atanagiàre, atanagliài , vrb: atanallai,
atenatzare,
atenazare,
atonallai Definizione
istrínghere o acapiare a tonàgias
Modi di dire
csn:
atenatzare un'animale = crastare cun sas tenatzas; atenazare a ccn. pro carchi cosa = dàreli a subra, brigàrelu, nàrrereli cosa
2.
est atonallau de sa miséria ◊ totus dhu atenazant a dhi bogare de cabu de fumare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
saisir ou serrer avec des tenailles
Inglese
to grip with pincers
Spagnolo
atenazar
Italiano
attanagliare
Tedesco
mit Zangen greifen.
atracàre , vrb: atragare,
atregare Definizione
su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
apatai,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
intuzare,
istichire,
istumponai,
tudai
Frasi
sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat
Traduzioni
Francese
marcher avec circonspection en s'arrêtant
Inglese
to walk cautiously
Spagnolo
esconderse,
andar con circunspección
Italiano
nascóndersi,
camminare con circospezióne,
soffermàndosi
Tedesco
sich verstecken,
mit Vorsicht gehen.
biscàre , vrb Definizione
aciapare, cassare cun su biscu
Sinonimi e contrari
imbiscare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engluer
Inglese
to spread with birdlime
Spagnolo
enviscar
Italiano
invischiare
Tedesco
mit Vogelleim fangen.
bísonas , nf pl: bísunas,
písonas Definizione
genia de launedhas a duas cannitas, chentza su tumbu
Sinonimi e contrari
bisones,
bísosas,
launedhas
Terminologia scientifica
sjl
Etimo
ltn.
bisonus
Traduzioni
Francese
cornemuse a deus tuyaux sonores
Inglese
double reed-pipe
Spagnolo
gaita de dos tubos
Italiano
zampógna rùstica a due canne
Tedesco
eine Panflötesorte mit zwei Pfeifen.
brodósu , agt: brojosu,
broosu Definizione
chi est totu brodu, brodisbrodis, nau de unu papare chi portat abba meda e pagu cosa de matzigare
Sinonimi e contrari
brodolosu,
broulabbróula
/
ambulosu,
suciosu
/
cdh. brudosu
| ctr.
cagiau
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
clair
Inglese
watery
Spagnolo
caldoso
Italiano
brodóso
Tedesco
mit viel Brühe.
burrutúdu , agt Definizione
totu prenu de burrutones
Sinonimi e contrari
abburrutonau,
bugnosu,
bunzudu,
burrutosu,
giumburudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bossué,
bosselé
Inglese
lumpy
Spagnolo
con chichónes
Italiano
bitorzoluto
Tedesco
mit Beulen.
cannitàre , vrb Definizione
fàere s'incannitzau
Sinonimi e contrari
incannitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ramer,
entourer de chaume
Inglese
to cover with canes
Spagnolo
encañizar
Italiano
incannucciare
Tedesco
mit Rohr umzäunen.
cannonài, cannonàre , vrb Definizione
pigare a cannonadas, isparare a cannone
Etimo
itl.
cannonare
Traduzioni
Francese
canonner
Inglese
to cannonade
Spagnolo
cañonear
Italiano
cannoneggiare
Tedesco
mit Kanonen beschießen.
capucínu , nm Definizione
tzicu de cafei cun late
Frasi
prima lu bufaias cun s'upedhu su mústiu licantzu e genuinu: como ti bastat unu capucinu, late biancu cun gafè niedhu!(P.Masia)
Traduzioni
Francese
café-crème
Inglese
frothy white coffee
Spagnolo
capuchino
Italiano
cappuccino
Tedesco
Kaffee mit etwas Milch.
catarrósu , agt Definizione
chi est leau a catarru
Traduzioni
Francese
catarrheux
Inglese
catarrhal
Spagnolo
catarroso
Italiano
catarróso
Tedesco
mit Katarrh behaftet.
cavanzòla, cavanzólu , nf, nm: cavatzola Definizione
ferramenta de ferru fata che una càvana, ma a màniga curtza
Sinonimi e contrari
arroncillu,
cavanàciu,
farchione,
pudagiola
Frasi
binnennandhe po segare s'àghina leant sa frófighe de pudare o su cavanzolu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
serpe à manche court
Inglese
short handled billhook
Spagnolo
podadera
Italiano
róncola a mànico córto
Tedesco
Hippe mit kurzem Griff.
chighinàrzu , agt Definizione
chi istat imbuscinau in su chinisu, totu brutu de chinisu
Sinonimi e contrari
chighineri,
chijinalzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sale de cendre (ou couvert)
Inglese
ashy
Spagnolo
ceniciento
Italiano
ceneróso
Tedesco
mit Asche bedeckt.
chin , prep: cun Definizione
foedhu chi si ponet innantis de is númenes po bòllere inditare cumpangia, manera, aina e àteru (fintzes suma, s’idea de contras a…)/ cun deo, cun mei, cun megus, cun tegus, cun isse, cun a isse, cun custu, cun a tie
Sinonimi e contrari
paris
/
a
/
contra
| ctr.
chentza
Modi di dire
csn:
cun totu chi… = mancari; cun chi… = si; die cun die, annu cun annu, mese cun mese = donzi die/die die, donzi annu, donzi mese; pònnere una cosa (o a ccn.) cun àtera/u = pònniri impari, ma fintzes aparagonai
Frasi
semus andhados paris cun bois ◊ sas mamas crabarissas disizant un'àteru basu e nois cun a issas (G.Maieli)◊ abbarra cun megus, ca est note ◊ est beniu cun sa mulleri ◊ mamma fait fatuvatu su pani cun tamàtiga
2.
su preide cumènciat is gòcios cun boghe bene intonada, brindhandho a dhi arrespòndhere ◊ segamus su casu cun sa lepa ◊ sa cosa chi faghet si leat cun sa furcheta ◊ s'iscriet cun sa pinna ◊ cun su dinai no si podit comporai totu ◊ deo non bio prus, ma chi tue mi ascurtas bene apo a bíede cun is ogos tuos ◊ dhi at torrau sa scera chin d-unu piciochedhu
3.
fit a turunzu e a maledissiones chin su tempus ◊ la tenzo cun tegus pro su dannu chi mi as fatu ◊ seu inchietu cun issu ◊ ita tenis cun mei?! ◊ sa giustítzia ant domandau: "Cun chini suspetais?" e is fraris ant arrespostu: "Cun nisciunus!" ◊ no tenzo dépidos cun a tie! ◊ si est inchietau cun sa mulleri chi at guastau sa pingiara
4.
cun chi tue mi dias isperàntzia dae me sa tristura ch'est lontana (M.Murenu)◊ deo, cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte ◊ cun totu chi as s'istúdiu, cosas medas no las ischis
5.
como chi ant fatu su lagu amus s'abba annu cun annu ◊ istaiat die cun die cun su sonete a codhu ◊ issa l'iseteit die cun die, annu cun annu
6.
6.custu cun cussu faghet su tantu ◊ una cosa cun s'àtera faghet meda ◊ no mi as a pònniri a Franciscu cun Andria?!… Meda méglius Franciscu!
Etimo
ltn.
cum + in, cum
Traduzioni
Francese
avec
Inglese
with
Spagnolo
con
Italiano
con
Tedesco
mit.
cicidài , vrb Definizione
nau de pigiones, pudhas e àteru, iscutulare is alas a giagaradura
Traduzioni
Francese
criailler
Inglese
to flatter
Spagnolo
aletear
Italiano
starnazzare
Tedesco
mit den Flügeln Staub aufwirbeln.
codhài , vrb: codhare Definizione
intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina
Sinonimi e contrari
cadhicare,
fútere,
futire,
zúchere
/
ingannai
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
ltn.
*collare
Traduzioni
Francese
faire l'amour,
coucher
Inglese
to make love
Spagnolo
follar,
hacer el amor
Italiano
far l'amóre,
aver rappòrti sessuali
Tedesco
mit jdm. schlafen.
cogorostúdu , agt Definizione
nau de su pudhu, chi portat crogorista manna; in cobertantza, nau de unu, chi est atriviu, coragiosu meda
Sinonimi e contrari
achighiristau,
rostudu
/
atreviu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
huppé
Inglese
crested
Spagnolo
con cresta
Italiano
crestato
Tedesco
mit einem Kamm versehen.
cogudhàdu , agt: acogudhadu,
cugudhadu,
cugutadu Definizione
chi est cun su cugudhu, chi portat su cugudhu, ammontau coment'e chi portet su cugudhu
Sinonimi e contrari
annuadu,
cuguzadu
| ctr.
iscucuzau,
scugudhau
Frasi
fint apostados in d-una calanca, cugudhados, ispetendhe a l'isparare candho colaiat
2.
fint cun sa cara totu bene cogudhada cun s'isciallu
3.
est unu montiju cugudhadu de domos ◊ su monte est cugudhadu de nie ◊ sas tronas ti pianghent cugutadas dai su prúere de sos annos (G.Ruju)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encapuchonné
Inglese
hooded
Spagnolo
encapuchado
Italiano
incappucciato
Tedesco
mit einer Kapuze.
contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definizione
pònnere contravintzione
Frasi
is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner,
flanquer une contravention
Inglese
to fine
Spagnolo
multar
Italiano
multare
Tedesco
mit einer Geldstrafe belegen.
corriscàle, corriscàli , nm Definizione
su corredhu a pònnere cosighedha asciuta, sa funghedha, po allúere su fogu
Sinonimi e contrari
corriscarju,
corruèscara
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit étui de corne
Inglese
little horn to light fire
Spagnolo
cuerno para encender el fuego
Italiano
cornétto contenènte ésca
Tedesco
Hörnchen mit Köder.
cucutàu , pps, agt: acuguzadu Definizione
de cucutare; postu de cugudhu
Sinonimi e contrari
| ctr.
iscugutadu
Traduzioni
Francese
encapuchonné
Inglese
hooded
Spagnolo
encapuchado
Italiano
incappucciato
Tedesco
mit einer Kapuze.