bigumàrras, bigumàrru , nm Definitzione
bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu
Sinònimos e contràrios
culumarru,
igumarras
Terminologia iscientìfica
anar, monachus monachus
Tradutziones
Frantzesu
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
Ingresu
monk seal,
lightning
Ispagnolu
foca monje,
relámpago sin trueno
Italianu
foca mònaca,
lampo sécco
Tedescu
Mönchsrobbe,
Wetterleuchten.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definitzione
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Sinònimos e contràrios
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Maneras de nàrrere
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Frases
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Ètimu
ltn.
*clusiare
Tradutziones
Frantzesu
joindre,
cacheter,
suturer
Ingresu
to fit together,
to seal,
to suture
Ispagnolu
coincidir,
compaginarse
Italianu
combaciare,
sigillare,
suturare
Tedescu
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
igumàrras , nm: irgumarras Definitzione
bicru o boe marinu; genia de lampada chentza tronu chi si biet atesu su note
Sinònimos e contràrios
bigumarru*,
circumarra,
giogumarras,
gulumarru,
vigumarras
2.
bidia su Vesúviu a igumarras e a coloriduras sèmpere divèscias (E.Giordano)
Terminologia iscientìfica
anar, monachus monachus
Tradutziones
Frantzesu
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
Ingresu
monk seal,
lightning
Ispagnolu
foca monje
Italianu
foca mònaca,
lampo sécco
Tedescu
Mittelmeer Mönchsrobbe,
Blitz.
imprènta , nf Definitzione
genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari
Sinònimos e contràrios
arrastu,
sémida
/
assempru,
assimitzu,
bisura
/
istamperia
Frases
preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè
2.
isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!…
3.
no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas
Ètimu
spn.
emprenta
Tradutziones
Frantzesu
empreinte,
frappe,
cachet,
typographie
Ingresu
imprint,
mint mark,
seal,
printing works
Ispagnolu
huella,
imprenta,
cuño
Italianu
imprónta,
cònio,
sigillo,
tipografìa,
stampa
Tedescu
Abdruck,
Prägestempel,
Siegel,
Druckerei,
Druck.
màrca 1 , nf Definitzione
singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat
Sinònimos e contràrios
macru,
sinnale
Maneras de nàrrere
csn:
robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare
Frases
custas iscarpas sunt de marca bona
2.
sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu
3.
fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
marque,
cachet,
empreinte
Ingresu
brand,
seal,
mark
Ispagnolu
marca
Italianu
marca,
sigillo,
imprònta
Tedescu
Marke,
Warenzeichen,
glühendes Eisen zum Markieren von Tieren,
Brandzeichen.
ségliu , nm: sélliu,
sellu Definitzione
aina, e genia de marcu chi lassat in pitzu de calecuna cosa, coment'e po serrare; fintzes fine, acabbu, serrada o cosa, fata chi ponet fine a calecuna chistione
Sinònimos e contràrios
bullu 2,
segliadura,
sighidhu,
sigígliu,
trimbu
2.
gheta un'àtera tassa de binu e po como li ponimus su sellu! ◊ s'úrtima curba de una gara a tema, serrendi, dha narant sélliu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
cachet,
sceau
Ingresu
seal
Ispagnolu
sello
Italianu
sigillo,
suggèllo
Tedescu
Siegel,
Besiegelung.
sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definitzione
serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu
Sinònimos e contràrios
afíere,
firmai,
serrai,
sidhire,
sizire
| ctr.
abbèrrere
Frases
isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius!
Ètimu
ltn.
sigillare
Tradutziones
Frantzesu
cacheter,
serrer
Ingresu
to seal,
to grip
Ispagnolu
atrancar,
sellar,
cerrar
Italianu
bloccare,
sigillare,
strìngere
Tedescu
blockieren,
versiegeln,
festhalten.
sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definitzione
intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu
Sinònimos e contràrios
afíere,
sidhai*,
sizire
/
mòere,
sadhiare,
sadhie,
trèmere
Maneras de nàrrere
csn:
sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos
Frases
sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit
2.
no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre
3.
dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius
4.
sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru)
Tradutziones
Frantzesu
cacheter,
tressaillir
Ingresu
to seal,
to give a start
Ispagnolu
cerrar herméticamente,
atrancar,
sobresaltarse
Italianu
sigillare,
trasalire
Tedescu
versiegeln,
zusammenzucken.
sigígliu , nm: sigillu,
sizígliu,
sizillu Definitzione
su chi serbit o chi si ponet a serrare bene ccn. cosa; in cobertantza, fintzes fata, decisione forte e firma chi si pigat coment’e callendi a ciorbedhu, iscramentandho po ccn. farta / pòniri s. a una cosa o chistioni = donai su fini o cumplimentu, serrai sa chistioni
Sinònimos e contràrios
segliadura,
ségliu,
sintzígliu
Frases
betzesa, dolores e aciacos mi ant postu su sizillu in laras (Sotgiu)
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
cachet
Ingresu
seal
Ispagnolu
sello
Italianu
sigillo
Tedescu
Siegel.
sizíre , vrb Definitzione
tupare, serrare bene, a sízigu, de no passare nudha, acostire duas cosas chi torrant giustas apare; andhare o pònnere acanta, andhare aifatu, fintzes sighire
Sinònimos e contràrios
serrai,
sibbiai
/
acoltziare,
acostai
/
imbasare,
incasciae
| ctr.
illascare
/
issuzire
Frases
sos ojos mios, a s'abbàscia abbàscia, sonnidos, ant finidu de si sizire
2.
su pastore no lassat sizire sos grodhes a su masone ◊ si sizit a sa gianna de s'amigu e li falant sas làgrimas ◊ Mariànzela andhat a sizire s'orija a s'istampa de sa giae pro intèndhere cudhos arrejonendhe ◊ ti sizis e mi das unu basu! ◊ camminandhe, su fizu che at sizidu su babbu ◊ sa roda de su tempus ti at siziu! ◊ su tempus sizit a totus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cacheter
Ingresu
to seal
Ispagnolu
cerrar herméticamente
Italianu
sigillare
Tedescu
versiegeln.