, grussa, po acapiare, mescamente filada a atrotigadura; genia de filu de metallu in d-unas cantu ainas de sonare; nérbiu o músculu o fintzes àteru, longu e grussu, in sa carena; genia de papare fatu cun istentina filada de animale piticu; tira de làuna forte e corriatza imbodhigada a caragolu po fàere mòvere calecunu ingranàgiu mescamente de is arrellògios / min. cordedha
Sinonimi e contrari
fune,
soga
/
córdula
/
nérbiu
Modi di dire
csn:
sas cordas de su tuju = sas chi si podent bídere candho unu abbóghinat a forte, arteriadu; sas cordas de sa puzone = parte de su mermu chi si prenat de sàmbene candho si arritzat; c. cadhigada = acuadhigada, subràbari pro carchi irfortzu o movimentu irdeortu; dare c. a unu = bantàrelu, adduire a su chi narat pro lu fàghere chistionare de prus, pro ndhe li tirare carchi segurtade; filai sa c. a unu = fai ccn. cosa pro portai a unu a nàrriri o a fai su chi no bollit; segai is cordas a unu = segai sa matza, dàreli ifadu; fàghere sa corda a sa musca = èssiri susuncus, limidos; èssere a cordillongu = a filera, a portessione
Frasi
sa chiterra est un'aina a cordas
2.
sa corda arrustu o a cassola est cosa licantza ebbia!
3.
a su rellozu li cheret dadu corda, segundhu ite rellozu est
4.
de su feli, a su sennori dhi fiant ingrussadas is cordas de su tzugu
Cognomi e Proverbi
smb:
Corda, Cordedda
Etimo
ltn.
chorda
Traduzioni
Francese
corde
Inglese
rope
Spagnolo
cuerda
Italiano
còrda,
tèndine
Tedesco
Seil,
Sehne.
fúne , nf: funi Definizione
genia de cosa forte atrotigada o téssia de essire tundha e longa meda, de diferente grussària, po acapiare, tènnere e pigare animale; in cobertantza, sa fune est domíniu, mancamentu de libbertade, acàpiu e dipendhéntzia, ma fintzes arrégula / min. funedha, funedhutza / zenias de fune: funi de spartu, de cannau, de giuncu, de pilu
Sinonimi e contrari
cànnabu,
sédina,
soca
Modi di dire
csn:
atrotoxau che una f. = totu profizadu; dare f. curtza a unu = dare paga fide, fidàresi pagu de unu, no dàreli ampra manu; bogai sa f. a unu, a una cosa, a una faina = dàreli fune longa, lassàrelu andhare o fàghere totu comente cheret, lassare istare; èssere o andhare a f. isorta = cun tropu libbertadi, sentza de régula; bogare de f. a una cosa, segàreli sa f. = lassaidha a pèrdiri, bogare de cabu; domare a f. = fàghere sa prima domadura de un'animale; contare a f. curtza = contai contus sentza de si pèrdiri in furriotus; andhare a f. = pigaus acomenti si pigant is animalis; no andhare mancu a f. (nau de unu) = èssiri trotu peus de su molenti, no ascurtai mai s'arrexoni, èssere malu a fune, no pònniri in menti
Frasi
prendho s'àinu a fune longa de poder pàschere ◊ in logu de fàghere dannu, s'animale cheret presu a fune curtza
2.
bògali de fune de la chircare, tantu no lu agatas! ◊ bògali de fune a cussa cantilena! ◊ fiza mea, bòcali sa fune, làssalu chi si tiret su trucu! ◊ segàibbi sa fune e allegamos de àteras chistiones!
3.
canno su contu est contatu a fune curtza, s'arréjonu caminat, iscutet su brincu e torrat a domo (B.Bandinu)◊ cussu cristianu est dortu chi no andhat mancu a fune! ◊ mancari tirriosa e mala, a fune zai ammasetzas! ◊ as a èssere unu pegus mancante, de cussos chi no andhant mancu a fune!
4.
a sa fune anzena sias rude!
Cognomi e Proverbi
smb:
Funedda, Funi
/
prb:
a cuadhu papadori funi crutza! ◊ fune ligat boe e paràula ligat ómine ◊ donzi cadhu at segadu sa fune sua
Etimo
ltn.
fune(m)
Traduzioni
Francese
corde
Inglese
rope
Spagnolo
cuerda,
soga
Italiano
fune,
còrda
Tedesco
Seil.
libbànu , nm: limbanu Definizione
fune grussa meda, mescamente sa chi ponent po assegurare bastimentos e naves in is portos (unu libbanu, po is piscadores = 30 passas de fune de arretza, unos 45 metros)
Sinonimi e contrari
cànnau
Etimo
itl.
libano
Traduzioni
Francese
amarre
Inglese
rope
Spagnolo
calabrote,
gúmena
Italiano
gómena
Tedesco
Trosse,
Tau.
sòca , nf, nm: assoga,
socu,
soga,
sogu Definizione
corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita
Sinonimi e contrari
cànnabu,
fune,
isciocu,
sagone,
sédina
/
cabu
Modi di dire
csn:
soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu
Frasi
est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou…
2.
su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu
3.
sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria
4.
fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat!
Etimo
ltn.
soca
Traduzioni
Francese
corde en cuir,
courroie
Inglese
leather rope
Spagnolo
soga,
cuerda de cuero,
correa
Italiano
fune di cuòio
Tedesco
Lederschlinge,
Lederseil.
tènta , nf Definizione
tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra)
Sinonimi e contrari
ràglia,
teneca,
tula
Modi di dire
csn:
leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta
Frasi
no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga
2.
nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bande de terrain qu’on peut travailler
Inglese
rope walk
Spagnolo
porción de terreno que se trabaja
Italiano
andana
Tedesco
Schwaden.