Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrunchilàre , vrb Definitzione pònnere su brunchile, su crabistu a un'animale Sinònimos e contràrios acrabistai, afrancilai, ammurralare, ammurrialare, arrunchilare, imbrunchidare, incrabistae | ctr. irbruncilae Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enchevêtrer Ingresu to tie with a rope Ispagnolu encabestrar Italianu incapestrare Tedescu anbinden.

acrabistài, acrabistàre , vrb: acrapistare Definitzione pònnere su crabistu a un'animale; acapiare sa bide noa po no che dha betare is bentos fortes Sinònimos e contràrios abbrunchilare, imbrunchidare, incrabistae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enchevêtrer Ingresu to tie with a rope Ispagnolu encabestrar Italianu incapestrare Tedescu anbinden.

afunài , vrb: afunare Definitzione acapiare, pigare a fune, imbojàresi cun sa fune, troboire cun sa fune Sinònimos e contràrios infunai, prèndhere / pinnicai Frases sos chi crent de àere in punzu s'anzena volontade sunt ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ at afunau su muenti a su tzugu 2. sos carabbineris s'ant afunatu dae s'ufissu de sa coperativa totu sos documentos ◊ aiat irrobbatu su bancu, s'aiat afunatu gamas de erveches e vulos ◊ sos rivos ufratos si afunant totu, pessones, béstias e tupas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enchevêtrer Ingresu to tie in a rope Ispagnolu encabestrar Italianu incapestrare Tedescu das Halfter anlegen

balentínu , nm: bolentinu, bolletinu 1, bullentinu, bullitinu 1 Definitzione ispaitu, codriola de cànnau, lentza po piscare, po imbodhigare in sa bardúfola, fintzes grussa po iscúdere Sinònimos e contràrios cannabitu, cordedha, filadissa, funedhu, ispaitu, lentzinu, restiga 1, toroneu, tzunghedhu Sambenados e Provèrbios smb: Balentinu Ètimu itl.t bollentino Tradutziones Frantzesu cordelette, ficelle Ingresu little rope Ispagnolu cordita Italianu cordicèlla Tedescu Schnürchen.

cannabítu , nm: cannaghitu, cannaitu, cannoitu Definitzione codriola de cànnau; lobu de fune chi si betat a murros de s'animale po dhu pigare a tira Sinònimos e contràrios balentinu, cordedha, cordigliola, filadissa, funedhu, ispaitu, músciu, presógliu, toroneu, tzunghedhu / dogale Frases ponidhus in logu chi no dhui tirit bentu e afrimadhus a cannabitu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cordage de chanvre Ingresu hemp rope Ispagnolu cable de cáñamo Italianu cànapo, cordicèlla Tedescu Hanfseil.

cànnabu , nm, nf: cànnagu, cànnau, cannau, cànnavu, cànniu, cànnua, càuna, càuni Definitzione genia de erba e cosas (orrobba, funes, àteru) fatas cun cust'erba; cosa a usu de fune, longa Sinònimos e contràrios cagnu / cima 1, fune, gúmena, libbanu, sédina, soca Maneras de nàrrere csn: tirare tropu su c. = fàghere sos severos a tropu, apretare s'àteru; gastàresi su dinari in c. = ispèndhere pro s'impicare (nadu a frastimu) Frases custa funi est de cànnua ◊ is funis de giuncu dhas festus nosu, cussas de càuni dhas comporastus 2. sas tríschias de abba fint cànnaos a pennuleri dae sas nughes 3. no tires tropu su cànnau… ca si podet segare! ◊ ancu bos lu gastetas in cànnau su chi tenites in sa cassavorte! Terminologia iscientìfica rba, Cannabis sativa Ètimu ltn. cannabus Tradutziones Frantzesu chanvre, grosse corde de chanvre Ingresu big hemp rope, cannabis Ispagnolu cáñamo Italianu cànapa, cànapo Tedescu Hanf, Hanfseil.

carcúri , nf, nm: cracuri, cracúriu, crucuri, crucúriu, curcuri Definitzione genia de fenu a cambu longu meda e forte, o erba de fai ciulirus, chi ponent fintzes a fàere fundhos de cadiras, po ammontare barracos (es. is de su Sinis): dhi narant puru àcia de pòbur'ómini e in àteros logos flaca Sinònimos e contràrios mannuga Frases in su faciassobi dhui at unu boschixedhu de cracuri ◊ po fai malloredhus imperastis ciulirus a fundu de cracuri ◊ passada in mesu de is curcuris de sa sedha Terminologia iscientìfica rba, Ampelodesmos mauritanicus Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu ampelodesmos de Mauritanie Ingresu rope grass Ispagnolu carrizo Italianu saràcchio Tedescu Diss.

címa 1 , nf Definitzione genia de fune grussa chi impreant in is naves; fintzes singiale de ispertiada forte chi abbarrat in sa pedhe Sinònimos e contràrios cànnabu, gúmena, libbanu / ischingiada, sinniera Frases candu tirat bentu molla cima e ferru! 2. candu su piciochedhu fadiat a mau sa mama dhi donàt una carda de pértia e dhi lassàt is còscias totu a cimas a cimas! (M.Vacca) Ètimu itl. cima Tradutziones Frantzesu amarre Ingresu rope Ispagnolu amarra Italianu gómena Tedescu Tau.

còdra , nf: colda, corda Definitzione genia de fune longa, grussa, po acapiare, mescamente filada a atrotigadura; genia de filu de metallu in d-unas cantu ainas de sonare; nérbiu o músculu o fintzes àteru, longu e grussu, in sa carena; genia de papare fatu cun istentina filada de animale piticu; tira de làuna forte e corriatza imbodhigada a caragolu po fàere mòvere calecunu ingranàgiu mescamente de is arrellògios / min. cordedha Sinònimos e contràrios fune, soga / córdula / nérbiu Maneras de nàrrere csn: sas cordas de su tuju = sas chi si podent bídere candho unu abbóghinat a forte, arteriadu; sas cordas de sa puzone = parte de su mermu chi si prenat de sàmbene candho si arritzat; c. cadhigada = acuadhigada, subràbari pro carchi irfortzu o movimentu irdeortu; dare c. a unu = bantàrelu, adduire a su chi narat pro lu fàghere chistionare de prus, pro ndhe li tirare carchi segurtade; filai sa c. a unu = fai ccn. cosa pro portai a unu a nàrriri o a fai su chi no bollit; segai is cordas a unu = segai sa matza, dàreli ifadu; fàghere sa corda a sa musca = èssiri susuncus, limidos; èssere a cordillongu = a filera, a portessione Frases sa chiterra est un'aina a cordas 2. sa corda arrustu o a cassola est cosa licantza ebbia! 3. a su rellozu li cheret dadu corda, segundhu ite rellozu est 4. de su feli, a su sennori dhi fiant ingrussadas is cordas de su tzugu Sambenados e Provèrbios smb: Corda, Cordedda Ètimu ltn. chorda Tradutziones Frantzesu corde Ingresu rope Ispagnolu cuerda Italianu còrda, tèndine Tedescu Seil, Sehne.

fúne , nf: funi Definitzione genia de cosa forte atrotigada o téssia de essire tundha e longa meda, de diferente grussària, po acapiare, tènnere e pigare animale; in cobertantza, sa fune est domíniu, mancamentu de libbertade, acàpiu e dipendhéntzia, ma fintzes arrégula / min. funedha, funedhutza / zenias de fune: funi de spartu, de cannau, de giuncu, de pilu Sinònimos e contràrios cànnabu, sédina, soca Maneras de nàrrere csn: atrotoxau che una f. = totu profizadu; dare f. curtza a unu = dare paga fide, fidàresi pagu de unu, no dàreli ampra manu; bogai sa f. a unu, a una cosa, a una faina = dàreli fune longa, lassàrelu andhare o fàghere totu comente cheret, lassare istare; èssere o andhare a f. isorta = cun tropu libbertadi, sentza de régula; bogare de f. a una cosa, segàreli sa f. = lassaidha a pèrdiri, bogare de cabu; domare a f. = fàghere sa prima domadura de un'animale; contare a f. curtza = contai contus sentza de si pèrdiri in furriotus; andhare a f. = pigaus acomenti si pigant is animalis; no andhare mancu a f. (nau de unu) = èssiri trotu peus de su molenti, no ascurtai mai s'arrexoni, èssere malu a fune, no pònniri in menti Frases prendho s'àinu a fune longa de poder pàschere ◊ in logu de fàghere dannu, s'animale cheret presu a fune curtza 2. bògali de fune de la chircare, tantu no lu agatas! ◊ bògali de fune a cussa cantilena! ◊ fiza mea, bòcali sa fune, làssalu chi si tiret su trucu! ◊ segàibbi sa fune e allegamos de àteras chistiones! 3. canno su contu est contatu a fune curtza, s'arréjonu caminat, iscutet su brincu e torrat a domo (B.Bandinu)◊ cussu cristianu est dortu chi no andhat mancu a fune! ◊ mancari tirriosa e mala, a fune zai ammasetzas! ◊ as a èssere unu pegus mancante, de cussos chi no andhant mancu a fune! 4. a sa fune anzena sias rude! Sambenados e Provèrbios smb: Funedda, Funi / prb: a cuadhu papadori funi crutza! ◊ fune ligat boe e paràula ligat ómine ◊ donzi cadhu at segadu sa fune sua Ètimu ltn. fune(m) Tradutziones Frantzesu corde Ingresu rope Ispagnolu cuerda, soga Italianu fune, còrda Tedescu Seil.

libbànu , nm: limbanu Definitzione fune grussa meda, mescamente sa chi ponent po assegurare bastimentos e naves in is portos (unu libbanu, po is piscadores = 30 passas de fune de arretza, unos 45 metros) Sinònimos e contràrios cànnau Ètimu itl. libano Tradutziones Frantzesu amarre Ingresu rope Ispagnolu calabrote, gúmena Italianu gómena Tedescu Trosse, Tau.

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definitzione corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Sinònimos e contràrios cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Maneras de nàrrere csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Frases est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Ètimu ltn. soca Tradutziones Frantzesu corde en cuir, courroie Ingresu leather rope Ispagnolu soga, cuerda de cuero, correa Italianu fune di cuòio Tedescu Lederschlinge, Lederseil.

tènta , nf Definitzione tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra) Sinònimos e contràrios ràglia, teneca, tula Maneras de nàrrere csn: leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta Frases no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga 2. nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bande de terrain qu’on peut travailler Ingresu rope walk Ispagnolu porción de terreno que se trabaja Italianu andana Tedescu Schwaden.