bigumàrras, bigumàrru , nm Definizione bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu Sinonimi e contrari culumarru, igumarras Terminologia scientifica anar, monachus monachus Traduzioni Francese phoque moine de la Méditerranée, éclair Inglese monk seal, lightning Spagnolo foca monje, relámpago sin trueno Italiano foca mònaca, lampo sécco Tedesco Mönchsrobbe, Wetterleuchten.

crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare, crusiare Definizione acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho Sinonimi e contrari apigiai, crosodhae, crujare, imbasare, incasciae, incriedhai, segliai / dèxiri | ctr. iscrusare Modi di dire csn: dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas Frasi in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru 2. dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru! 3. sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada! Etimo ltn. *clusiare Traduzioni Francese joindre, cacheter, suturer Inglese to fit together, to seal, to suture Spagnolo coincidir, compaginarse Italiano combaciare, sigillare, suturare Tedesco zusammenpassen, versiegeln, nähen.

igumàrras , nm: irgumarras Definizione bicru o boe marinu; genia de lampada chentza tronu chi si biet atesu su note Sinonimi e contrari bigumarru*, circumarra, giogumarras, gulumarru, vigumarras 2. bidia su Vesúviu a igumarras e a coloriduras sèmpere divèscias (E.Giordano) Terminologia scientifica anar, monachus monachus Traduzioni Francese phoque moine de la Méditerranée, éclair Inglese monk seal, lightning Spagnolo foca monje Italiano foca mònaca, lampo sécco Tedesco Mittelmeer Mönchsrobbe, Blitz.

imprènta , nf Definizione genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari Sinonimi e contrari arrastu, sémida / assempru, assimitzu, bisura / istamperia Frasi preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè 2. isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!… 3. no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas Etimo spn. emprenta Traduzioni Francese empreinte, frappe, cachet, typographie Inglese imprint, mint mark, seal, printing works Spagnolo huella, imprenta, cuño Italiano imprónta, cònio, sigillo, tipografìa, stampa Tedesco Abdruck, Prägestempel, Siegel, Druckerei, Druck.

màrca 1 , nf Definizione singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat Sinonimi e contrari macru, sinnale Modi di dire csn: robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare Frasi custas iscarpas sunt de marca bona 2. sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu 3. fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca Etimo srd. Traduzioni Francese marque, cachet, empreinte Inglese brand, seal, mark Spagnolo marca Italiano marca, sigillo, imprònta Tedesco Marke, Warenzeichen, glühendes Eisen zum Markieren von Tieren, Brandzeichen.

ségliu , nm: sélliu, sellu Definizione aina, e genia de marcu chi lassat in pitzu de calecuna cosa, coment'e po serrare; fintzes fine, acabbu, serrada o cosa, fata chi ponet fine a calecuna chistione Sinonimi e contrari bullu 2, segliadura, sighidhu, sigígliu, trimbu 2. gheta un'àtera tassa de binu e po como li ponimus su sellu! ◊ s'úrtima curba de una gara a tema, serrendi, dha narant sélliu Etimo spn. Traduzioni Francese cachet, sceau Inglese seal Spagnolo sello Italiano sigillo, suggèllo Tedesco Siegel, Besiegelung.

sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definizione serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu Sinonimi e contrari afíere, firmai, serrai, sidhire, sizire | ctr. abbèrrere Frasi isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius! Etimo ltn. sigillare Traduzioni Francese cacheter, serrer Inglese to seal, to grip Spagnolo atrancar, sellar, cerrar Italiano bloccare, sigillare, strìngere Tedesco blockieren, versiegeln, festhalten.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definizione intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Sinonimi e contrari afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Modi di dire csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Frasi sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Traduzioni Francese cacheter, tressaillir Inglese to seal, to give a start Spagnolo cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italiano sigillare, trasalire Tedesco versiegeln, zusammenzucken.

sigígliu , nm: sigillu, sizígliu, sizillu Definizione su chi serbit o chi si ponet a serrare bene ccn. cosa; in cobertantza, fintzes fata, decisione forte e firma chi si pigat coment’e callendi a ciorbedhu, iscramentandho po ccn. farta / pòniri s. a una cosa o chistioni = donai su fini o cumplimentu, serrai sa chistioni Sinonimi e contrari segliadura, ségliu, sintzígliu Frasi betzesa, dolores e aciacos mi ant postu su sizillu in laras (Sotgiu) Etimo itl. Traduzioni Francese cachet Inglese seal Spagnolo sello Italiano sigillo Tedesco Siegel.

sizíre , vrb Definizione tupare, serrare bene, a sízigu, de no passare nudha, acostire duas cosas chi torrant giustas apare; andhare o pònnere acanta, andhare aifatu, fintzes sighire Sinonimi e contrari serrai, sibbiai / acoltziare, acostai / imbasare, incasciae | ctr. illascare / issuzire Frasi sos ojos mios, a s'abbàscia abbàscia, sonnidos, ant finidu de si sizire 2. su pastore no lassat sizire sos grodhes a su masone ◊ si sizit a sa gianna de s'amigu e li falant sas làgrimas ◊ Mariànzela andhat a sizire s'orija a s'istampa de sa giae pro intèndhere cudhos arrejonendhe ◊ ti sizis e mi das unu basu! ◊ camminandhe, su fizu che at sizidu su babbu ◊ sa roda de su tempus ti at siziu! ◊ su tempus sizit a totus Etimo srd. Traduzioni Francese cacheter Inglese to seal Spagnolo cerrar herméticamente Italiano sigillare Tedesco versiegeln.

«« Cerca di nuovo