isgangagliàre , vrb Definizione
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Sinonimi e contrari
chighigliare,
iscacagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rire à se décrocher la mâchoire
Inglese
to split one's sides with laughter
Spagnolo
desternillarse de risa
Italiano
sganasciarsi dalle risa
Tedesco
sich krummlachen.
issannàda, issanniàda , nf Definizione
su issannare; cropu de sanna, fintzes aungada, iscarràfiu / issannada de porcu, de rú
Sinonimi e contrari
assannigada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de défense
Inglese
blow with the tusk
Spagnolo
colmillazo
Italiano
zannata
Tedesco
Hieb mit den Hauern.
istrudhàda , nf Definizione
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Sinonimi e contrari
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de louche
Inglese
blow with a ladle
Spagnolo
cacillo
Italiano
mestolata
Tedesco
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
ludrigonàu , agt Definizione
chi est totu brutu de ludu
Sinonimi e contrari
alludrigonau,
illudrau,
imbuludradu
Frasi
portat is cratzonis mesu ludrigonaus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crotté
Inglese
spattered with mud
Spagnolo
enfangado
Italiano
infangato
Tedesco
kotig.
maciamúrru , nm: matemurru,
matimurru,
matzamurru,
matzimurru Definizione
genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu
Sinonimi e contrari
martiguserzu,
matimbródhiu,
milciamuredhu
/
abbunzadura
Frasi
cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru
2.
e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
soupe de pain cuit avec de la sauce
Inglese
bread cooked with sauce,
mess
Spagnolo
calandraca,
sopa de pan y galletas,
barullo
Italiano
mazzamurro
Tedesco
eine Brotsuppesorte,
Brotbrei mit Tomatensauce,
Hudelei,
Heidenlärm.
marràda , nf: marrara Definizione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinonimi e contrari
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Modi di dire
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frasi
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Inglese
blow with a paw
Spagnolo
azadazo,
coz
Italiano
rampata
Tedesco
Scharren.
mécus , prn: megus Definizione
prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu)
Frasi
tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus!
2.
ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus?
Etimo
ltn.
mecum
Traduzioni
Francese
avec moi
Inglese
with me
Spagnolo
conmigo
Italiano
insième a me,
in mia compagnìa
Tedesco
mit mir.
modosamènte , avb Definizione
cun bona manera, chentza si arrennegare, chentza foedhare male
Frasi
li beto boghe modosamente a che bogare su bestiàmine chi fit fatendhe dannu
Traduzioni
Francese
poliment,
gracieusement
Inglese
with grace
Spagnolo
modosamente
Italiano
garbataménte
Tedesco
liebenswürdig.
muscéllu , nm Definizione
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Sinonimi e contrari
musciamari
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
filet de thon séché
Inglese
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Spagnolo
mojama
Italiano
mosciame
Tedesco
Salami aus Thunfischfilets.
obighédhu , nm: opighedhu,
pighedhu Definizione
min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petit filet de pêche
Inglese
small creel with a handle
Spagnolo
red pequeña
Italiano
cóppo
Tedesco
Kescher.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definizione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frasi
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier de douleur
Inglese
to howl with pain
Spagnolo
gritar por el dolor
Italiano
urlare di dolóre
Tedesco
vor Schmerzen schreien.
pandhelàdu , agt Definizione
chi dhi ant postu bandhelas, fatu che una pandhela, fatu bellu cun bandhelas
Sinonimi e contrari
abbanderau*
Frasi
fit una nave totu pandhelada cun fetas coloridas
Traduzioni
Francese
pavoisé
Inglese
decked with flowers
Spagnolo
embanderado
Italiano
imbandierato
Tedesco
beflaggt.
parapúntu , agt Definizione
chi est totu istampau, totu puntu
Sinonimi e contrari
pertusatzu,
pipionidu,
precolatzu,
tavunadu,
trapau
Traduzioni
Francese
criblé de trous
Inglese
riddled with holes
Spagnolo
agujereado
Italiano
bucherellato,
sforacchiato
Tedesco
durchlöchert.
pedràda , nf Definizione
pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra
Frasi
si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de pierre
Inglese
blow with a stone
Spagnolo
pedrada
Italiano
sassata
Tedesco
Steinwurf.
sanzinàdu , agt Definizione
chi est a ispertiadas de diferente colore
Sinonimi e contrari
balzu,
beltigadu,
perdigatzu,
pertiatu
Frasi
pisu, orzu sanzinadu
Traduzioni
Francese
zébré
Inglese
with white and black stripes
Spagnolo
cebrado
Italiano
zebrato
Tedesco
schwarz und weiß gestreift.
sartissàrtis , avb Definizione
nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare
Sinonimi e contrari
isartisarti
Frasi
si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en sursaut
Inglese
with a start
Spagnolo
de sobresalto
Italiano
di soprassalto
Tedesco
plötzlich.
sconchiài, sconchinài , vrb: isconchinare* Definizione
mòvere sa conca a cropu (coment'e orruendho ainnanti), fàere isconchiadas, mescamente candho unu tenet sonnu e fintzes apostadamente po nàrrere chi eja o chi nono; istorrare a unu de fàere una cosa
Sinonimi e contrari
iscabiare,
tzilibbecare,
tzurumbecare
/
scronnoriai
Frasi
candu no est de acórdiu abarrat sconchiendi ◊ est a su scónchia scónchia, mortu de sonnu
Traduzioni
Francese
chanceler,
trébucher (de la tête)
Inglese
to overbalance with one's head
Spagnolo
cabecear
Italiano
tracollare della tèsta
Tedesco
kippen des Kopfes beim Einnicken.
secúndhe , prep: segundhu,
segundis,
sicundhe,
sicundhu,
sicunne,
sicunnu,
sincundhu Definizione
foedhu chi (a solu o cun sa prep. a) acumpàngiat unu númene o pronúmene po giare s'idea chi calecuna cosa est cunforma, adata, adatada a cussu: si podet nàrrere fintzes a solu po giare un'idea de diferente possibbilidade
Sinonimi e contrari
cuforma
Modi di dire
csn:
sicundhe mene, tene, isse = a pàrriri miu, tuu, suu; a sicundhe de… = segundhu su…; in sicundhe + nm. pl. chi inditat logu = in tzertos (nm.)… dhoi at (nm.) aundi…
Frasi
secundhe issu no si ndhe acatat un'àtera gai bella ◊ sicunnu ite faches fuitinne! ◊ segundhu tue mi pagas cun cosas de nudha!…◊ su telarzu faghet sonu divressu segunnu su chi tesset ◊ a sincundhu s'istampu su bobborrotzi ◊ a segundu de su daori si pigat sa mexina ◊ si bendit sa cosa a segundu de su tempus ◊ a segundis, est cosa de arriri o de timiri ◊ Cristos est torradu a biu segundhu sas Iscrituras ◊ sicundhu tene est gai
2.
podet andhare bene comente podet andhare male: segundhu! ◊ in sicundhe cussorjas andhat peri su focu ◊ gopai andàt a domu insoru po dhis aderetzai is pilus, dónnia tres cidas o una borta su mesi, segundu (B.Lobina)
Cognomi e Proverbi
prb:
segundhu su pastore sas belveghes
Etimo
ltn.
secundum
Traduzioni
Francese
selon
Inglese
in accordance with,
according to
Spagnolo
según
Italiano
secóndo
Tedesco
nach,
gemäß.
técus , prn: tegus Definizione
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Frasi
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Etimo
ltn.
tecum
Traduzioni
Francese
avec toi
Inglese
with you
Spagnolo
contigo
Italiano
in tua compagnia,
insième a te
Tedesco
mit dir.
tingiósu , agt: tinzosu Definizione
chi est càrrigu de tíngia; nau de ccn., chi est càrrigu de dépidos, chi est arrestigu, de manu istrinta, pòberu
Sinonimi e contrari
becosu,
runzosu
/
aggantzadu,
coghedhu,
limidu,
susuncu
Frasi
est unu cane tinzosu
2.
chini est gelosu morit tingiosu ◊ po si preni is busciacas issu a su fradi dhu torrat tingiosu!
Etimo
ltn.
tineosus
Traduzioni
Francese
teigneux
Inglese
affected with ringworm,
stingy
Spagnolo
tiñoso
Italiano
tignóso
Tedesco
grindig.