isgangagliàre , vrb Definition
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Synonyms e antonyms
chighigliare,
iscacagliare
Etymon
srd.
Translations
French
rire à se décrocher la mâchoire
English
to split one's sides with laughter
Spanish
desternillarse de risa
Italian
sganasciarsi dalle risa
German
sich krummlachen.
issannàda, issanniàda , nf Definition
su issannare; cropu de sanna, fintzes aungada, iscarràfiu / issannada de porcu, de rú
Synonyms e antonyms
assannigada
Etymon
srd.
Translations
French
coup de défense
English
blow with the tusk
Spanish
colmillazo
Italian
zannata
German
Hieb mit den Hauern.
istrudhàda , nf Definition
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Synonyms e antonyms
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Etymon
srd.
Translations
French
coup de louche
English
blow with a ladle
Spanish
cacillo
Italian
mestolata
German
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
ludrigonàu , agt Definition
chi est totu brutu de ludu
Synonyms e antonyms
alludrigonau,
illudrau,
imbuludradu
Sentences
portat is cratzonis mesu ludrigonaus
Etymon
srd.
Translations
French
crotté
English
spattered with mud
Spanish
enfangado
Italian
infangato
German
kotig.
maciamúrru , nm: matemurru,
matimurru,
matzamurru,
matzimurru Definition
genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu
Synonyms e antonyms
martiguserzu,
matimbródhiu,
milciamuredhu
/
abbunzadura
Sentences
cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru
2.
e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini
Etymon
itl.
Translations
French
soupe de pain cuit avec de la sauce
English
bread cooked with sauce,
mess
Spanish
calandraca,
sopa de pan y galletas,
barullo
Italian
mazzamurro
German
eine Brotsuppesorte,
Brotbrei mit Tomatensauce,
Hudelei,
Heidenlärm.
marràda , nf: marrara Definition
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Synonyms e antonyms
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Idioms
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Sentences
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etymon
srd.
Translations
French
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
English
blow with a paw
Spanish
azadazo,
coz
Italian
rampata
German
Scharren.
mécus , prn: megus Definition
prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu)
Sentences
tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus!
2.
ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus?
Etymon
ltn.
mecum
Translations
French
avec moi
English
with me
Spanish
conmigo
Italian
insième a me,
in mia compagnìa
German
mit mir.
modosamènte , avb Definition
cun bona manera, chentza si arrennegare, chentza foedhare male
Sentences
li beto boghe modosamente a che bogare su bestiàmine chi fit fatendhe dannu
Translations
French
poliment,
gracieusement
English
with grace
Spanish
modosamente
Italian
garbataménte
German
liebenswürdig.
muscéllu , nm Definition
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Synonyms e antonyms
musciamari
Scientific Terminology
mng
Translations
French
filet de thon séché
English
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Spanish
mojama
Italian
mosciame
German
Salami aus Thunfischfilets.
obighédhu , nm: opighedhu,
pighedhu Definition
min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga
Scientific Terminology
ans
Translations
French
petit filet de pêche
English
small creel with a handle
Spanish
red pequeña
Italian
cóppo
German
Kescher.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definition
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Synonyms e antonyms
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Sentences
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etymon
srd.
Translations
French
crier de douleur
English
to howl with pain
Spanish
gritar por el dolor
Italian
urlare di dolóre
German
vor Schmerzen schreien.
pandhelàdu , agt Definition
chi dhi ant postu bandhelas, fatu che una pandhela, fatu bellu cun bandhelas
Synonyms e antonyms
abbanderau*
Sentences
fit una nave totu pandhelada cun fetas coloridas
Translations
French
pavoisé
English
decked with flowers
Spanish
embanderado
Italian
imbandierato
German
beflaggt.
parapúntu , agt Definition
chi est totu istampau, totu puntu
Synonyms e antonyms
pertusatzu,
pipionidu,
precolatzu,
tavunadu,
trapau
Translations
French
criblé de trous
English
riddled with holes
Spanish
agujereado
Italian
bucherellato,
sforacchiato
German
durchlöchert.
pedràda , nf Definition
pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra
Sentences
si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos
Etymon
srd.
Translations
French
coup de pierre
English
blow with a stone
Spanish
pedrada
Italian
sassata
German
Steinwurf.
sanzinàdu , agt Definition
chi est a ispertiadas de diferente colore
Synonyms e antonyms
balzu,
beltigadu,
perdigatzu,
pertiatu
Sentences
pisu, orzu sanzinadu
Translations
French
zébré
English
with white and black stripes
Spanish
cebrado
Italian
zebrato
German
schwarz und weiß gestreift.
sartissàrtis , avb Definition
nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare
Synonyms e antonyms
isartisarti
Sentences
si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu)
Etymon
srd.
Translations
French
en sursaut
English
with a start
Spanish
de sobresalto
Italian
di soprassalto
German
plötzlich.
sconchiài, sconchinài , vrb: isconchinare* Definition
mòvere sa conca a cropu (coment'e orruendho ainnanti), fàere isconchiadas, mescamente candho unu tenet sonnu e fintzes apostadamente po nàrrere chi eja o chi nono; istorrare a unu de fàere una cosa
Synonyms e antonyms
iscabiare,
tzilibbecare,
tzurumbecare
/
scronnoriai
Sentences
candu no est de acórdiu abarrat sconchiendi ◊ est a su scónchia scónchia, mortu de sonnu
Translations
French
chanceler,
trébucher (de la tête)
English
to overbalance with one's head
Spanish
cabecear
Italian
tracollare della tèsta
German
kippen des Kopfes beim Einnicken.
secúndhe , prep: segundhu,
segundis,
sicundhe,
sicundhu,
sicunne,
sicunnu,
sincundhu Definition
foedhu chi (a solu o cun sa prep. a) acumpàngiat unu númene o pronúmene po giare s'idea chi calecuna cosa est cunforma, adata, adatada a cussu: si podet nàrrere fintzes a solu po giare un'idea de diferente possibbilidade
Synonyms e antonyms
cuforma
Idioms
csn:
sicundhe mene, tene, isse = a pàrriri miu, tuu, suu; a sicundhe de… = segundhu su…; in sicundhe + nm. pl. chi inditat logu = in tzertos (nm.)… dhoi at (nm.) aundi…
Sentences
secundhe issu no si ndhe acatat un'àtera gai bella ◊ sicunnu ite faches fuitinne! ◊ segundhu tue mi pagas cun cosas de nudha!…◊ su telarzu faghet sonu divressu segunnu su chi tesset ◊ a sincundhu s'istampu su bobborrotzi ◊ a segundu de su daori si pigat sa mexina ◊ si bendit sa cosa a segundu de su tempus ◊ a segundis, est cosa de arriri o de timiri ◊ Cristos est torradu a biu segundhu sas Iscrituras ◊ sicundhu tene est gai
2.
podet andhare bene comente podet andhare male: segundhu! ◊ in sicundhe cussorjas andhat peri su focu ◊ gopai andàt a domu insoru po dhis aderetzai is pilus, dónnia tres cidas o una borta su mesi, segundu (B.Lobina)
Surnames and Proverbs
prb:
segundhu su pastore sas belveghes
Etymon
ltn.
secundum
Translations
French
selon
English
in accordance with,
according to
Spanish
según
Italian
secóndo
German
nach,
gemäß.
técus , prn: tegus Definition
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Sentences
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Etymon
ltn.
tecum
Translations
French
avec toi
English
with you
Spanish
contigo
Italian
in tua compagnia,
insième a te
German
mit dir.
tingiósu , agt: tinzosu Definition
chi est càrrigu de tíngia; nau de ccn., chi est càrrigu de dépidos, chi est arrestigu, de manu istrinta, pòberu
Synonyms e antonyms
becosu,
runzosu
/
aggantzadu,
coghedhu,
limidu,
susuncu
Sentences
est unu cane tinzosu
2.
chini est gelosu morit tingiosu ◊ po si preni is busciacas issu a su fradi dhu torrat tingiosu!
Etymon
ltn.
tineosus
Translations
French
teigneux
English
affected with ringworm,
stingy
Spanish
tiñoso
Italian
tignóso
German
grindig.