caraterizài, caraterizàre , vrb Definitzione
distínghere cun o po calecuna cosa
Tradutziones
Frantzesu
caractériser
Ingresu
to mark (out)
Ispagnolu
caracterizar,
distinguir
Italianu
caraterizzare
Tedescu
kennzeichnen.
furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu,
furriadorju,
furriadorzu,
furriadroxu Definitzione
tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare
Sinònimos e contràrios
biradorzu,
furriada,
ghiradorju
/
barraca,
domo,
pinnetu
/
bidhichedha,
bidhiciolu,
madau,
trechinzu
Maneras de nàrrere
csn:
non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada
Frases
Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu
2.
me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu
Terminologia iscientìfica
pst, slg
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tournant,
point de repère,
point de retour
Ingresu
turning-point,
land mark
Ispagnolu
punto de vuelta,
de referencia
Italianu
punto di svòlta,
di riferiménto,
di ritórno
Tedescu
Wendepunkt,
Bezugspunkt.
imprènta , nf Definitzione
genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari
Sinònimos e contràrios
arrastu,
sémida
/
assempru,
assimitzu,
bisura
/
istamperia
Frases
preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè
2.
isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!…
3.
no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas
Ètimu
spn.
emprenta
Tradutziones
Frantzesu
empreinte,
frappe,
cachet,
typographie
Ingresu
imprint,
mint mark,
seal,
printing works
Ispagnolu
huella,
imprenta,
cuño
Italianu
imprónta,
cònio,
sigillo,
tipografìa,
stampa
Tedescu
Abdruck,
Prägestempel,
Siegel,
Druckerei,
Druck.
màcru , nm: malcu,
marcu Definitzione
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Sinònimos e contràrios
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Frases
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Marcu, Marcus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
Ingresu
stain,
mark
Ispagnolu
marca,
mancha
Italianu
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
Tedescu
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
malcàre , vrb: marcai,
marcare Definitzione
betare sa marca, pònnere o fàere marcu, singiale chi abbarrat in sa pedhe po distínghere calecuna cosa (es. is pegos de unu mere, mescamente si est bestiàmene de petza manna); fàere una genia de marcos in su cadhàrgiu cun su puntu, a corpadura, po bellesa (e in àtera manera fintzes in su pane); fàere a cumprèndhere cosa cun calecunu singiale; iscríere in calecuna lista o registru, pònnere o pigare annotu
Sinònimos e contràrios
aferritare,
punciai
/
signalai,
signare
/
allistai
Frases
su logu de sa nadia li at marcadu totu sa vida ◊ su bestiàmine si marcat a s'origra cun d-una segada o a su lumbu cun sa marca a fogu ◊ at marcau is serviglietas a líteras fatas cun s'agu ◊ dèu oi trigu a benni poita depeus marcai vitellus
2.
si bi at pérdida de currente, cust'aparitzu ti lu marcat
3.
oi gei est chitzanu: calincuna cosa marcat! ◊ mi dolit su genugu, depit proi: tanti gei no dhu marcat su tempus mau!…◊ is cucus apari si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ sas àgheras petzàglias sont marcanne temporata de ventu
4.
nois mamas e fizos nos semus marcaos pro cullire sa zorronada ◊ mi che so marcadu a iscola ◊ tocat a si che marcare in sa comuna pro lis dare sa linna de su cumonale ◊ custas cosas chi soi comporandu marcadhas a nòmini suu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
marquer,
signaler,
indiquer,
montrer,
inscrire
Ingresu
to mark,
to countermark,
to point out,
to record
Ispagnolu
marcar
Italianu
marchiare,
contrassegnare,
segnalare,
indicare,
iscrívere
Tedescu
markieren,
zeigen (auf+Akk.),
einschreiben,
eintragen.
màrca 1 , nf Definitzione
singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat
Sinònimos e contràrios
macru,
sinnale
Maneras de nàrrere
csn:
robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare
Frases
custas iscarpas sunt de marca bona
2.
sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu
3.
fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
marque,
cachet,
empreinte
Ingresu
brand,
seal,
mark
Ispagnolu
marca
Italianu
marca,
sigillo,
imprònta
Tedescu
Marke,
Warenzeichen,
glühendes Eisen zum Markieren von Tieren,
Brandzeichen.
signàle, signàli , nm: singiale,
singiali,
sinnabi,
sinnai 1,
sinnale,
sinnali,
sinzale Definitzione
css. cosa (iscritura, colore, figura, sonu o àteru) chi si ponet o faet po inditare, distínghere o giare a cumprèndhere calecuna cosa, o chi est indítziu de s'ite o chie (precisu o nono) chi dh'at fatu dipèndhere
Sinònimos e contràrios
arrastu,
indíscia,
intzínniu,
macru,
sémida,
síngia,
sinneba,
sinzolu
/
símbolu,
significu
Maneras de nàrrere
csn:
pònnere sinnale a unu = iscudiridhu tanti de dhu lassai cun ccn. guastu; is sinnalis de s'isposu = sos donos, s'oraria chi s'ómine donat a sa fémina cojendhe; po tali sinnali = po cussu motivu; s. istradales = indíssios chi si ponent in oros de istradones e carrelas, de diferentes zenias e colores, mescamente pro chie si moet in màchina; su s. de sa rughe = sa rughe chi si faghet tochèndhesi cun sa punta de sos pódhighes de sa destra in cherbedhos, in mesu de petorras, in su codhu mancu e destru, ma fintzas sos primos duos pódhighes de sa manu (sos inditziales) postos a rughe (e a gantzu) zurèndhesi
Frases
si ant fatu su sinzale de sa ruche e si sunt imbrenucadas ◊ chi no alluit est singiali malu ◊ at dau sinzale chi est galu bibu e sanu ◊ mi at fatu sinnai a mi abarrai a sa muda ◊ frebba sentza sidis: signale malu! ◊ ohi pitzinna astrada, ahi malassortada, como mi sunt prus craros sos sinzales! ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali: cun custu santu sinnali tenidha sempri segliada ◊ sinnale malu si no est torradu a como: fossis at tentu istrobbu ◊ s'arroda passendi lassat su signali ◊ is brabeis po sinnali portant is origas ispitzadas
2.
s'isposu at mandau is signalis a s'isposa
3.
de s'erba in cudha tanca no bi fit mancu su sinnale, mancu tudhu! ◊ chi no ndhe campet unu pro sinnale! ◊ mancu po sinnale bi ndhe at abbarradu! ◊ dhoi fut unu mascu incorradori e po tali sinnali, poita sèmpiri atumbada, unu corru dhi ammancàt ◊ su cómbidu o s'imbiatu sunt sinnales de comente unu càrculat s'àteru
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini pigat e non ponit, signali dhoi lassat
Ètimu
ltn.
signale
Tradutziones
Frantzesu
signal,
symbole,
symptôme,
empreinte
Ingresu
signal,
symbol,
symptom,
mark
Ispagnolu
señal,
seña,
síntoma,
huella
Italianu
segnale,
ségno,
sìmbolo,
sìntomo,
imprónta
Tedescu
Signal,
Zeichen,
Symbol,
Symptom,
Spur.
tràta , nf Definitzione
indítziu (es. posta de pei, sinnale de iscarpa, de peis) chi abbarrat de comente at passau gente, bestiàmene, àteru: fintzes òperas, su chi unu faet e chi abbarrat apustis suo
Sinònimos e contràrios
addromu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
frusa,
ilmina,
peada,
peita
Maneras de nàrrere
csn:
picare sa t. = leare s'ormina, andai avatu de is arrestallus; leare sa t. a…= agatai is arrestallus fintzas a…; cane de t. = cani de cassa, tratiadore
Frases
su grodhe si connoschet a sa trata ◊ at dassau sa trata de sos pedes ◊ ti abbizas ch'in su mundhu ses colau chentza lassare trata, che nabiu (B.Filindeu)◊ si ponent in chilca, cun sos canes addainanti, sighendhe sas tratas ◊ no dassamus trata in su colare ◊ che apo leadu sa trata de su bestiàmine meu fintzas a su cuile sou
2.
ti afranzo, fizu, pro chi crescas onestu e birtudosu e lasses tratas de ómine galanu
Ètimu
ltn.
tracta
Tradutziones
Frantzesu
empreinte
Ingresu
mark
Ispagnolu
huella
Italianu
tràccia,
imprónta
Tedescu
Zeichen,
Spur.