bàlliu , nm Definitzione tretu de cosa diferente no tanti mannu in mesu de àteru; tretu chentza nudha o diferente, bagantinu / èssere a bàllios = unu tretu de una manera, unu tretu de un'àtera, nadu prus che àteru de triballu fatu male; unu b. de antunna, de frenugu, de erba = una fuxina, una tuedha de… Sinònimos e contràrios pràcia, spragàrgia, tretu Maneras de nàrrere csn: èssere a bàllios = unu tretu de una manera, unu tretu de un'àtera, nadu prus che àteru de triballu fatu male; unu b. de antunna, de frenugu, de erba = una fuxina Frases at semenadu pagos ranos de fae, unu bàlliu ororu de muru ◊ in su pàsculu bi at bàllios totu trivozi ◊ custu trigu, a bàllios est bonu, ue bi aiat ledàmine, ma a bàllios est metzanu ◊ cust'illatonzu est fatu a bàllios ◊ amus cambadu unu bàlliu de olia chentza collida ◊ in sa bòveda bi at unu bàlliu de ifustura: bi est sumindhe abba! Tradutziones Frantzesu chairière Ingresu glade Ispagnolu mancha, rodal, claro Italianu chiazza, radura Tedescu Fleck, Lichtung.
chéntria , nf, nm: chéntriu, créntia, gréntia Definitzione su marcu o síngia chi abbarrat de una ferida, de unu cropu, de cosa chi imbrutat / una créntia de ozu Sinònimos e contràrios checa, ferida, ischéntriu / màcia, macra, taca 3 2. giuchiat un’arva niedha comente a una créntia de tinta de iscríere Tradutziones Frantzesu blessure, contusion Ingresu wound, bruise Ispagnolu herida, mancha Italianu ferita, contusióne Tedescu Wunde, Quetschung.
màcia , nf: mància, mantza, marca, màrcia Definitzione tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe Sinònimos e contràrios chéntria, guastu, màcua, navradura, pecu, prodha, taca 3 Maneras de nàrrere csn: mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella Frases una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori 2. si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau! Sambenados e Provèrbios smb: Manza Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot, macula Ispagnolu mancha Italianu màcchia Tedescu Fleck.
màcra , nf: maga, màgia, magra, maja, marca, marga, maxa Definitzione matedu bàsciu cun cambos e naes medas chi essint totus impare, a bisura tundha; fintzes marcu de diferente colore de cosa bruta, de pistadura; curpa, mància de atzione mala / una marca de sàmmene, una magra de ozu Sinònimos e contràrios busa 1, màcia 2, mata, maúgia, moa 1, molarxa, tupa, tupili / màcia Frases mérula ladra chi brincas lizera intro maja de chessa, ue ses? ◊ a unu malevadadu a tardighinu l'at feridu in sa maja unu silvone ◊ bi at una màgia de rú 2. at comintzadu a li essire in totu sa carena magras rujas che bràsia ◊ portat una balígia a margas a margas, de unu birdi iscoloriu 3. Tue mi as puliu dae cada macra de pecadu! Ètimu ltn. mac(u)la Tradutziones Frantzesu maquis Ingresu stain, bush Ispagnolu espesura, mancha Italianu màcchia, cespùglio Tedescu Buschwald, Busch.
màcru , nm: malcu, marcu Definitzione tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Sinònimos e contràrios frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Frases acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Sambenados e Provèrbios smb: Marcu, Marcus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marque, signe, trace, plaque, tache Ingresu stain, mark Ispagnolu marca, mancha Italianu màrchio, ségno, imprónta, chiazza Tedescu Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.
màcua, màcula , nf: màgula Definitzione prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura Sinònimos e contràrios defeta, mendha, neche, nésica, peca 1 Frases beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna Sambenados e Provèrbios smb: Maguledda Ètimu itl. macula Tradutziones Frantzesu tache, défaut Ingresu stain Ispagnolu mancha, defecto Italianu màcchia, mènda, difètto morale o della salute Tedescu Fleck, Fehler, Mangel.
nècia , nf Definitzione genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male Sinònimos e contràrios defeta, nece, neche, mància, nésica, nítzia Frases est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tache, tare Ingresu macula, imperfection Ispagnolu mancha, falla Italianu màcchia, magagna Tedescu Fehler, Gebrechen, Faulen.
sparlàcia, sparlàciu , nf, nm: spralàciu, sprallàcia, sprallàciu, sprallaxu, sprelàcia, sprelàciu, sprellàciu Definitzione mància, marcu de colore diferente chi essit in sa pedhe segundhu sa genia de sa maladia (fintzes a ispilidura), de sàmbene pistau (ma fintzes comente ndhe podet fàere addenote sa lughe); marcu mescamente in cambas nuas aparadas a meda a su fogu; fintzes tretu de terrenu chi no dhue at matedu, logu campu; iscórriu in s'orrobba Sinònimos e contràrios càricas, pudhérigas / màcia, spragàrgia / iscórriu Frases su sprallàciu dhu lassat su bàsidu a sutzu ◊ su no mi èssi aguantau su cotoni, prémiu a sa vena mi at fatu unu sprallaxu niedhu ◊ portat sprallàcius in dónnia logu: a cantu parit dh'at mussiada un'arréxini ◊ ita tenit chi portat sa faci a spralàcias?◊ in sa porta su noti intrat una sprelàcia de luxi 3. ant pigau cudh'ómini, chini a bratzus chini a peis, e dh'ant postu in d-unu sparlàciu puliu, in su mòri (F.Pilloni) 4. su frius nc'intràt in sprelàcius de is cratzonis e de sa camisedha istraciulada (Sanna/Lai) Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot Ispagnolu mancha Italianu chiazza, sprazzo Tedescu Fleck.
tàca 3 , nf Definitzione maga, mància de colore diferente, fintzes de male, de maladia, de imbrutadura; foedhandho de sa cusciéntzia, de su fàere de unu, de sa numenada, cosa male fata, atzione mala chi guastat sa bona fama, imbrutat s'onore Sinònimos e contràrios aciàchidu, màcia, prodha / curpa, disonore, neche Maneras de nàrrere csn: pònnere o lassare t. = lassare neghe, dannu, male; tacas de betzesa = màncias in color'e castàngia chi essint in sa pedhi de is antzianus; tacas biaitas = marcos biaitos, mescamente sos chi essint a su mortu; no timire taca = nadu de css. cosa, chi no si ruinzat, chi no li essit taca, neghe: nadu de pessone, chi no si lassat bínchere a fàghere male, chi no s'imbrutat sa cusséntzia; t. de fundu = zenia de pische mannu Frases totu tacas est, cussu traste ◊ zughet taca a prummones ◊ mancari la sàmunes, custa taca no che andhat! 2. si arruis t'imbrutas e ti ponis taca! ◊ pro isse est una taca chi no che li andhat ◊ sentza taca, onestu in fàcia a totu, sa vida at tribbuladu pro su pane (A.Dettori)◊ samunadebbolla, sa limba: oro netu no timet taca, però! ◊ sezis contr'a mie e mi ponides taca in s'onore! ◊ su male chi apo fatu est una taca niedha in sa cussénsia mia Sambenados e Provèrbios prb: sa limba mala ponet sa taca che a s'ozuermanu Ètimu ctl. taca Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot, macula Ispagnolu mancha Italianu màcchia, chiazza Tedescu Flecken.