Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbanderàu , pps, agt: abbandheradu, bandheradu Definition de abbanderai; nau de logu, chi est totu prenu de bandheras; chi est postu in artu, créschiu o postu a bisura de bandhera, che una bandhera Synonyms e antonyms impandherau 2. is arrugas funt totu abbanderaras po sa festa 3. su trigu est creschindhe bellu, totu abbandheradu ◊ una frunza de méndhula in fiore est sa muda de sa maja abbandherada ◊ s'ebba est a troto cun sa coa abbandhelada Translations French pavoisé English decked with flags Spanish embanderado Italian imbandierato German beflaggt.

abbinài , vrb: abbinare Definition isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza Synonyms e antonyms afegare, afegonare, imbreacare, infegare Sentences in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus 3. custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu Translations French tremper dans le vin, s’enivrer English to rinse with vine Spanish mojar con vino, emborracharse Italian avvinare German Wein tränken.

abbratzetàre , vrb Definition pigare a s'abbratzeta Etymon srd. Translations French prendre bras dessus, bras dessous English to be arm in arm with s.o. Spanish cogerse del brazo Italian prèndere sótto bràccio German sich einhängen.

abbrunchilàre , vrb Definition pònnere su brunchile, su crabistu a un'animale Synonyms e antonyms acrabistai, afrancilai, ammurralare, ammurrialare, arrunchilare, imbrunchidare, incrabistae | ctr. irbruncilae Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French enchevêtrer English to tie with a rope Spanish encabestrar Italian incapestrare German anbinden.

achipíre, achipíri , vrb Definition fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Synonyms e antonyms achivire, aciviri, acodie Idioms csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Sentences chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Etymon itl. accivire Translations French faire vite, travailler efficacement English to get through a big piece of work, to work with efficacy Spanish despachar Italian sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia German leisten, schaffen.

acollàda , nf: acollara Definition su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare Synonyms e antonyms acirrada, afracada, assuprida, colpu, imberta, impédhida, incollada, ispinta, lómpia Idioms csn: dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada Sentences s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada! 2. torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa Etymon srd. Translations French poussée occasionnelle English push with the shoulder Spanish empujón Italian spintóne, spallata German heftiger Stoß, Stoß mit der Schulter.

acrabistài, acrabistàre , vrb: acrapistare Definition pònnere su crabistu a un'animale; acapiare sa bide noa po no che dha betare is bentos fortes Synonyms e antonyms abbrunchilare, imbrunchidare, incrabistae Etymon srd. Translations French enchevêtrer English to tie with a rope Spanish encabestrar Italian incapestrare German anbinden.

afiorizàdu , agt: afrorigiau Definition fatu a frores, totu froriu (nau de pintadura) Synonyms e antonyms froreadu Sentences custa chiterra est tota afiorizada Etymon srd. Translations French orné English adorned with flowers Spanish floreado Italian infiorato German mit Blumen geschmückt.

agioroscàre , vrb Translations French se jetter en grondant (chien qui gronde) English jumping of a growling dog with the intention of biting Spanish acometer los perros en la caza Italian l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere German sich knurrend auf jdn, stürzen.

agónzu , nm: agunzu, aunzu Definition su chi (e prus de sustàntzia) si papat impare cun su pane, po dh'acumpangiare; sa cosa chi si ponet po cundhire is papares; in cobertantza, cosa chi si giaet a ccn. po ndhe tènnere calecunu praxere a dibbandha Synonyms e antonyms armíngiu, cumpànigu, incaúngiu / connimentu Sentences màndhigat a sa sola e a s'acua chivalzu chentza aunzu ◊ a chena bi aiant pulenta chene agonzu Scientific Terminology mng Translations French ce que l'on mange avec du pain English smething to eat with bread Spanish companage, condumio Italian companàtico German Zukost zum Brot.

allentoríre , vrb: lentorire* Definition isciúndhere de lentore Synonyms e antonyms allentorai, insaurrare, issaghinare Translations French faire devenir humide de rosée English to wet with dew Spanish rociar Italian bagnare di rugiada German mit Tau befeuchten.

allutonài , vrb Definition pònnere giros de latone a calecuna cosa 2. at agatau una bella pipa allutonada Etymon srd. Translations French cercler de laiton English to rim with brass Spanish zunchar con latón Italian cerchiare di ottóne German mit Messing überziehen.

alvuràre , vrb: arborare, arberare, arbulare, arburai, arburare, arvurare, arvuriare Definition pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure) Synonyms e antonyms arburire / artzisare, inchietae Idioms csn: arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare 2. s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare 3. ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere! 4. su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone Translations French border d'arbres, se fâcher English to plant with trees, to lose one's temper Spanish arborecer, enarbolar Italian alberare, inalberarsi German mit Bäumen bepflanzen, sich aufbäumen.

ammajucàre , vrb Definition pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas Synonyms e antonyms ammajucolare Etymon srd. Translations French traiter avec douceur (ou avec les égards voulus) English to treats.o. with kindness Spanish coger por las buenas Italian prènder con le buòne German jdm. gut zureden.

ammoràre , vrb: amorai, amurai Definition totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare Synonyms e antonyms fastigiai / abbaradhare, abbelare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai Sentences oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru! 2. totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?! Scientific Terminology ssl Etymon srd. Translations French être fiancés, s'engager par une promesse de mariage English to be connected with Spanish ser novios, llevarse bien con alguien Italian avére una relazióne d'amóre, èssere fidanzati German ein Liebesverhältnis unterhalten, verlobt sein.

anchiàda , nf: Definition cropu de camba (anca), de pei (de ananti), nau de animales Synonyms e antonyms anchionada Etymon srd. Translations French coup de patte English blow with a paw Spanish patada Italian zampata German Pfotenhieb.

arabbescài, arabbescàre , vrb Definition fàere a figuras de genia àrabba siat a pintura o de àtera manera Translations French décorer d'arabesques English to decorate with arabesques Spanish adornar con arabescos Italian arabescare German mit Arabesken verzieren.

arramadúra , nf: arromadura, ramadura Definition cambos, sida; frores e fògia frisca de amenta e de àteru chi sa gente betat in is orrugas candho passant unu santu in crufessone; sa sida chi ponent a s'arau, tra s'isteva e sa dentale, po bogare bene is surcos Synonyms e antonyms arromada, arromu Sentences sos pitzinnos festant a santu Zuvanne brincandhe s'arramadura alluta in sas carrelas 2. unus cantus iant istérriu in sa bia is mantus insoru, atrus ispainànt s'arramadura ◊ me is arrugas po is festas ghetant s'arramadura 3. s'arromadura de s'aradu si faghet ponindhe sida tra s'isteva e sa entale pro fagher essire menzus sos surcos Scientific Terminology sntz Etymon ctl. enramadura Translations French jonchée de fleurs English decking with flowers Spanish follaje, ramaje, reja Italian infiorata German Blumenschmückung.

arramài , vrb: arramare, arromai, arromari, ramai Definition pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu Sentences eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni 2. arromai s'arau po fai mellus is surcus Etymon ctl. enramar Translations French couvrir de feuillages English to cover with branches Spanish enramar Italian infrascare German mit Zweigen bedecken.

arrebbócu , nm Definition carda de prantu, de arrennegu Synonyms e antonyms arrebbentu Etymon srd. Translations French rage réprimée avec de chaudes larmes English anger reprimed with an implacable cry Spanish arrebato de ira Italian ira reprèssa con pianto implacàbile German verhaltener Zorn.