cotàre , vrb: acossai*, cotzare Definizione pònnere sa o is cotas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu), pònnere asuta che una cotza; istare in calecunu logu de aprigu (domo, àteru) nau in su sensu de dhue istare deasi bene de no si ndhe bòllere andhare Sinonimi e contrari cotulare, cratzai 1 | ctr. iscotare 1 Modi di dire csn: cotare suta a unu = istrumpai a terra, pònniri asuta a unu pro dhu surrai; cotàresi in d-unu logu = aposentaisí, abarrai a tropu in d-unu logu (tzacaresiche che cota); cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita Frasi si cotat su carru, sa màchina, chi no si che moant si sa carrela est in betada ◊ su picu cheret cotadu ca sinono sa màniga est lasca e si che essit ◊ sas cubas si cotant pro no cadhinare 2. in su logu chi si cotant no ch'essint chentza burdellu 3. si lu tenzo mi lu coto suta e li dao surra ◊ s'animalatzu si mi truvat e si mi cotat suta (G.Ruju)◊ lu leo in pesu, in d-una calpidura che lu coto ca passat su trenedhu in sas rotàglias Traduzioni Francese caler, étayer, coincer Inglese to stabilize with wedges Spagnolo acuñar Italiano imbiettare Tedesco aufkeilen.

cràchi , nm: cràchibi, cràchili, cràchini, cràchiri Definizione matedu bàsciu e cracu, tibbiu, logu prenu de linna a cracu, prus che àteru de tupas ma fintzes de matas mannas Sinonimi e contrari bedutzu, cascaràgliu, crachiredhu, craxili, frascarzu, lita, mateda, màtula 1, molalzu, stovina, tèpere 1, tuparzu, tupedu / cdh. tziresa Modi di dire csn: lassai a unu in campu e in c. = lassare a unu solu, totinduna, a si arranzare, lassare cun trinta e cun baranta, itl. piantare in asso; èssiri totu in campu e in c. = èssere abbertu in campu, totu in abbertu Frasi funt cràchiris mannus cun cerbus, murvonis e sirbonis ◊ seu passau in rocas liscinosas e cràchinis de tiria (A.Casula)◊ depeus andai a cussu crachixedhu a dhu scampiai Terminologia scientifica slg Etimo srd. Traduzioni Francese maquis, bois Inglese ground with branches Spagnolo hojarasca, espesura Italiano frasconàia Tedesco Gezweig.

cufòrma , prep: cufromma, cunforma Definizione foedhu chi s'impreat ponendho apare duas cosas, mescamente po nàrrere chi una si adatat a s'àtera, o po nàrrere ite diferéntzia dhue at tra una e àtera Sinonimi e contrari secundhe / cdh. cunfolmu Frasi cufromma a su chi amos fatu e dadu amos a retzire ◊ a cufromma a bellesa as pacu dura, chei su beranu etotu ◊ cufromma a s'istampu su babballoti ◊ cufromma a tie, deo so prus artu ◊ custu, cufromma a cussu, est prus craru Cognomi e Proverbi prb: cufromma a zente e segundhu su logu ◊ allonghiai su pei cunforma a su lentzoru Etimo itl. Traduzioni Francese conforme, conformément Inglese conformable, in accordance with Spagnolo conforme Italiano conformeménte, confórme Tedesco entsprechend.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definizione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinonimi e contrari acumbenentziare Traduzioni Francese doter un appartement de tous les conforts Inglese to provide with comforts Spagnolo poner comodidades en la casa Italiano provvedére del conveniènte, di comodità Tedesco für die Bequemlichkeit sorgen.

farcài , vrb: afracai* 1, flacai, fracai 1 Definizione fàere pisca de pische o cassa de pigiones a lughe de fogu o de lantione o farca Frasi candu su stàinu est abertu no fait a fracai ◊ a fracai bollit nai a allui sa làmpada e pungi su pisci chi si aciapat Terminologia scientifica pscd. Traduzioni Francese pêcher à la lanterneu Inglese night fishing or chasing with a lamp Spagnolo cazar con candil Italiano frugnolare Tedesco mit der Blendlaterne fischen o. jagen.

farígu, fàrigu , nm Definizione una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina Sinonimi e contrari farrixedha, popoine Frasi po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou 2. béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus! Cognomi e Proverbi smb: Farigu Etimo ltn. farric(u)lum Traduzioni Francese farine avec de la repasse Inglese flour with fine bran Spagnolo harina con moyuelo Italiano farina con cruschèllo Tedesco Kleienmehl.

farrancàda, farrancàra , nf: afrancada, farruncada, francada, franchiada Definizione cropu de farranca; tanti de cosa chi istat in d-una o fintzes duas manos unias; unu tanti pagu precisu / francada de agiudu = betada de manu azuendhe Sinonimi e contrari apuinada, brancada, frascada, manada / giunta / farranca 2. custa mi paret una francada de macos,sarvamentu! ◊ at ghiradu una bella francada de linna a su fogu ◊ pongat sa pingiada de s'àcua e ghetidinci una farrancada de sali! ◊ totu cudha cosa mi l'aggantzaia a franchiadas ◊ dèu a fusteti custa cosa si dha pagu cun su dinai totu a una farrancara 3. sunt andhados pro li dare una francada de agiudu Etimo srd. Traduzioni Francese coup de patte, poignée Inglese blow with a paw, handful Spagnolo patada, puñado Italiano zampata, manciata Tedesco Tatzenhieb, Handvoll.

ferrài , vrb: ferrare, ferrari Definizione pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos Sinonimi e contrari tzoare 1 / acampanedhai, apitiolai, assonazare / astrare, belare, intostare | ctr. iferrare Frasi andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna 2. allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus! Etimo ltn. *ferrare Traduzioni Francese ferrer Inglese to fit with iron, to shoe Spagnolo herrar Italiano ferrare Tedesco beschlagen.

friuvógu , nm Definizione calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Sinonimi e contrari cdh. caldafriosa Frasi est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etimo srd. Traduzioni Francese fièvre avec des frissons de froid Inglese fever with cold shivers Spagnolo fiebre con escalofrío Italiano fèbbre con brìvidi di fréddo Tedesco Fieber mit Schüttelfrost.

fulminài , vrb: fulminare, furminare Definizione betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus Sinonimi e contrari bochire Frasi lampos e tronos fúlminat s'aera 2. mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades! 3. no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina Traduzioni Francese foudroyer Inglese to strike with lightening Spagnolo fulminare, fundirse Italiano fulminare, folgorare Tedesco blitzen, auf der Stelle töten, durchbrennen.

fumentài, fumentàre , vrb: afumentai* Definizione prènnere su logu de fumu, fàere fumu meda, fàere fumentu Sinonimi e contrari afumai, ifumentare 2. andhadu soe a bi l'abbaidare… agiommai mi ndhe aiant fumentadu! Traduzioni Francese dégager beaucoup de fumée Inglese to fill with smoke Spagnolo ahumar Italiano far mólto fumo Tedesco qualmen.

gató, gatòe , nm: ghitou Definizione druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Sinonimi e contrari cartò, catone Frasi mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Terminologia scientifica drc Etimo itl. gattò Traduzioni Francese gâteau à base d'amandes et du miel Inglese sweet stuffed with almonds Spagnolo dulce con miel y almendras Italiano croccante (alle màndorle, alle nocciòle) Tedesco eine Art Mandelkrokant.

giaitàre , vrb: ciaitare Definizione pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos Sinonimi e contrari cravillai, inclavai, obbilai Frasi a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe 2. ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida Etimo srd. Traduzioni Francese clouer Inglese to nail with big nails Spagnolo clavar Italiano inchiodare con grossi chiodi Tedesco festnageln.

grógicu , agt Definizione nau de pedhe, chi si est intostada; nau de unu, chi no si lassat dominare deasi fàcile fàcile Traduzioni Francese parcheminé Inglese wrinkled with age Spagnolo acartonado Italiano incartapecorito Tedesco verschrumpelt.

ifermicàre , vrb Definizione pònnere o fàere su greme in sa cosa Sinonimi e contrari bermigare, bermire, imbremigai, mermire, soldire Etimo srd. Traduzioni Francese faire des vers Inglese to become infested with worms Spagnolo agusanarse Italiano invermire Tedesco wurmig werden.

illudratzàre , vrb rfl Definizione imbrutare cun su ludu, fàere a ludu Sinonimi e contrari illudrare, illurdagai, illustriare / ammodhocare Frasi a bortas fachiat fritu e proghiat, illudratzandhe su terrinu Etimo srd. Traduzioni Francese éclabousser Inglese to splash with mud Spagnolo embarrarse, enlodarse Italiano impillaccherare Tedesco mit Kot besudeln.

illudràu , pps, agt: illudriadu Definizione de illudrare; chi est totu brutu de ludu, istidhigau de ludu Sinonimi e contrari afoxau, alludrigonau, imbuludradu, ludrigonau, lurdegau | ctr. límpiu, netu 2. si ndhe peseit dae terra totu illudriadu ◊ est brutu che porcu illudriau in s'istradone! Traduzioni Francese crotté, couvert de boue, éclaboussé Inglese muddied, splashed with mud Spagnolo embarrado, enlodado Italiano infangato, pillaccheróso Tedesco mit Kot bedeckt, kotig.

imbajoschídu , pps, agt: imbajuschidu Definizione de imbajoschire; chi est prexau che pasca, cuntentu meda Sinonimi e contrari allegru, cuntentone | ctr. dispiàchiu Frasi su grígliu imbajuschidu, lendhe su bolu a sa tzega, a su nare de su re ch'est atapadu ◊ su coro imbajoschidu ndhe cheret brincare a fora, est fatzelladu! Traduzioni Francese joyeux Inglese cheerful, overflowing with joy Spagnolo alegre Italiano ílare, gàio, traboccante di giòia Tedesco fröhlich.

imbianchitài , vrb Definizione giare una passada de bianchita, betare bianchita Traduzioni Francese blanchir Inglese to paint with white lead (stg) Spagnolo dar de albayalde Italiano imbiaccare Tedesco mit Bleiweiß bestreichen.

imbruinàdu , pps, agt Definizione de imbruinare; chi portat pruine, chi est brutu de pruine Sinonimi e contrari bruerosu, impiugheradu, impruerinatu, peuerosu, preunosu / ttrs. impiubaradu Traduzioni Francese couvert de poussière Inglese covered with dust Spagnolo empolvado Italiano impolverato Tedesco verstaubt.

«« Cerca di nuovo