bigumàrras, bigumàrru , nm Definition
bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu
Synonyms e antonyms
culumarru,
igumarras
Scientific Terminology
anar, monachus monachus
Translations
French
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
English
monk seal,
lightning
Spanish
foca monje,
relámpago sin trueno
Italian
foca mònaca,
lampo sécco
German
Mönchsrobbe,
Wetterleuchten.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definition
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Synonyms e antonyms
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Idioms
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Sentences
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Etymon
ltn.
*clusiare
Translations
French
joindre,
cacheter,
suturer
English
to fit together,
to seal,
to suture
Spanish
coincidir,
compaginarse
Italian
combaciare,
sigillare,
suturare
German
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
igumàrras , nm: irgumarras Definition
bicru o boe marinu; genia de lampada chentza tronu chi si biet atesu su note
Synonyms e antonyms
bigumarru*,
circumarra,
giogumarras,
gulumarru,
vigumarras
2.
bidia su Vesúviu a igumarras e a coloriduras sèmpere divèscias (E.Giordano)
Scientific Terminology
anar, monachus monachus
Translations
French
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
English
monk seal,
lightning
Spanish
foca monje
Italian
foca mònaca,
lampo sécco
German
Mittelmeer Mönchsrobbe,
Blitz.
imprènta , nf Definition
genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari
Synonyms e antonyms
arrastu,
sémida
/
assempru,
assimitzu,
bisura
/
istamperia
Sentences
preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè
2.
isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!…
3.
no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas
Etymon
spn.
emprenta
Translations
French
empreinte,
frappe,
cachet,
typographie
English
imprint,
mint mark,
seal,
printing works
Spanish
huella,
imprenta,
cuño
Italian
imprónta,
cònio,
sigillo,
tipografìa,
stampa
German
Abdruck,
Prägestempel,
Siegel,
Druckerei,
Druck.
màrca 1 , nf Definition
singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat
Synonyms e antonyms
macru,
sinnale
Idioms
csn:
robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare
Sentences
custas iscarpas sunt de marca bona
2.
sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu
3.
fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca
Etymon
srd.
Translations
French
marque,
cachet,
empreinte
English
brand,
seal,
mark
Spanish
marca
Italian
marca,
sigillo,
imprònta
German
Marke,
Warenzeichen,
glühendes Eisen zum Markieren von Tieren,
Brandzeichen.
ségliu , nm: sélliu,
sellu Definition
aina, e genia de marcu chi lassat in pitzu de calecuna cosa, coment'e po serrare; fintzes fine, acabbu, serrada o cosa, fata chi ponet fine a calecuna chistione
Synonyms e antonyms
bullu 2,
segliadura,
sighidhu,
sigígliu,
trimbu
2.
gheta un'àtera tassa de binu e po como li ponimus su sellu! ◊ s'úrtima curba de una gara a tema, serrendi, dha narant sélliu
Etymon
spn.
Translations
French
cachet,
sceau
English
seal
Spanish
sello
Italian
sigillo,
suggèllo
German
Siegel,
Besiegelung.
sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definition
serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu
Synonyms e antonyms
afíere,
firmai,
serrai,
sidhire,
sizire
| ctr.
abbèrrere
Sentences
isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius!
Etymon
ltn.
sigillare
Translations
French
cacheter,
serrer
English
to seal,
to grip
Spanish
atrancar,
sellar,
cerrar
Italian
bloccare,
sigillare,
strìngere
German
blockieren,
versiegeln,
festhalten.
sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definition
intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu
Synonyms e antonyms
afíere,
sidhai*,
sizire
/
mòere,
sadhiare,
sadhie,
trèmere
Idioms
csn:
sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos
Sentences
sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit
2.
no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre
3.
dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius
4.
sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru)
Translations
French
cacheter,
tressaillir
English
to seal,
to give a start
Spanish
cerrar herméticamente,
atrancar,
sobresaltarse
Italian
sigillare,
trasalire
German
versiegeln,
zusammenzucken.
sigígliu , nm: sigillu,
sizígliu,
sizillu Definition
su chi serbit o chi si ponet a serrare bene ccn. cosa; in cobertantza, fintzes fata, decisione forte e firma chi si pigat coment’e callendi a ciorbedhu, iscramentandho po ccn. farta / pòniri s. a una cosa o chistioni = donai su fini o cumplimentu, serrai sa chistioni
Synonyms e antonyms
segliadura,
ségliu,
sintzígliu
Sentences
betzesa, dolores e aciacos mi ant postu su sizillu in laras (Sotgiu)
Etymon
itl.
Translations
French
cachet
English
seal
Spanish
sello
Italian
sigillo
German
Siegel.
sizíre , vrb Definition
tupare, serrare bene, a sízigu, de no passare nudha, acostire duas cosas chi torrant giustas apare; andhare o pònnere acanta, andhare aifatu, fintzes sighire
Synonyms e antonyms
serrai,
sibbiai
/
acoltziare,
acostai
/
imbasare,
incasciae
| ctr.
illascare
/
issuzire
Sentences
sos ojos mios, a s'abbàscia abbàscia, sonnidos, ant finidu de si sizire
2.
su pastore no lassat sizire sos grodhes a su masone ◊ si sizit a sa gianna de s'amigu e li falant sas làgrimas ◊ Mariànzela andhat a sizire s'orija a s'istampa de sa giae pro intèndhere cudhos arrejonendhe ◊ ti sizis e mi das unu basu! ◊ camminandhe, su fizu che at sizidu su babbu ◊ sa roda de su tempus ti at siziu! ◊ su tempus sizit a totus
Etymon
srd.
Translations
French
cacheter
English
to seal
Spanish
cerrar herméticamente
Italian
sigillare
German
versiegeln.