abboài , vrb: abbuai Definizione
abbruxare s'istula, is terrenos de arare; curpire, tocare a népide su laore
Sinonimi e contrari
abbrugiai,
abbruscare,
abburare
/
nabronari
/
abburvurare,
achichinare,
afurconare,
anneulare
Frasi
in cudhus campus si bit fumu: stau ca funt abbuendi!
Traduzioni
Francese
brûler légèrement
Inglese
to scorch,
to affect by smut
Spagnolo
quemar,
artigar
Italiano
abbruciacchiare,
ingolpare
Tedesco
absengen,
mit Brandpilzen befallen.
abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definizione
aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare
Sinonimi e contrari
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
barrancai,
carrabbusai; arrapare 2,
furai
Frasi
si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu!
2.
no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saisir
Inglese
to grip
Spagnolo
agarrar
Italiano
abbrancare,
aggrapparsi
Tedesco
mit den Krallen packen,
sich festhalten.
abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare,
aproennare,
aprovendhare,
provendai Definizione
giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere
Sinonimi e contrari
addascare,
aescai,
afrongiai
Frasi
seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affourager
Inglese
to forage
Spagnolo
dar forraje,
subvencionar
Italiano
abbiadare,
foraggiare
Tedesco
mit Hafer füttern.
abbucài , vrb: abbucare,
abbuchiare 1 Definizione
pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire
Sinonimi e contrari
abbucaciai,
abbufiare,
currèzere,
irmurrare,
iscontroriare
/
serrai
/
covecare,
inconchinare,
rebbucai
Modi di dire
csn:
abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada
Frasi
nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra
2.
in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere!
3.
su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tancer,
rabrouer
Inglese
to reproach
Spagnolo
colmar,
caerse de cabeza,
reprochar
Italiano
abboccare,
cadére a tèsta in giù,
rimbrottare
Tedesco
umkippen,
mit dem Munde fassen,
anlehnen,
ausschimpfen.
abbuciconài , vrb: buciconare Definizione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frasi
si funt abbuciconaus paribari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
pegar una piña
Italiano
cazzottare
Tedesco
mit Fäusten schlagen,
boxen.
abburràre , vrb rfl Definizione
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Sinonimi e contrari
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Frasi
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Etimo
spn.
embarrar
Traduzioni
Francese
se crotter
Inglese
to muddy
Spagnolo
enlodar,
enfangar
Italiano
infangarsi
Tedesco
sich mit Kot beschmutzen.
acentài, acentàre , vrb Definizione
pònnere s'acentu
Traduzioni
Francese
accentuer
Inglese
to accent
Spagnolo
acentuar
Italiano
accentare
Tedesco
mit Akzent versehen.
acioladúra , nf Definizione
imbullitadura, su pònnere is bullitas a is iscarpas
Sinonimi e contrari
acioadura,
intzoadura,
puntzadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cloutage
Inglese
nailing
Spagnolo
el embrocar
Italiano
imbullettatura
Tedesco
Beschlagen mit Zwecken.
aciolài , vrb Definizione
pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos
Sinonimi e contrari
acioae,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
2.
portat is crapitas acioladas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouter
Inglese
to nail
Spagnolo
embrocar
Italiano
imbullettare
Tedesco
mit Zwecken beschlagen.
aciopài , vrb Definizione
atzitzare is canes, su dhos mandhare a mossigare a ccn.
Sinonimi e contrari
alluscai,
ateneae,
atiare,
auntzare,
incidai,
inciulai,
insissiligai,
intzullire,
tzuntzullare,
ubetzare
| ctr.
caciare
Traduzioni
Francese
pousser,
exciter
Inglese
to instigate
Spagnolo
azuzar
Italiano
aizzare i cani
Tedesco
hetzen (auf,
mit Akk.).
acollàda , nf: acollara Definizione
su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare
Sinonimi e contrari
acirrada,
afracada,
assuprida,
colpu,
imberta,
impédhida,
incollada,
ispinta,
lómpia
Modi di dire
csn:
dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada
Frasi
s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada!
2.
torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poussée occasionnelle
Inglese
push with the shoulder
Spagnolo
empujón
Italiano
spintóne,
spallata
Tedesco
heftiger Stoß,
Stoß mit der Schulter.
acorriatàre , vrb Definizione
fàere tzacurrare is dentes; fàere corriatzu
Sinonimi e contrari
arrodare,
titiriscare,
tzacarrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grincer
Inglese
to grind
Spagnolo
rechinar
Italiano
digrignare i dènti
Tedesco
fletschen (animalis),
mit den Zähnen knirschen (cristianus).
acresuràe, acresurài, acresuràre , vrb Definizione
serrare a cresura, isserrare
Sinonimi e contrari
acrisionai
/
acorrae 1,
inserrai
Frasi
tancaus de bentu apu a cuncordai, tancaus de bentu acresuraus de amori! ◊ ant acresurau sos àidos
2.
cambiamentos de umore e tristuras l'abbandhaint dae sa zente, acresuràndhela in d-unu mundhu suu
Terminologia scientifica
srr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clore de haies
Inglese
to fence (in)
Spagnolo
rodear con setos
Italiano
assiepare
Tedesco
mit Feigenkakteen (meist),
Büschen u.s.w. umzäunen.
acuguciài , vrb: acugusciari,
acugutzai Definizione
ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa
Sinonimi e contrari
acapuciai,
acubudhare,
acucullai,
acucutare,
acugudhai,
acurruxonai,
incugudhai
Frasi
est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau
2.
no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encapuchonner
Inglese
to put a hood on
Spagnolo
encapuchar
Italiano
incappucciare
Tedesco
mit einer Kapuze,
bedeckt.
acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definizione
pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo
Sinonimi e contrari
acumbenentziare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
doter un appartement de tous les conforts
Inglese
to have,
to provide oneself
Spagnolo
regalarse comodidades
Italiano
avére o provvedérsi di tutte le comodità
Tedesco
mit allem Komfort versehen.
afenàre , vrb Definizione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinonimi e contrari
incubae
Frasi
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affener,
contracter la strongylose
Inglese
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spagnolo
dar el heno,
coger la strongilosis
Italiano
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedesco
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
afiorizàdu , agt: afrorigiau Definizione
fatu a frores, totu froriu (nau de pintadura)
Sinonimi e contrari
froreadu
Frasi
custa chiterra est tota afiorizada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
orné
Inglese
adorned with flowers
Spagnolo
floreado
Italiano
infiorato
Tedesco
mit Blumen geschmückt.
afitianàe, afitianàre, afitinàre , vrb: fetianare Definizione
abbitare a fitianu, meda, a ccn. logu o a calecuna cosa, a comporare
Sinonimi e contrari
abbitai,
abesare,
atravigare,
imbisciare,
trassigiai
Frasi
sos pastores che gighiant sa robba onzi sero a ue fit afitianada ◊ no ti afitianes a cussu cumpanzu ca ti giughet a s'isperdísciu! ◊ sos brufularzos si sunt afitianados a sos úlumos, pro corcare (Q.Falchi)◊ sunt tropu afitianados a su male!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fréquenter
Inglese
to frequent
Spagnolo
frecuentar
Italiano
frequentare
Tedesco
verkehren mit,
verkehren in.
afrochedhàre , vrb: afrochillai,
afrochillare Definizione
pònnere frocos, fàere bella una cosa ponendhodhi frocos, fetas
Sinonimi e contrari
aflochitai,
frochillare,
imbitai,
infiochitare
Frasi
su tempus ti at afrochillau de scabudu! (D.Erriu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enrubanner
Inglese
to beribbon
Spagnolo
adornar con lazos
Italiano
infiocchettare
Tedesco
mit Schleifchen schmücken.
aggripiài, aggripiàre , vrb Definizione
aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aggarrai,
isculpire
/
aferrai,
aggantzare
2.
disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí
Etimo
ctl.
agripar
Traduzioni
Francese
agripper,
attaquer
Inglese
to assail,
to grab
Spagnolo
agarrar
Italiano
ghermire,
aggredire
Tedesco
mit den Krallen fassen,
überfallen.