aliverràre , vrb rfl Definizione
atrotigare, allacare, nau de su linnàmene friscu
Sinonimi e contrari
arrevelai,
atrotiai,
colembrai
Traduzioni
Francese
se tordre (se dit du bois frais)
Inglese
to twist
Spagnolo
alabearse
Italiano
contòrcersi (détto del legname frésco)
Tedesco
sich verkrümmen.
arràspa , nf: raspa* Definizione
aina de ferru chi portat coment'e iscatighedhas artzadas o dentes paríviles po ifinigare linna a arrasigadura
Frasi
li at mancadu un'ispidu de linna e unu conzu de arraspa, biancu
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
râpe à bois
Inglese
rasp
Spagnolo
escofina
Italiano
raspa
Tedesco
Raspel.
àstua , nf: àstula Definizione
orrughedhu de linna minore, crutzu e ladu, bogau o segau unu pagu de longu, a isperradura, segandho e iscudendho a segure; genia de naturale de ccn. / àstua de prana = apranadura
Sinonimi e contrari
alciuza,
doladu,
gliesca,
iscata,
isciapa,
schedra,
taza
/
naturale
Modi di dire
csn:
bogai à. de unu truncu, faisí a àstulas; betare s'à. de unu a un'àteru = pigai is difetus de un'àteru; andhare in àstula (nadu de unu) = èssere astulau, irdeortu, pagu atentu faghindhe cosa
Frasi
àstula negat d'esser de presone, ma su truncu est de veru delincuente (B.Asili)
2.
pro s'àstula mala chi at, lu leant totu de lantza e de punta ◊ bae chi già li at betadu, s'àstula de su babbu!
Cognomi e Proverbi
prb:
àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula
Etimo
ltn.
astula
Traduzioni
Francese
éclat de bois
Inglese
splinter
Spagnolo
astilla de madera
Italiano
schéggia di légno
Tedesco
Holzsplitter.
calastrínu , nm: calestrinu Definizione
genia de traessa po mantènnere duas bigas de calecuna cosa acostias apare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
mince pièce de bois servant de support
Inglese
small chock
Spagnolo
telera
Italiano
calastrèllo
Tedesco
Unterlegebalken.
cóncu , nm: cuncu Definizione
genia de istrégiu, mescamente de linna a pònnere a papare a su porcu, a catzigare su furesu, s'àghina, ammurgiare su casu; concale de porcu / bufare totu a unu c. = totu a unu tirone, chentza torrare àlidu
Sinonimi e contrari
lacu,
pica
Frasi
pica cussa baca e múrghela a cussu concu de preda ◊ sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos e concos pro ammurzare su casu
2.
in sa funtana at bíbiu abba chin sas manos a concu
3.
pigat unu tzicherone de late e si che dhu bufat totu a unu cuncu ◊ bidindhe cudha isprammada bi faet bufare unu cuncu de abba
Cognomi e Proverbi
smb:
Concu
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
auge en bois
Inglese
big wooden basin
Spagnolo
recipiente de madera
Italiano
gròssa cónca di légno
Tedesco
großes Holzgefäß.
cràchi , nm: cràchibi,
cràchili,
cràchini,
cràchiri Definizione
matedu bàsciu e cracu, tibbiu, logu prenu de linna a cracu, prus che àteru de tupas ma fintzes de matas mannas
Sinonimi e contrari
bedutzu,
cascaràgliu,
crachiredhu,
craxili,
frascarzu,
lita,
mateda,
màtula 1,
molalzu,
stovina,
tèpere 1,
tuparzu,
tupedu
/
cdh. tziresa
Modi di dire
csn:
lassai a unu in campu e in c. = lassare a unu solu, totinduna, a si arranzare, lassare cun trinta e cun baranta, itl. piantare in asso; èssiri totu in campu e in c. = èssere abbertu in campu, totu in abbertu
Frasi
funt cràchiris mannus cun cerbus, murvonis e sirbonis ◊ seu passau in rocas liscinosas e cràchinis de tiria (A.Casula)◊ depeus andai a cussu crachixedhu a dhu scampiai
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis,
bois
Inglese
ground with branches
Spagnolo
hojarasca,
espesura
Italiano
frasconàia
Tedesco
Gezweig.
cuàssia , nf Definizione
genia de linna e meighina chi si ndhe faet
Terminologia scientifica
mtm, Quassia amara
Traduzioni
Francese
bois de quassia
Inglese
quassia
Spagnolo
cuasia
Italiano
quàssio
Tedesco
Quassienholz.
elichétu , nm: elighedu Definizione
litu, padente, catza de élighes, de íllighes
Sinonimi e contrari
elicarju,
elichedharju,
elichinu,
landari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bois de chênes verts
Inglese
ilex wood
Spagnolo
quejigar,
encinar
Italiano
leccéto
Tedesco
Steineichenwald.
fagallòni, fagaròne , nm: fogadoni,
fogalloni,
fogarone,
fogaroni,
fogorone,
fogoroni Definizione
fogolone, muntone mannu de linna fatu coment’e a pinnatzu o fogàgia chi si allúmiat po festa (mescamente a sant'Antoni); fogu in sa forredha tropu mannu / comares, compares de fogarone = sos chi si faghent a compares brinchendhe su fogu chi si atzendhet su sero de su pésperu de santu Zuanne
Sinonimi e contrari
catassa,
fochilada,
fochina,
foghidoni,
fogone 2,
olone
Frasi
s'annu passau po sa festa no ant allutu mancu su fogalloni ◊ su fogarone est traghidendhe e istinchidhendhe ◊ s'éspuru fadeus duus fagallonis: in pratza de crésia e a s'intrada de sa bidha ◊ che sunt boghendhe sa moda de su fogarone ca faghent àteru dannu, cun su logu azummai chentza prus àrbures
2.
aite lu faghes cussu fogarone, candho no est mancu fritu?!
Traduzioni
Francese
feu de bois
Inglese
bonfire,
stake
Spagnolo
hoguera
Italiano
falò,
rògo
Tedesco
Freudenfeuer,
Brand.
fochilàda , nf: foghilada Definizione
muntone de malesa posta a dh’abbruxare, abbruxandho; su singiale chi abbarrat de terra abbruxada inue dhue ant abbruxau muntone mannu de cosa; unu tanti de cosa, meda, betada in su fogu a còere
Sinonimi e contrari
fadhixada,
fagalloni,
fogara,
foghidoni,
foghilalzu
/
foxinada
Frasi
a lucore de fochiladas si moghent sas umbras impressias ◊ contamus unu contu arrostíndhennos fava a fochilada (G.A.Solinas)◊ at fatu una foghilada e at brusiadu cosa de imbarratzos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
feu de bois
Inglese
bonfire
Spagnolo
hoguera,
fogata
Italiano
falò
Tedesco
Feuer.
intupài, intupàre , vrb Definizione
cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammagare,
apatai,
atanai,
atrabentare,
imbusare,
impertusare,
intanae,
intuzare
/
atupare,
imbuschire,
intupire
Frasi
cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher dans un bois,
cacher
Inglese
to hide in a wood,
to afforest
Spagnolo
emboscar
Italiano
imboscare
Tedesco
im Wald verbergen.
landàri, landàriu , nm: landhare 1 Definizione
logu de landhe, padente de crecos o ílighes chi dhue faet su landhe
Sinonimi e contrari
elichetu
Frasi
su bandhidore dat sa voche chi su landhare est apertu ◊ is procus pascint in su landàriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chênaie,
bois de chênes verts
Inglese
ilex grove (oak)
Spagnolo
montanera,
bellotero
Italiano
quercéto,
leccéto
Tedesco
Eichenwald.
latítera , nf: letítera,
letzítera,
litítera Definizione
pisu de coloru, giponi de sordau, genia de erba chi faet a cambu longu longu, bona meda po bestiàmene
Sinonimi e contrari
lepurisposu 1
Terminologia scientifica
rba, Lathyrus sylvestris, L. clymenus
Etimo
ltn.
latirida, lacterida
Traduzioni
Francese
gesse de bois
Inglese
chickling
Spagnolo
alverja
Italiano
cicérchia selvàtica,
èrba gallétta
Tedesco
Waldplatterbse.
línna , nf Definizione
s'intessidura errica de carbóniu de su matedu, mescamente sa parte prus tostada chi format arraighinas, truncu e naes, impreada siat coment'e materiale a fàere fortza, aguantare cosa, po fàere òperas, trastos (linna de òpera) e siat po fàere fogu (linna de abbruxare); si narat fintzes po àrbure, mata / min. linnighedha (fintzas l. metzana, mala); linna froria = tachedhada po bellesa
Sinonimi e contrari
linnàmine
/
mateda
Modi di dire
csn:
l. fine, russa, frisca, birde, sica, noa, begra, iscratzadita, lenta o corriata, tosta, modhe, istochina, sana, mantzada, prudigada; l. palassolina = linna de logos umbrinos, prus mala a tènnere, faghet fumu; l. de scomu = ischimadura, is nais prus finis; l. de trunca = cambas russas, linna a cannone, ma no truncu; sa l. intrat in tènnere = alluit, pigat fogu; èssere, èssereche in l. o andhare a l. = èssiri fendi, seghendi o corbendi l., andai a segai o corbai e portai linna; fàghere l. = segare linna dae sas àrbures amminudèndhela de pòdere andhare bene a la ghirare e a l'impreare in su fogu; bogare l. = nadu de s'àrbure, fàghere rampos noàdiles, nadu de linna segada posta in carchi logu, batire o bogarendhela a fora, nadu de l. russa a cannone o a truncu, isperrare, fàghere a ascra; l. de còghere = linna addata po còiri su pani in su forru, ni tropu fini e ni tropu grussa, a nais; l. de òpera = linna bona chi no si tzacat, chi durat meda, chi abarrat bella, imperada pruscatotu a fai trastus (es. l. de nuxi); mastru o maistu de l. = fusteri, chi trabballat sa linna; linnu malu = costi, olàdighe; secàresi de l. bona, in l. bona = èssere de carena forte, durare a betzu mannu; èssere sicu che l. = marriu meda (nau de genti); assutu che l. = (nau de cosas de papai) portai pagu àcua, pagu suci; fàghere l. in s'àrbure ruta = aprofitai de su mali de ccn; zenias de linnas, erbas o matighedhas: l. de santu Perdu = erba de prugas (Thymelaea tartonraira), l. o nuxi furistera (Ailanthus glandulosa, Melia azederach), l. sapunaria (Saponaria officinalis)
Frasi
sa linna pro no si tarulare cheret segada in sa luna sua ◊ sa linna frisca in su fogu iscupetat ◊ su monte unu tempus fit alburadu e prenu de linna ◊ linna mala, custa: si faghet niedha, ma foras a intrare in tènnere!
2.
toca, immoi donamí a bufai ca portu sa buca e su gúturu sicaus che sa linna!
3.
sos duos zòvanos si secabant de linna bona e no fit una note de abra chi lis poniat pagura
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)linna
/
prb:
pinta sa linna e màndhala in Sardinna ◊ a linna sana no intrat bremi ◊ in s'àlvure rutu totus bi faghent linna
Etimo
ltn.
ligna
Traduzioni
Francese
bois
Inglese
wood
Spagnolo
madera,
leña (fogu)
Italiano
légno,
légna
Tedesco
Holz.
linnàmene, linnàmine, linnàmini , nm Definizione
prus che àteru linna de òpera, segada a misura ma de sighire a trebballare in fine (tàulas, bigas, currentes, murales e àteru), comente dha manígiant is maistos de linna, is maistos de muru e àteros / l. sicau, nuosu, sentza de corria = irmurtidu e sicu, chi zughet nodos, chi est modhe e no isascruzat
Frasi
custu linnàmini est arnau ◊ su mastru de linna cheret linnàmine a triballare
Etimo
ltn.
lignamen
Traduzioni
Francese
bois
Inglese
timber
Spagnolo
maderamen
Italiano
legname
Tedesco
Nutzholz.
líta , nf, nm: litu 1,
litzu 1 Definizione
logu de linna meda, de tupas e matas
Sinonimi e contrari
crachi,
linnari,
mateda,
padente,
tuparzu,
tupedu
Modi di dire
csn:
litu pedrosu = padente de àteras eras geológicas furriadu a pedra; una lita de ruo, de letítera = donnaghe de rú, unu ruarzu, unu logu totu carrarzadu de letítera
Frasi
forsis sonniaias chelu craru, càntigos, frinas tébias e litos già fozidos (M.S.Cocco)◊ disdiciada, cun dolore torresit a su litu atupadu ue pechesit tzega de amore ◊ sos litos sunt a carvone, cun totu custos fogos
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
bois épais
Inglese
thick forest
Spagnolo
bosque espeso
Italiano
bòsco fitto
Tedesco
dichter Wald.
murriòne , nm Definizione
bruncu de linna, mescamente unu crispione; sa punta de s'iscala de su carru
Sinonimi e contrari
arrasolu,
barasone,
ghirrisone,
raspisone,
tupisone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rejet,
rejeton,
brindille,
petit bois,
ronce
Inglese
knotty branch
Spagnolo
tocón
Italiano
brónco
Tedesco
Klotz.
padènte, padènti , nm: patente,
podenti,
potente Definizione
logu totu matas mannas e medas, cracas, pruschetotu nau de is chi creschent a solas e pruschetotu candho is matas funt ílighes / sóriche de p. = sorigàrgia; p. de ceréxias, de arrú = donnaghe de cariasas, de rú
Sinonimi e contrari
catza 1,
tràbine
Frasi
fit unu monte bestiu de unu padente d'éliches ◊ est unu padente de chercos ◊ iscapat a fuiri coment'e unu lampu, fuit de su campu a mesu su padenti! (E.Pintor Sírigu)◊ in su monte bi at unu potente de éliches ◊ sa própia linna de monti abbruxat su podenti ◊ cussu castedhu si aghetat in mesu de unu padenti cracu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
patente(m)
Traduzioni
Francese
bois,
fôret
Inglese
wood
Spagnolo
bosque,
selva
Italiano
bòsco,
forèsta,
sélva
Tedesco
Wald.
pirédhu 1 , nm Definizione
genia de crau fatu de linna; in calecunu logu est fintzes s'ingurtidórgiu
Sinonimi e contrari
giau,
obbibi,
pilu 1,
pirodhu
/
agaju,
àngua,
gagaju,
gragaristu,
saxinedhu
Frasi
sa crabiga no si ndh'essit dae s'iscala ca a s'ala prus fine zughet unu piredhu a la muntènnere
Cognomi e Proverbi
smb:
Pireddu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cheville de bois
Inglese
wooden pin
Spagnolo
clavija,
espiga
Italiano
cavìcchio,
chiòdo di légno,
piuolino
Tedesco
Holzpflock,
Holznagel.
scabéciu , nm: iscabece* 1,
scabetzu,
scambéciu Definizione
genia de mata americana chi faet linna tostada, de òpera, bona fintzes a tínghere in colore de binu
Sinonimi e contrari
brasile 1
Frasi
sa mata de s'arenara bogat frori 'e scabéciu… mamma est arrennegara ca babbu est tropu béciu!
Terminologia scientifica
mt, Haematoxylum campechianum
Traduzioni
Francese
campêche,
bois de campêche
Inglese
logwood
Spagnolo
palo de campeche
Italiano
campéccio
Tedesco
Blaubaum.