chessòne , nm Definizione
tupa manna de modhitzi
Traduzioni
Francese
maquis de lentisque
Inglese
lentisk brushland
Spagnolo
lentiscal
Italiano
macchióne di lentìschio
Tedesco
Niederwald von Mastixbäumen.
cràchi , nm: cràchibi,
cràchili,
cràchini,
cràchiri Definizione
matedu bàsciu e cracu, tibbiu, logu prenu de linna a cracu, prus che àteru de tupas ma fintzes de matas mannas
Sinonimi e contrari
bedutzu,
cascaràgliu,
crachiredhu,
craxili,
frascarzu,
lita,
mateda,
màtula 1,
molalzu,
stovina,
tèpere 1,
tuparzu,
tupedu
/
cdh. tziresa
Modi di dire
csn:
lassai a unu in campu e in c. = lassare a unu solu, totinduna, a si arranzare, lassare cun trinta e cun baranta, itl. piantare in asso; èssiri totu in campu e in c. = èssere abbertu in campu, totu in abbertu
Frasi
funt cràchiris mannus cun cerbus, murvonis e sirbonis ◊ seu passau in rocas liscinosas e cràchinis de tiria (A.Casula)◊ depeus andai a cussu crachixedhu a dhu scampiai
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis,
bois
Inglese
ground with branches
Spagnolo
hojarasca,
espesura
Italiano
frasconàia
Tedesco
Gezweig.
màcra , nf: maga,
màgia,
magra,
maja,
marca,
marga,
maxa Definizione
matedu bàsciu cun cambos e naes medas chi essint totus impare, a bisura tundha; fintzes marcu de diferente colore de cosa bruta, de pistadura; curpa, mància de atzione mala / una marca de sàmmene, una magra de ozu
Sinonimi e contrari
busa 1,
màcia 2,
mata,
maúgia,
moa 1,
molarxa,
tupa,
tupili
/
màcia
Frasi
mérula ladra chi brincas lizera intro maja de chessa, ue ses? ◊ a unu malevadadu a tardighinu l'at feridu in sa maja unu silvone ◊ bi at una màgia de rú
2.
at comintzadu a li essire in totu sa carena magras rujas che bràsia ◊ portat una balígia a margas a margas, de unu birdi iscoloriu
3.
Tue mi as puliu dae cada macra de pecadu!
Etimo
ltn.
mac(u)la
Traduzioni
Francese
maquis
Inglese
stain,
bush
Spagnolo
espesura,
mancha
Italiano
màcchia,
cespùglio
Tedesco
Buschwald,
Busch.
màta , nf Definizione
css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu
Sinonimi e contrari
busa 1,
macra,
maúgia,
moa 1,
molarxa,
tupa
/
àlbere
Frasi
su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare
2.
is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos
3.
calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata
Cognomi e Proverbi
smb:
Mata, Matta
/
prb:
a corpu a corpu si ndi segat sa mata
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
maquis,
buisson,
arbuste,
arbrisseau,
arbre
Inglese
bush,
tree
Spagnolo
mata,
árbol
Italiano
màcchia,
cespùglio,
arbusto,
àlbero
Tedesco
Busch,
Strauch,
Baum.
matàdu , nm Definizione
logu prenu cracu de tupas, de matighedhas
Sinonimi e contrari
crachi,
lita,
matarzu,
mateda,
separzu,
tupedu
Frasi
su re l'at fatu aciapare e che l'at fatu fulliare in su matadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis
Inglese
scrub
Spagnolo
matorral
Italiano
luògo ricco di vegetazióne selvàtica
Tedesco
Gehölz.
matàrzu , nm Definizione
logu totu prenu de tupas, de matighedhas
Sinonimi e contrari
crachi,
lita,
matadu,
mateda,
separzu,
tuparzu,
tupedu
Frasi
su boe ch'est presu in d-unu matarzu, apartau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis
Inglese
shrub
Spagnolo
matorral
Italiano
frasconàia
Tedesco
Gehölz.
matèda, matédu , nf, nm Definizione
arburedu, logu totu matas, su boschile etotu, totu is linnas chi dhue creschent
Sinonimi e contrari
bedutzu,
crachi,
lita,
frascarzu,
matadu,
matarzu,
tupedu
/
materi
Frasi
in matedos e buscos est malu a intrare s'aradu ◊ cue bi at matedos de rú e de prunitza ◊ leaiant a ammanitzare su semenériu, o siet a dolare sas terras de agrile dai su restuju e dai su matedu
Traduzioni
Francese
maquis,
végétation
Inglese
shrub,
vegeteation
Spagnolo
matorral
Italiano
frasconàia,
vegetazióne
Tedesco
Gehölz,
Vegetation.
màtula 1 , nf Definizione
tupighedhas, matedu meda / m. de lana = pubusone
Sinonimi e contrari
crachi,
lita,
tupedu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis
Inglese
overgrown-with bushes
Spagnolo
matorral
Italiano
cespugliàme
Tedesco
Gebüsch.
stovína , nf: istruvina*,
struvina Definizione
padenei de matighedhas, de tupas; logu de malesa, de struvu
Sinonimi e contrari
bedutzu,
crachi,
strovilla
Frasi
fiat terra de struvina, sicorrada chi no torràt a contu a dha trabballai ◊ montis e struvinas e frúminis ◊ andant lassendi arrogus de pedhi in dogna struvina ◊ est unu logu de terras arestis, stovina de mudregu, pramma, gureu, cadilloni
Terminologia scientifica
slg
Traduzioni
Francese
lande,
maquis
Inglese
moor
Spagnolo
páramo,
monte,
espesura
Italiano
landa,
boscàglia
Tedesco
Heide,
Gehölz.
tràgia , nf: traja 1 Definizione
busa o tupa manna de orruo, tetione e cosas deasi
Sinonimi e contrari
macra,
trajone,
tupa
Frasi
inghiriendhe tràgias e funtanas che dei bolta subra de tres bagianas samunendhe in su riu ◊ unu russignolu fit cantendhe intro de una traja de tetinosu ◊ s'utirighinu fit ispinosu e intretzidu cun trajas ◊ che mariani ndhe essesi dae sas trajas ◊ s'intupat in sa traja su puzone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grand maquis
Inglese
brushland
Spagnolo
espesura
Italiano
macchióne
Tedesco
Wald.
túpa , nf Definizione
matedu bàsciu, a fundhu largu, a tantos cambos chi essint impare, a cambos a meda totu bàscios: fintzes matas mannas acanta de pare / min. tupichedha, tupita
Sinonimi e contrari
arraspioni,
busa 1,
macra,
mata,
maúgia,
moa 1,
tele,
tupale,
tupili,
tupíngiu,
tuvu 4
Modi di dire
csn:
dàresi a sa t. = essire a bandhidare; cada tupichedha zuchet oricredha = bi at sempre ccn. chi ti podet intèndhere, chi podet èssere iscurtendhe; fàghere a t. in pinna = a iscusi
Frasi
dogna tanti su mòri ndi essiat a calincunu pranu de monti totu prenu de arrocas e tupas de ispina ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu)◊ dae sa tupa de s'ortu apo bodhidu una rosa ◊ candu s'arrobba furiat bella límpia dh'ispraxiant in is tupas chi dhoi furiant acanta de s'arriu ◊ una tupa de ficumurisca ◊ in mesu de cussas tupas povinas sirboni agatat trabballosu a dhoi intrai!
2.
in sas bentanas bi aiat carchi tupichedha de frores ◊ at postu a sa Santa sa barba sua comente aiat impinnadu in tantos annos chi fit in sa tupa ◊ chie no at s'ànimu límpiu faghet totu a tupa in pinna
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
buisson,
maquis
Inglese
bush
Spagnolo
mata,
matorral
Italiano
cespúglio,
màcchia
Tedesco
Strauch.