bigumàrras, bigumàrru , nm Definizione
bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu
Sinonimi e contrari
culumarru,
igumarras
Terminologia scientifica
anar, monachus monachus
Traduzioni
Francese
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
Inglese
monk seal,
lightning
Spagnolo
foca monje,
relámpago sin trueno
Italiano
foca mònaca,
lampo sécco
Tedesco
Mönchsrobbe,
Wetterleuchten.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definizione
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Sinonimi e contrari
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Modi di dire
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Frasi
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Etimo
ltn.
*clusiare
Traduzioni
Francese
joindre,
cacheter,
suturer
Inglese
to fit together,
to seal,
to suture
Spagnolo
coincidir,
compaginarse
Italiano
combaciare,
sigillare,
suturare
Tedesco
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
igumàrras , nm: irgumarras Definizione
bicru o boe marinu; genia de lampada chentza tronu chi si biet atesu su note
Sinonimi e contrari
bigumarru*,
circumarra,
giogumarras,
gulumarru,
vigumarras
2.
bidia su Vesúviu a igumarras e a coloriduras sèmpere divèscias (E.Giordano)
Terminologia scientifica
anar, monachus monachus
Traduzioni
Francese
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
Inglese
monk seal,
lightning
Spagnolo
foca monje
Italiano
foca mònaca,
lampo sécco
Tedesco
Mittelmeer Mönchsrobbe,
Blitz.
imprènta , nf Definizione
genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari
Sinonimi e contrari
arrastu,
sémida
/
assempru,
assimitzu,
bisura
/
istamperia
Frasi
preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè
2.
isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!…
3.
no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas
Etimo
spn.
emprenta
Traduzioni
Francese
empreinte,
frappe,
cachet,
typographie
Inglese
imprint,
mint mark,
seal,
printing works
Spagnolo
huella,
imprenta,
cuño
Italiano
imprónta,
cònio,
sigillo,
tipografìa,
stampa
Tedesco
Abdruck,
Prägestempel,
Siegel,
Druckerei,
Druck.
màrca 1 , nf Definizione
singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat
Sinonimi e contrari
macru,
sinnale
Modi di dire
csn:
robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare
Frasi
custas iscarpas sunt de marca bona
2.
sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu
3.
fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque,
cachet,
empreinte
Inglese
brand,
seal,
mark
Spagnolo
marca
Italiano
marca,
sigillo,
imprònta
Tedesco
Marke,
Warenzeichen,
glühendes Eisen zum Markieren von Tieren,
Brandzeichen.
ségliu , nm: sélliu,
sellu Definizione
aina, e genia de marcu chi lassat in pitzu de calecuna cosa, coment'e po serrare; fintzes fine, acabbu, serrada o cosa, fata chi ponet fine a calecuna chistione
Sinonimi e contrari
bullu 2,
segliadura,
sighidhu,
sigígliu,
trimbu
2.
gheta un'àtera tassa de binu e po como li ponimus su sellu! ◊ s'úrtima curba de una gara a tema, serrendi, dha narant sélliu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
cachet,
sceau
Inglese
seal
Spagnolo
sello
Italiano
sigillo,
suggèllo
Tedesco
Siegel,
Besiegelung.
sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definizione
serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu
Sinonimi e contrari
afíere,
firmai,
serrai,
sidhire,
sizire
| ctr.
abbèrrere
Frasi
isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius!
Etimo
ltn.
sigillare
Traduzioni
Francese
cacheter,
serrer
Inglese
to seal,
to grip
Spagnolo
atrancar,
sellar,
cerrar
Italiano
bloccare,
sigillare,
strìngere
Tedesco
blockieren,
versiegeln,
festhalten.
sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definizione
intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu
Sinonimi e contrari
afíere,
sidhai*,
sizire
/
mòere,
sadhiare,
sadhie,
trèmere
Modi di dire
csn:
sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos
Frasi
sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit
2.
no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre
3.
dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius
4.
sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru)
Traduzioni
Francese
cacheter,
tressaillir
Inglese
to seal,
to give a start
Spagnolo
cerrar herméticamente,
atrancar,
sobresaltarse
Italiano
sigillare,
trasalire
Tedesco
versiegeln,
zusammenzucken.
sigígliu , nm: sigillu,
sizígliu,
sizillu Definizione
su chi serbit o chi si ponet a serrare bene ccn. cosa; in cobertantza, fintzes fata, decisione forte e firma chi si pigat coment’e callendi a ciorbedhu, iscramentandho po ccn. farta / pòniri s. a una cosa o chistioni = donai su fini o cumplimentu, serrai sa chistioni
Sinonimi e contrari
segliadura,
ségliu,
sintzígliu
Frasi
betzesa, dolores e aciacos mi ant postu su sizillu in laras (Sotgiu)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
cachet
Inglese
seal
Spagnolo
sello
Italiano
sigillo
Tedesco
Siegel.
sizíre , vrb Definizione
tupare, serrare bene, a sízigu, de no passare nudha, acostire duas cosas chi torrant giustas apare; andhare o pònnere acanta, andhare aifatu, fintzes sighire
Sinonimi e contrari
serrai,
sibbiai
/
acoltziare,
acostai
/
imbasare,
incasciae
| ctr.
illascare
/
issuzire
Frasi
sos ojos mios, a s'abbàscia abbàscia, sonnidos, ant finidu de si sizire
2.
su pastore no lassat sizire sos grodhes a su masone ◊ si sizit a sa gianna de s'amigu e li falant sas làgrimas ◊ Mariànzela andhat a sizire s'orija a s'istampa de sa giae pro intèndhere cudhos arrejonendhe ◊ ti sizis e mi das unu basu! ◊ camminandhe, su fizu che at sizidu su babbu ◊ sa roda de su tempus ti at siziu! ◊ su tempus sizit a totus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacheter
Inglese
to seal
Spagnolo
cerrar herméticamente
Italiano
sigillare
Tedesco
versiegeln.