acàpidu , nm Definizione
su acapidare, fintzes sa cosa acapidada, arregorta, chistia (e in custu sensu fintzes cosa coigiada ma chistia)
Sinonimi e contrari
acapidonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grappillage
Inglese
scraping,
together
Spagnolo
rebusca
Italiano
racimolatura
Tedesco
Nachlese.
ammassulàre , vrb rfl Definizione
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Sinonimi e contrari
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'amasser,
se pelotonner
Inglese
to crowd together,
to curl up
Spagnolo
amontonarse,
acurrucarse
Italiano
ammassarsi,
raggomitolarsi
Tedesco
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
apetzài, apetzàre , vrb Definizione
segare a orrugos, pruschetotu foedhandho de linna; foedhandho de gente, iscabbúllere ccn. cosa, arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, a cumbínchere s’àteru; si narat fintzes in su sensu de ischire o de cumprèndhere
Sinonimi e contrari
arrogai,
chimentare,
ispetzare,
segai
Frasi
seco sas cambas sicas de s'éliche, las apetzo e mi las gàrrigo ◊ si as idea de bi apetzare linna, in s'àlvure mia, cheret chi isetes! ◊ ti giamo pro mi apetzare un'àrbure a su fogu ◊ candu apetzas sa linna beni po ti abasiai
2.
no lu chirches prus, a isse, tantu no ndhe apetzas nudha ◊ e bae e apetzabbei in cosas gai mannas, tue!…
Traduzioni
Francese
tronçonner
Inglese
to piece together
Spagnolo
cortar madera
Italiano
appezzare
Tedesco
in Stücke zerscheiden.
apunghitài , vrb Definizione
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Sinonimi e contrari
preulire,
regutzulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de côté
Inglese
to scrape together
Spagnolo
ahorrar,
recoger poco a poco
Italiano
raggruzzolare
Tedesco
zusammensparen.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definizione
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Sinonimi e contrari
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Modi di dire
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Frasi
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Etimo
ltn.
*clusiare
Traduzioni
Francese
joindre,
cacheter,
suturer
Inglese
to fit together,
to seal,
to suture
Spagnolo
coincidir,
compaginarse
Italiano
combaciare,
sigillare,
suturare
Tedesco
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
impàre , avb, prep: impai,
impari,
umpare Definizione
unu cun s'àteru, cun is àteros, is unos cun is àteros in su própriu logu o in su matessi tempus; coment'e prep. bolet puru sa prep. a o cun
Sinonimi e contrari
paris,
patabari
Frasi
cun issos dhue aiat Asunesos benidos a sa festa po promiténzia e brindhaos dhos ant a chenare impare ◊ chelu e terra parent impare unidos in pregadoria ◊ su chi contat, pro totu sa vida, est su èssiri impari ◊ si nd'eus arriri impari de sa furchéntzia allena! ◊ su frutu betzu cun su nou impare osservo in sa matessi chima ◊ dèu cun issa seus cument'e sorris, pesadas impari in su própiu bixinau
2.
Giacu e Giuanni impari a Zebedeu aconciànt is retzas ◊ andhamus impare cun Pedrànghelu ◊ a bortas si poniat a cantai impari cun issus ◊ andaus cras etotu impari cun su secretàriu ◊ mi arregollit a corcai impari cun su cuadhedhu? ◊ est murghenne sa robba impare chin su babbu ◊ est vienne in su tzilleri impare a tziu Gregori
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensemble
Inglese
together
Spagnolo
juntamente,
junto,
juntos
Italiano
insième,
assième,
unitaménte
Tedesco
zusammen,
mit.
incadenài , vrb: incadenare,
incatenare Definizione
acapiare cun cadenas; pònnere cosas coment'e acapiadas o agguantadas apare s'una cun s'àtera, a manera de fàere fortza impare, fintzes a bisura de incantu
Sinonimi e contrari
acadenai,
acapiae,
incadenitare
2.
sos ojos bellos tuos incadenadu mi ant!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchaîner
Inglese
to chain,
to link together
Spagnolo
encadenar
Italiano
incatenare,
concatenare
Tedesco
anketten,
verketten.
incadenitàre , vrb Definizione
pònnere sa cadenita, in cadenita, fàere coment'e a cadena acapiandho una cosa a s'àtera (comente si faet fintzes cun is versos acabbaos in rima, cun is frastimos)
Sinonimi e contrari
incadenai,
inteneghitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchaîner,
lier
Inglese
to link together
Spagnolo
concatenar
Italiano
concatenare
Tedesco
verketten.
pàris , nm, agt, avb Definizione
logu parívile, chi est totu a sa matessi artària, parighinu, chentza fossos e ne bicas e ne in calada a peruna bandha, nau fintzes ponendho apare duos logos o puntos postos a diferente artària (a/c.: no càmbiat de sing. a pl.: su paris, sos paris, logu paris, logos paris); istrégiu de ortigu po medire laore: una genia de misura; nau de duos o prus cosas o personas, èssere o fàere in su matessi tempus, in su matessi logu, in cumpangia, su matessi tanti / min. parisedhu; númeru paris = chi si podet dividire in duas partes oguales, divisíbbile in duos chentza restu
Sinonimi e contrari
nébida 3,
pàdimu,
parighinu,
pianu,
setile
Modi di dire
csn:
fàghere una cosa o unu logu in paris = aparisare; fàghere un'isterzu a paris = prèniri bèni fintzas a s'oru; a paris a…, de…, su paris de… = chi (o logu o puntu chi) tenet sa matessi artària (o fintzas importu) de… (es. a paris a terra, a paris de sos oros, a paris de carrela, de mare); a paris tou, sou, èssere a sa paris mia, tua, sua, de…, e gai = cant'e a tie, cant'e a isse, de su matessi importu, e gai; rúere in su paris netu = arrúiri fintzas aundi no dhoi at nudha chi fait imbruconai; ite ti leas, cucu o paris? = iscioberas númeru díspari o númeru paris (si narat ischitindhe); fàghere paris = assuprire in su matessi tempus a su matessi logu, impare; fàghere a paris (nau de duus) = cumbinai paris in ccn. logu, agataisí de un'improntu in su própiu logu, andendi tot'is duus a sa própiu cosa; torrai paris...(nadu de una chistione, de contos chi si faghent, cosas chi si narant) = andhare bene, torrare zustu, cuncordare, fintzas itl. coincìdere; tremirisí paris (nadu de unu) = trèmeresi totu, meda (de assuconu, dannu e gai); contare paris paris una cosa = nàrrere totugantu zustu zustu; avb. totu paris = totu a una borta, a corpu; èssere, pònnere, leare in paris = chentza pèndhere a peruna bandha, itl. orizzontale; paris chi… = comente, apenas chi…; pàrrere totu paris, totu su logu paris = pentzai chi siat totu fàcili fàcili, totu bonu; dare a ccn. su p. prenu = dàreli resone in prenu, dàreli totu sa possibbilidade de si tirare sa resone; fortza paris! = incidu chi si faet candho in duas o prus personas depent fàere in su matessi istante unu movimentu o fortza chi arrechedit prus capacidade de una ebbia
Frasi
in cussos paris de su Campidanu za bi falat su sole! ◊ sos paris de Campeda los zughent a fontomu ◊ trambucant a sole altu in paris netu
2.
in campu sa robba paschet bene ca est logu paris ◊ in cue sa terra est totu paris ◊ mi pariat totu paris s'andhera in cussos annos ◊ totu su logu in paris ti paret, chi no bides peruna dificurtade?!
3.
su disígiu ti passat totu paris, chi ti pigu!…◊ totu paris si pesat unu bentu e faghet andhare male sa nae ◊ comenti at fatu custu a crèsciri aici totu paris?!◊ fortza paris e totus unios! ◊ tziu Berte, paris fatu su manizu, si sediat in s'umbra (S.Spiggia)◊ a sa proa chi ant fatu sunt essidos paris pata ◊ mamma fut drommia e comenti dh'apu tocada s'est trémia paris ◊ semus tucados deo innanti e isse apustis, ma a inie amus fatu a paris ◊ e ita, ammachiada totu paris s'est?! ◊ paris chi aiant apertu sos ogros aiant bidu sa Luna ◊ prima totu pariat ozu e mele, onzi cosa pariat tota paris (P.Casu)◊ sa bidha depet bíere de chie est fígia Maria, mancari si apet ingortu a chie no fut a sa paris sua
Cognomi e Proverbi
smb:
Paris
/
prb:
de centu cosas trotas no ndi essit una paris
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
pari
Traduzioni
Francese
plaine,
plat,
ensemble
Inglese
plain,
flat,
together
Spagnolo
llanura,
llano,
conjunto,
nivel
Italiano
pianura,
pianeggiante,
insième,
livèllo
Tedesco
Ebene,
eben,
zusammen.
regutzulàre , vrb: arrugutzulare Definizione
arregòllere o buscare ccn. cosa cun dificurtade, a pagu a pagu
Sinonimi e contrari
acabidae,
acabulare,
apunghitai,
collire,
pelcutzare,
preulire,
sciscillonae
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
ramasser (par ci par là)
Inglese
to scrape together
Spagnolo
juntar
Italiano
raggruzzolare
Tedesco
zusammenbringen.