abbanderàu , pps, agt: abbandheradu,
bandheradu Definizione
de abbanderai; nau de logu, chi est totu prenu de bandheras; chi est postu in artu, créschiu o postu a bisura de bandhera, che una bandhera
Sinonimi e contrari
impandherau
2.
is arrugas funt totu abbanderaras po sa festa
3.
su trigu est creschindhe bellu, totu abbandheradu ◊ una frunza de méndhula in fiore est sa muda de sa maja abbandherada ◊ s'ebba est a troto cun sa coa abbandhelada
Traduzioni
Francese
pavoisé
Inglese
decked with flags
Spagnolo
embanderado
Italiano
imbandierato
Tedesco
beflaggt.
abbinài , vrb: abbinare Definizione
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Sinonimi e contrari
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Frasi
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Traduzioni
Francese
tremper dans le vin,
s’enivrer
Inglese
to rinse with vine
Spagnolo
mojar con vino,
emborracharse
Italiano
avvinare
Tedesco
Wein tränken.
abbratzetàre , vrb Definizione
pigare a s'abbratzeta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre bras dessus,
bras dessous
Inglese
to be arm in arm with s.o.
Spagnolo
cogerse del brazo
Italiano
prèndere sótto bràccio
Tedesco
sich einhängen.
abbrunchilàre , vrb Definizione
pònnere su brunchile, su crabistu a un'animale
Sinonimi e contrari
acrabistai,
afrancilai,
ammurralare,
ammurrialare,
arrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
| ctr.
irbruncilae
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
achipíre, achipíri , vrb Definizione
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Sinonimi e contrari
achivire,
aciviri,
acodie
Modi di dire
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Frasi
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etimo
itl.
accivire
Traduzioni
Francese
faire vite,
travailler efficacement
Inglese
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spagnolo
despachar
Italiano
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
Tedesco
leisten,
schaffen.
acollàda , nf: acollara Definizione
su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare
Sinonimi e contrari
acirrada,
afracada,
assuprida,
colpu,
imberta,
impédhida,
incollada,
ispinta,
lómpia
Modi di dire
csn:
dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada
Frasi
s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada!
2.
torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poussée occasionnelle
Inglese
push with the shoulder
Spagnolo
empujón
Italiano
spintóne,
spallata
Tedesco
heftiger Stoß,
Stoß mit der Schulter.
acrabistài, acrabistàre , vrb: acrapistare Definizione
pònnere su crabistu a un'animale; acapiare sa bide noa po no che dha betare is bentos fortes
Sinonimi e contrari
abbrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
afiorizàdu , agt: afrorigiau Definizione
fatu a frores, totu froriu (nau de pintadura)
Sinonimi e contrari
froreadu
Frasi
custa chiterra est tota afiorizada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
orné
Inglese
adorned with flowers
Spagnolo
floreado
Italiano
infiorato
Tedesco
mit Blumen geschmückt.
agioroscàre , vrb Traduzioni
Francese
se jetter en grondant (chien qui gronde)
Inglese
jumping of a growling dog with the intention of biting
Spagnolo
acometer los perros en la caza
Italiano
l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere
Tedesco
sich knurrend auf jdn,
stürzen.
agónzu , nm: agunzu,
aunzu Definizione
su chi (e prus de sustàntzia) si papat impare cun su pane, po dh'acumpangiare; sa cosa chi si ponet po cundhire is papares; in cobertantza, cosa chi si giaet a ccn. po ndhe tènnere calecunu praxere a dibbandha
Sinonimi e contrari
armíngiu,
cumpànigu,
incaúngiu
/
connimentu
Frasi
màndhigat a sa sola e a s'acua chivalzu chentza aunzu ◊ a chena bi aiant pulenta chene agonzu
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
ce que l'on mange avec du pain
Inglese
smething to eat with bread
Spagnolo
companage,
condumio
Italiano
companàtico
Tedesco
Zukost zum Brot.
allentoríre , vrb: lentorire* Definizione
isciúndhere de lentore
Sinonimi e contrari
allentorai,
insaurrare,
issaghinare
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau befeuchten.
allutonài , vrb Definizione
pònnere giros de latone a calecuna cosa
2.
at agatau una bella pipa allutonada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cercler de laiton
Inglese
to rim with brass
Spagnolo
zunchar con latón
Italiano
cerchiare di ottóne
Tedesco
mit Messing überziehen.
alvuràre , vrb: arborare,
arberare,
arbulare,
arburai,
arburare,
arvurare,
arvuriare Definizione
pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure)
Sinonimi e contrari
arburire
/
artzisare,
inchietae
Modi di dire
csn:
arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare
2.
s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare
3.
ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere!
4.
su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone
Traduzioni
Francese
border d'arbres,
se fâcher
Inglese
to plant with trees,
to lose one's temper
Spagnolo
arborecer,
enarbolar
Italiano
alberare,
inalberarsi
Tedesco
mit Bäumen bepflanzen,
sich aufbäumen.
ammajucàre , vrb Definizione
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Sinonimi e contrari
ammajucolare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
Inglese
to treats.o. with kindness
Spagnolo
coger por las buenas
Italiano
prènder con le buòne
Tedesco
jdm. gut zureden.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definizione
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Sinonimi e contrari
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Frasi
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
Inglese
to be connected with
Spagnolo
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italiano
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
Tedesco
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
anchiàda , nf: Definizione
cropu de camba (anca), de pei (de ananti), nau de animales
Sinonimi e contrari
anchionada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de patte
Inglese
blow with a paw
Spagnolo
patada
Italiano
zampata
Tedesco
Pfotenhieb.
arabbescài, arabbescàre , vrb Definizione
fàere a figuras de genia àrabba siat a pintura o de àtera manera
Traduzioni
Francese
décorer d'arabesques
Inglese
to decorate with arabesques
Spagnolo
adornar con arabescos
Italiano
arabescare
Tedesco
mit Arabesken verzieren.
arramadúra , nf: arromadura,
ramadura Definizione
cambos, sida; frores e fògia frisca de amenta e de àteru chi sa gente betat in is orrugas candho passant unu santu in crufessone; sa sida chi ponent a s'arau, tra s'isteva e sa dentale, po bogare bene is surcos
Sinonimi e contrari
arromada,
arromu
Frasi
sos pitzinnos festant a santu Zuvanne brincandhe s'arramadura alluta in sas carrelas
2.
unus cantus iant istérriu in sa bia is mantus insoru, atrus ispainànt s'arramadura ◊ me is arrugas po is festas ghetant s'arramadura
3.
s'arromadura de s'aradu si faghet ponindhe sida tra s'isteva e sa entale pro fagher essire menzus sos surcos
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
ctl.
enramadura
Traduzioni
Francese
jonchée de fleurs
Inglese
decking with flowers
Spagnolo
follaje,
ramaje,
reja
Italiano
infiorata
Tedesco
Blumenschmückung.
arramài , vrb: arramare,
arromai,
arromari,
ramai Definizione
pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu
Frasi
eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni
2.
arromai s'arau po fai mellus is surcus
Etimo
ctl.
enramar
Traduzioni
Francese
couvrir de feuillages
Inglese
to cover with branches
Spagnolo
enramar
Italiano
infrascare
Tedesco
mit Zweigen bedecken.
arrebbócu , nm Definizione
carda de prantu, de arrennegu
Sinonimi e contrari
arrebbentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rage réprimée avec de chaudes larmes
Inglese
anger reprimed with an implacable cry
Spagnolo
arrebato de ira
Italiano
ira reprèssa con pianto implacàbile
Tedesco
verhaltener Zorn.