Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achína , nf: anchina 1, china Definitzione genia de mata; sa droga chi si faet de su corgiolu, impreada po meighina a curare sa malària, a passare sa callentura Sinònimos e contràrios chenina Frases su dotori dh'at nau a pigai s'achina ◊ maladia de amori no dha curat cun s'achina! ◊ su meli de s'olioni est marigosu meda: est achina, lampu! Terminologia iscientìfica mtm, Cinchona officinalis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cinchona, quinine Ingresu chinaroot tree, quinine Ispagnolu quino, quinina Italianu àlbero della china, chinino Tedescu Chinarindebaum, Chinin.

àlbere , nm, nf: àlbore, àlbori, àlbure, àlvere, àlvure, àrbere, àrbore, àrbule, àrbure, àrburi, àrvere 1, àrvore, àrvule, àrvure, àvure Definitzione mata, matedu chi faet mannu meda e linna grussa / a s'àrbure si dhi podent distínghere custas partes: s’arraighina, sa cotzina o fundhale, su truncu, rughes o ingruxadura, is cambos, is naes, is cambigiolos (coma o chimas), su corgiolu, is ogos, sa fògia, su frore, su frutu Sinònimos e contràrios mata, unnu Maneras de nàrrere csn: prantai, pudai, inferri, segai, iscomai un'à.; su chi podet fàghere un'à.: nàschere, tènnere, crèschere, èssere in abbas, ogrire, isparare, batire, iscutinare foza, imbegrare, sicare; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais; s'àrburi si pesat dereta = tirat meda a in artu, creschet meda de artària; àrburi genealógicu = s'arereu, sos de una famíllia gai comente benint unu ifatu de s'àteru cussiderados in tempos longos, de generatzione in generatzione; fàghere s'àrbure ritza, o àrbure arta = fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai, fàghere su palone, pesàresi ritzu ponindhe sas manos (sa conca puru) in terra e sos pes in artu Frases àlvure amigu meu, càrrigu de música suta de sas manos de su bentu (S.Baldino)◊ s'abe giughet su pódhine de un'àrvure a s'àteru ◊ su fogu s'est inchessau a sas àrvules mannas ◊ cust'àrvore ch'est artu meda ◊ su logu fit totu àrbures mannas ínnidas chi no aiant proadu mai bistrale Ètimu ltn. arbore(m) Tradutziones Frantzesu arbre Ingresu tree Ispagnolu árbol Italianu àlbero Tedescu Baum.

éni , nm: enis, éniu Definitzione genia de mata, tóssica, chi faet linna bona, tostada e forte meda: a sa birilla (frutu) chi faet dhi narant giurixedha Sinònimos e contràrios eli, linnarrúbia, longhivresu, tàsaru, tassu Sambenados e Provèrbios smb: Enis Terminologia iscientìfica mt, Taxus baccata Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu blaireau Ingresu yew (tree) Ispagnolu tejo común Italianu àlbero della mòrte o tasso Tedescu Eibe.

màta , nf Definitzione css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu Sinònimos e contràrios busa 1, macra, maúgia, moa 1, molarxa, tupa / àlbere Frases su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare 2. is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos 3. calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata Sambenados e Provèrbios smb: Mata, Matta / prb: a corpu a corpu si ndi segat sa mata Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu maquis, buisson, arbuste, arbrisseau, arbre Ingresu bush, tree Ispagnolu mata, árbol Italianu màcchia, cespùglio, arbusto, àlbero Tedescu Busch, Strauch, Baum.

tilimbavuristèra , nf Definitzione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinònimos e contràrios pudhedhu Terminologia iscientìfica mt, Cercis siliquastrum Tradutziones Frantzesu arbre de judas Ingresu judas tree Ispagnolu ciclamor Italianu àlbero di Giuda Tedescu Judasbaum.