altudhàre , vrb: artudhare,
artzudhare,
astudhare,
atudhare Definizione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhire,
apilurtzie,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impilurtzai,
impriutzai
Frasi
fit artudhadu a su fritu e a su fàmene
2.
mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire dresser les cheveux sur la tête (herisser),
frissonner de froid,
frissonner d'horreur
Inglese
to make s.o.'s hair stand on end,
to shudder
Spagnolo
espeluznar,
ponérsele los pelos de punta
Italiano
far rizzare i capélli,
rabbrividire
Tedesco
die Haare sträuben,
schaudern.
apicorròbba , nm Sinonimi e contrari
portamantedhu
/
cdh. apicàgnulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
portemanteau
Inglese
clothes stand
Spagnolo
percha
Italiano
attaccapanni
Tedesco
Kleiderhacken.
aprantamonàre , vrb rfl Definizione
su si pònnere a prantamone, istare che prantamone, su si parare prantaos ananti de ccn. giaendhodhi ifadu
Frasi
como ti ses aprantamonadu cue!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rester planter comme un piquet
Inglese
to stand stiffy
Spagnolo
quedarse encandilado
Italiano
stare impalato
Tedesco
kerzengerade stehenbleiben.
cadhàrzu , nm Definizione
cuadhu de linna, cabadhete mannu, artu, a tres peis; nau de cosa o fintzes de persona, chi est arta meda, tropu
Sinonimi e contrari
trebidàlgiu
2.
za est pagu artu custu letu, paret unu cadharzu!
Traduzioni
Francese
tréteau
Inglese
stand
Spagnolo
caballete
Italiano
tréspolo
Tedesco
Gestell.
fichíre, fichíri , vrb Definizione
pesare, pònnere prantau, pesaresindhe istrantàgiu, in pei; istichire, pònnere aintru de ccn. cosa a fortza, a incracadura
Sinonimi e contrari
arritzare,
clavai,
ficare,
fíchere,
incasciae,
incotzigare,
istichire,
pesai,
pichire,
tzacare
| ctr.
arrúiri,
colcare
/
bocare
Modi di dire
csn:
fichirisí un'idea in conca = tzacaresiche o pònneresi carch'idea in conca; fichire in bonu = ghetai géniu, pònnere amore, leare a bon'ogru; fichire in malu = tènniri malu sànguini a unu, tènniri tírria; èssere comente la fichit = comente l'afilat, acomenti dha pigat; fichire a oju = castiai cun disígiu; fichirebbei su cúcuru (in calecuna cosa)= perderebbei ma sighire a triballare, a fàghere su matessi
Frasi
fíchidi reu e iscúltami bene! ◊ Giuanne no podet fichire a nudha ca est freadu ◊ candho est essidu su zuighe si ndhe sunt totugantos fichidos ◊ apenas fichidu, intendhet sas ancas modhes, azummai a tremuledha ◊ fichimus turres e digas
2.
de sa brigúngia, si nci est fichiu in s'istampu prus piticu ◊ at fichidu unu giau in su muru ◊ fichirinci is didus in buca e circa de ndi caciai totu!
3.
cussu nci fichit su nasu in dónnia cosa ◊ si ficheit in conca s'idea de l'apostare tota note pro l'agatare ◊ bi l'at fichida in bonu e lu giughet in pranta de manu ◊ bi l'at fichida in malu e calesisiat cosa fatat no li aggradat ◊ sa zente est comente la fichit: boga sa fama e drommi! ◊ cudha peta fit calda calda chi cheriat fichida a oju pro su fiagu bellu chi teniat ◊ su pastore a bortas faghet annadas bonas e ballanzat, a bortas bi fichit su cúcuru e ndhe perdet sacu e sale
Etimo
itl.
ficcare
Traduzioni
Francese
se lever,
enfoncer
Inglese
to stand up,
to stick
Spagnolo
levantarse,
clavar,
hincar
Italiano
alzarsi in pièdi,
conficcare
Tedesco
aufstehen,
einschlagen.
innodidàre, innoditàre , vrb Definizione
distínghere de is àteros, su si pònnere a notu, fàere a bíere
Sinonimi e contrari
annoditare
Frasi
su colore de s'istula s'innoditaiat in mesu de sas àrbures
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se distinguer
Inglese
to stand out
Spagnolo
sobresalir
Italiano
distìnguersi,
spiccare
Tedesco
sich unterscheiden,
hervorragen.
iscritzíre , vrb Definizione
istesiare de calecuna cosa o logu / i. sos corpos = iscabbúllere de is cropos trantzindhosi po no dhos ingòllere
Sinonimi e contrari
iscrostiare,
issuzire,
istirire,
istregire*,
tòlchere,
transiri 1
Traduzioni
Francese
s'éloigner,
s'écarter
Inglese
to stand aside (move),
to avoid
Spagnolo
alejar,
apartar,
eludir
Italiano
scostarsi,
scansare
Tedesco
sich entfernen,
wegrücken.
resaltài, resaltàre , vrb: resartare Definizione
su si bíere o pàrrere méngius, de prus, prus ladinu, nau de sa cosa po sa bisura, is síngias, su sabore o àteru; essire fora o prus in artu de una línia, de unu paris, de sa s'afaciada o pinna de unu muru o àteru
Traduzioni
Francese
ressortir,
paraître nettement
Inglese
to stand out
Spagnolo
resaltar
Italiano
risaltare
Tedesco
hervortreten.