Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addrómu , nm Definition su singiale chi abbarrat in terra de chie dhu’est passau Synonyms e antonyms arrasta, frata, ilmina, peada, peita, trata / signale 2. meda tempus fit colau lassandhe s’addromu suu in sas caras de sa zente Etymon srd. Translations French vestige English vestige Spanish rastro, huella Italian vestìgia German Überrest.

apeitàda , nf: apetzicada Definition posta de pei, su sinnale o arrastu chi abbarrat in terra comente si ponent is peis mescamente in logu ue prus si podet bíere Synonyms e antonyms apeicu, peada Etymon srd. Translations French empreinte English footprint Spanish huella Italian imprónta di piède, di scarpa German Spur.

apodhicàda , nf: apodhigada Definition su istare aprapudhandho, tocandho, totu; posta de pódhighe, marcu abbarrau de is pódhighes Synonyms e antonyms apódhicu 2. custos bidros, si los abbàidas, sunt totu apodhigadas ◊ frobbi cussu móbbile ca est totu apodhigadas! Etymon srd. Translations French empreinte digitale English fingerprint Spanish huella de los dedos Italian imprónta delle dita, imprónta digitale German Fingerabdruck.

apódhicu , nm: apódhigu Definition posta de pódhighe, marcu de is pódhighes apitzu de sa cosa chi si tocat / avb.: a s'apódhigu = a s'apràpidu Synonyms e antonyms apodhicada, apodhiconzu Etymon srd. Translations French empreinte digitale English fingerprints Spanish huella dactilar Italian imprónta digitale German Fingerabdruck.

ilmína , nf: immina 1, irmina, olmina*, urmina Definition s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat Synonyms e antonyms addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, iltiga, peada, peita, peuta, trata Sentences s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna Translations French trace English footprint, track Spanish huella Italian órma, tràccia German Spur.

iltíga , nf: istiga Definition su singiale chi abbarrat (pruschetotu in terra) de comente at passau ccn. o ccn. cosa; totu su chi abbarrat de su chi at fatu sa gente in is tempos passaos Synonyms e antonyms apeicu, ilmina, sémida Sentences as lassadu sas istigas in su caminu ◊ sos carros ant lassadu istigas de paza ◊ at sighidu s'istiga de s'ebba ◊ as caminadu subra de s'abba ma su pè tuo no bi at lassadu istiga 2. sunt chirchendhe sas istigas de sos nuraghes ◊ tripiadu mi as pro chimbant'annos ponzendhe fatu a s'istiga de sos mannos! (M.Dore)◊ sighi s'istiga de s'arte! ◊ ue passas tue lassas istigas de amore ◊ inue est passadu, Pedru at lassadu istiga luminosa de sas préigas suas ◊ si no coitat, de a nois no ndhe agatat ne umbra e ne istiga! Etymon crsn. vistiga Translations French trace, empreinte, vestiges English footmark, vestige Spanish huella, vestigio Italian tràccia, órma, vestígia German Spur.

imprènta , nf Definition genia de marcu o singiale chi abbarrat ponendho calecuna cosa mescamente a incracadura; machinàrios e istabbilimentu po iscríere líbberos, giornales e àteru e fintzes s'iscritura de òperas a machinàriu / s'i. de sa muneda = zenia de mógliu pro imprentare dinari Synonyms e antonyms arrastu, sémida / assempru, assimitzu, bisura / istamperia Sentences preparo un'abbarzu cun s'intentu de dare a sa natura s'imprenta de sas manos mias ◊ at lassadu s'imprenta de su pè 2. isse cheriat assemitzare a sos cusinos e chircaiat de si dare imprentas e maneras de ómine vonu ◊ già giuches imprentas vonas!… 3. no eus pótziu passai a s'imprenta totus cudhas òperas dignas de èssiri pubblicadas Etymon spn. emprenta Translations French empreinte, frappe, cachet, typographie English imprint, mint mark, seal, printing works Spanish huella, imprenta, cuño Italian imprónta, cònio, sigillo, tipografìa, stampa German Abdruck, Prägestempel, Siegel, Druckerei, Druck.

iscóbiu , nm: iscóviu, scóviu Definition su iscobiare; css. cosa chi ndhe inditet o siat singiale de un'àtera Synonyms e antonyms irmendhu, indíscia, uspile Sentences iscóbiu nos fatesit de s'ingannu 2. sighendhe a custu puntu inoghe no che restat iscóbiu de ae ◊ de su chi ant fatu bi ant lassadu s'iscóbiu ◊ bi est abbarradu s'iscóbiu de comente bi ant fatu cosa ◊ innantis o apustis custa cosa at a essiri a iscóviu! Etymon srd. Translations French empreinte English trace Spanish huella, señal Italian tràccia, rèsto German Spur, Rest.

olmína, olmínu , nf, nm: ilmina, olminu, ormina, urmina Definition s'arrastu chi abbarrat in terra coment'e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat; s'arrancu chi lassat su lèpere comente passat / andhare a ormina = andendi e lassendi arrestallus, andendi e perdendi sa cosa chi si portat Synonyms e antonyms addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, iltiga, peada, peita, peuta, trata Sentences s'abe e sa mariposa ant sighidu onzuna s'olminu sou ◊ l'ant connotu a s'ormina chie fit su chi est intradu a furare Etymon srd. Translations French trace English track, trail, footprint Spanish huella Italian órma German Spur.

peàda , nf Definition posta de pei, su singiale chi abbarrat mescamente in terra de comente dhue at passau ccn. / sighiri is peadas de unu = pònnereli fatu, fintzas chircare de fàghere a sa matessi manera de acordu cun sas ideas suas Synonyms e antonyms addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, ilmina, pedutu, peita, trata Etymon srd. Translations French empreinte English footprint Spanish huella Italian órma German Spur.

sémida , nf: sémita Definition passadórgiu, genia de camminu; singiale lassau o abbarrau de calecuna cosa, fintzes sa spétzia o mota de comente unu si sentit in s'ànimu Synonyms e antonyms àndara, andhamenta, caminu, guturinu, mòri / apeicu, ilmina, iltiga, indíscia, ségiu, signale, sinzolu Sentences agato sémidas de tràvigu ◊ sa frommija andhendhe e torrendhe a su frommijalzu faghet sas sémidas ◊ atraessamus sa sémida olvidada ◊ medas intrant traitos in cussas sémidas chi giughent a sa ruina ◊ siazis veneitos e fatatos sichinne sa sémita de sos mannos! 2. oras oras li pompiabat sa cara in s'isperàntzia de li bíere sémidas de bida ◊ l'ant buscadu in dogni logu, ma de su marroculone no ndh'esistiat sémida ◊ sas sémidas de su fumu si che andhant cun su bentu Etymon ltn. semita Translations French sentier, trace English path, trace Spanish senda, camino, huella Italian sentièro, tràccia German Pfad, Spur.

signàle, signàli , nm: singiale, singiali, sinnabi, sinnai 1, sinnale, sinnali, sinzale Definition css. cosa (iscritura, colore, figura, sonu o àteru) chi si ponet o faet po inditare, distínghere o giare a cumprèndhere calecuna cosa, o chi est indítziu de s'ite o chie (precisu o nono) chi dh'at fatu dipèndhere Synonyms e antonyms arrastu, indíscia, intzínniu, macru, sémida, síngia, sinneba, sinzolu / símbolu, significu Idioms csn: pònnere sinnale a unu = iscudiridhu tanti de dhu lassai cun ccn. guastu; is sinnalis de s'isposu = sos donos, s'oraria chi s'ómine donat a sa fémina cojendhe; po tali sinnali = po cussu motivu; s. istradales = indíssios chi si ponent in oros de istradones e carrelas, de diferentes zenias e colores, mescamente pro chie si moet in màchina; su s. de sa rughe = sa rughe chi si faghet tochèndhesi cun sa punta de sos pódhighes de sa destra in cherbedhos, in mesu de petorras, in su codhu mancu e destru, ma fintzas sos primos duos pódhighes de sa manu (sos inditziales) postos a rughe (e a gantzu) zurèndhesi Sentences si ant fatu su sinzale de sa ruche e si sunt imbrenucadas ◊ chi no alluit est singiali malu ◊ at dau sinzale chi est galu bibu e sanu ◊ mi at fatu sinnai a mi abarrai a sa muda ◊ frebba sentza sidis: signale malu! ◊ ohi pitzinna astrada, ahi malassortada, como mi sunt prus craros sos sinzales! ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali: cun custu santu sinnali tenidha sempri segliada ◊ sinnale malu si no est torradu a como: fossis at tentu istrobbu ◊ s'arroda passendi lassat su signali ◊ is brabeis po sinnali portant is origas ispitzadas 2. s'isposu at mandau is signalis a s'isposa 3. de s'erba in cudha tanca no bi fit mancu su sinnale, mancu tudhu! ◊ chi no ndhe campet unu pro sinnale! ◊ mancu po sinnale bi ndhe at abbarradu! ◊ dhoi fut unu mascu incorradori e po tali sinnali, poita sèmpiri atumbada, unu corru dhi ammancàt ◊ su cómbidu o s'imbiatu sunt sinnales de comente unu càrculat s'àteru Surnames and Proverbs prb: chini pigat e non ponit, signali dhoi lassat Etymon ltn. signale Translations French signal, symbole, symptôme, empreinte English signal, symbol, symptom, mark Spanish señal, seña, síntoma, huella Italian segnale, ségno, sìmbolo, sìntomo, imprónta German Signal, Zeichen, Symbol, Symptom, Spur.

tràta , nf Definition indítziu (es. posta de pei, sinnale de iscarpa, de peis) chi abbarrat de comente at passau gente, bestiàmene, àteru: fintzes òperas, su chi unu faet e chi abbarrat apustis suo Synonyms e antonyms addromu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, ilmina, peada, peita Idioms csn: picare sa t. = leare s'ormina, andai avatu de is arrestallus; leare sa t. a…= agatai is arrestallus fintzas a…; cane de t. = cani de cassa, tratiadore Sentences su grodhe si connoschet a sa trata ◊ at dassau sa trata de sos pedes ◊ ti abbizas ch'in su mundhu ses colau chentza lassare trata, che nabiu (B.Filindeu)◊ si ponent in chilca, cun sos canes addainanti, sighendhe sas tratas ◊ no dassamus trata in su colare ◊ che apo leadu sa trata de su bestiàmine meu fintzas a su cuile sou 2. ti afranzo, fizu, pro chi crescas onestu e birtudosu e lasses tratas de ómine galanu Etymon ltn. tracta Translations French empreinte English mark Spanish huella Italian tràccia, imprónta German Zeichen, Spur.