Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

chessòne , nm Definitzione tupa manna de modhitzi Tradutziones Frantzesu maquis de lentisque Ingresu lentisk brushland Ispagnolu lentiscal Italianu macchióne di lentìschio Tedescu Niederwald von Mastixbäumen.

cràchi , nm: cràchibi, cràchili, cràchini, cràchiri Definitzione matedu bàsciu e cracu, tibbiu, logu prenu de linna a cracu, prus che àteru de tupas ma fintzes de matas mannas Sinònimos e contràrios bedutzu, cascaràgliu, crachiredhu, craxili, frascarzu, lita, mateda, màtula 1, molalzu, stovina, tèpere 1, tuparzu, tupedu / cdh. tziresa Maneras de nàrrere csn: lassai a unu in campu e in c. = lassare a unu solu, totinduna, a si arranzare, lassare cun trinta e cun baranta, itl. piantare in asso; èssiri totu in campu e in c. = èssere abbertu in campu, totu in abbertu Frases funt cràchiris mannus cun cerbus, murvonis e sirbonis ◊ seu passau in rocas liscinosas e cràchinis de tiria (A.Casula)◊ depeus andai a cussu crachixedhu a dhu scampiai Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maquis, bois Ingresu ground with branches Ispagnolu hojarasca, espesura Italianu frasconàia Tedescu Gezweig.

màcra , nf: maga, màgia, magra, maja, marca, marga, maxa Definitzione matedu bàsciu cun cambos e naes medas chi essint totus impare, a bisura tundha; fintzes marcu de diferente colore de cosa bruta, de pistadura; curpa, mància de atzione mala / una marca de sàmmene, una magra de ozu Sinònimos e contràrios busa 1, màcia 2, mata, maúgia, moa 1, molarxa, tupa, tupili / màcia Frases mérula ladra chi brincas lizera intro maja de chessa, ue ses? ◊ a unu malevadadu a tardighinu l'at feridu in sa maja unu silvone ◊ bi at una màgia de rú 2. at comintzadu a li essire in totu sa carena magras rujas che bràsia ◊ portat una balígia a margas a margas, de unu birdi iscoloriu 3. Tue mi as puliu dae cada macra de pecadu! Ètimu ltn. mac(u)la Tradutziones Frantzesu maquis Ingresu stain, bush Ispagnolu espesura, mancha Italianu màcchia, cespùglio Tedescu Buschwald, Busch.

màta , nf Definitzione css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu Sinònimos e contràrios busa 1, macra, maúgia, moa 1, molarxa, tupa / àlbere Frases su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare 2. is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos 3. calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata Sambenados e Provèrbios smb: Mata, Matta / prb: a corpu a corpu si ndi segat sa mata Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu maquis, buisson, arbuste, arbrisseau, arbre Ingresu bush, tree Ispagnolu mata, árbol Italianu màcchia, cespùglio, arbusto, àlbero Tedescu Busch, Strauch, Baum.

matàdu , nm Definitzione logu prenu cracu de tupas, de matighedhas Sinònimos e contràrios crachi, lita, matarzu, mateda, separzu, tupedu Frases su re l'at fatu aciapare e che l'at fatu fulliare in su matadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maquis Ingresu scrub Ispagnolu matorral Italianu luògo ricco di vegetazióne selvàtica Tedescu Gehölz.

matàrzu , nm Definitzione logu totu prenu de tupas, de matighedhas Sinònimos e contràrios crachi, lita, matadu, mateda, separzu, tuparzu, tupedu Frases su boe ch'est presu in d-unu matarzu, apartau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maquis Ingresu shrub Ispagnolu matorral Italianu frasconàia Tedescu Gehölz.

matèda, matédu , nf, nm Definitzione arburedu, logu totu matas, su boschile etotu, totu is linnas chi dhue creschent Sinònimos e contràrios bedutzu, crachi, lita, frascarzu, matadu, matarzu, tupedu / materi Frases in matedos e buscos est malu a intrare s'aradu ◊ cue bi at matedos de rú e de prunitza ◊ leaiant a ammanitzare su semenériu, o siet a dolare sas terras de agrile dai su restuju e dai su matedu Tradutziones Frantzesu maquis, végétation Ingresu shrub, vegeteation Ispagnolu matorral Italianu frasconàia, vegetazióne Tedescu Gehölz, Vegetation.

màtula 1 , nf Definitzione tupighedhas, matedu meda / m. de lana = pubusone Sinònimos e contràrios crachi, lita, tupedu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maquis Ingresu overgrown-with bushes Ispagnolu matorral Italianu cespugliàme Tedescu Gebüsch.

stovína , nf: istruvina*, struvina Definitzione padenei de matighedhas, de tupas; logu de malesa, de struvu Sinònimos e contràrios bedutzu, crachi, strovilla Frases fiat terra de struvina, sicorrada chi no torràt a contu a dha trabballai ◊ montis e struvinas e frúminis ◊ andant lassendi arrogus de pedhi in dogna struvina ◊ est unu logu de terras arestis, stovina de mudregu, pramma, gureu, cadilloni Terminologia iscientìfica slg Tradutziones Frantzesu lande, maquis Ingresu moor Ispagnolu páramo, monte, espesura Italianu landa, boscàglia Tedescu Heide, Gehölz.

tràgia , nf: traja 1 Definitzione busa o tupa manna de orruo, tetione e cosas deasi Sinònimos e contràrios macra, trajone, tupa Frases inghiriendhe tràgias e funtanas che dei bolta subra de tres bagianas samunendhe in su riu ◊ unu russignolu fit cantendhe intro de una traja de tetinosu ◊ s'utirighinu fit ispinosu e intretzidu cun trajas ◊ che mariani ndhe essesi dae sas trajas ◊ s'intupat in sa traja su puzone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand maquis Ingresu brushland Ispagnolu espesura Italianu macchióne Tedescu Wald.

túpa , nf Definitzione matedu bàsciu, a fundhu largu, a tantos cambos chi essint impare, a cambos a meda totu bàscios: fintzes matas mannas acanta de pare / min. tupichedha, tupita Sinònimos e contràrios arraspioni, busa 1, macra, mata, maúgia, moa 1, tele, tupale, tupili, tupíngiu, tuvu 4 Maneras de nàrrere csn: dàresi a sa t. = essire a bandhidare; cada tupichedha zuchet oricredha = bi at sempre ccn. chi ti podet intèndhere, chi podet èssere iscurtendhe; fàghere a t. in pinna = a iscusi Frases dogna tanti su mòri ndi essiat a calincunu pranu de monti totu prenu de arrocas e tupas de ispina ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu)◊ dae sa tupa de s'ortu apo bodhidu una rosa ◊ candu s'arrobba furiat bella límpia dh'ispraxiant in is tupas chi dhoi furiant acanta de s'arriu ◊ una tupa de ficumurisca ◊ in mesu de cussas tupas povinas sirboni agatat trabballosu a dhoi intrai! 2. in sas bentanas bi aiat carchi tupichedha de frores ◊ at postu a sa Santa sa barba sua comente aiat impinnadu in tantos annos chi fit in sa tupa ◊ chie no at s'ànimu límpiu faghet totu a tupa in pinna Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu buisson, maquis Ingresu bush Ispagnolu mata, matorral Italianu cespúglio, màcchia Tedescu Strauch.