Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cotàre , vrb: acossai*, cotzare Definition pònnere sa o is cotas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu), pònnere asuta che una cotza; istare in calecunu logu de aprigu (domo, àteru) nau in su sensu de dhue istare deasi bene de no si ndhe bòllere andhare Synonyms e antonyms cotulare, cratzai 1 | ctr. iscotare 1 Idioms csn: cotare suta a unu = istrumpai a terra, pònniri asuta a unu pro dhu surrai; cotàresi in d-unu logu = aposentaisí, abarrai a tropu in d-unu logu (tzacaresiche che cota); cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita Sentences si cotat su carru, sa màchina, chi no si che moant si sa carrela est in betada ◊ su picu cheret cotadu ca sinono sa màniga est lasca e si che essit ◊ sas cubas si cotant pro no cadhinare 2. in su logu chi si cotant no ch'essint chentza burdellu 3. si lu tenzo mi lu coto suta e li dao surra ◊ s'animalatzu si mi truvat e si mi cotat suta (G.Ruju)◊ lu leo in pesu, in d-una calpidura che lu coto ca passat su trenedhu in sas rotàglias Translations French caler, étayer, coincer English to stabilize with wedges Spanish acuñar Italian imbiettare German aufkeilen.

cràchi , nm: cràchibi, cràchili, cràchini, cràchiri Definition matedu bàsciu e cracu, tibbiu, logu prenu de linna a cracu, prus che àteru de tupas ma fintzes de matas mannas Synonyms e antonyms bedutzu, cascaràgliu, crachiredhu, craxili, frascarzu, lita, mateda, màtula 1, molalzu, stovina, tèpere 1, tuparzu, tupedu / cdh. tziresa Idioms csn: lassai a unu in campu e in c. = lassare a unu solu, totinduna, a si arranzare, lassare cun trinta e cun baranta, itl. piantare in asso; èssiri totu in campu e in c. = èssere abbertu in campu, totu in abbertu Sentences funt cràchiris mannus cun cerbus, murvonis e sirbonis ◊ seu passau in rocas liscinosas e cràchinis de tiria (A.Casula)◊ depeus andai a cussu crachixedhu a dhu scampiai Scientific Terminology slg Etymon srd. Translations French maquis, bois English ground with branches Spanish hojarasca, espesura Italian frasconàia German Gezweig.

cufòrma , prep: cufromma, cunforma Definition foedhu chi s'impreat ponendho apare duas cosas, mescamente po nàrrere chi una si adatat a s'àtera, o po nàrrere ite diferéntzia dhue at tra una e àtera Synonyms e antonyms secundhe / cdh. cunfolmu Sentences cufromma a su chi amos fatu e dadu amos a retzire ◊ a cufromma a bellesa as pacu dura, chei su beranu etotu ◊ cufromma a s'istampu su babballoti ◊ cufromma a tie, deo so prus artu ◊ custu, cufromma a cussu, est prus craru Surnames and Proverbs prb: cufromma a zente e segundhu su logu ◊ allonghiai su pei cunforma a su lentzoru Etymon itl. Translations French conforme, conformément English conformable, in accordance with Spanish conforme Italian conformeménte, confórme German entsprechend.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Translations French doter un appartement de tous les conforts English to provide with comforts Spanish poner comodidades en la casa Italian provvedére del conveniènte, di comodità German für die Bequemlichkeit sorgen.

farcài , vrb: afracai* 1, flacai, fracai 1 Definition fàere pisca de pische o cassa de pigiones a lughe de fogu o de lantione o farca Sentences candu su stàinu est abertu no fait a fracai ◊ a fracai bollit nai a allui sa làmpada e pungi su pisci chi si aciapat Scientific Terminology pscd. Translations French pêcher à la lanterneu English night fishing or chasing with a lamp Spanish cazar con candil Italian frugnolare German mit der Blendlaterne fischen o. jagen.

farígu, fàrigu , nm Definition una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina Synonyms e antonyms farrixedha, popoine Sentences po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou 2. béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus! Surnames and Proverbs smb: Farigu Etymon ltn. farric(u)lum Translations French farine avec de la repasse English flour with fine bran Spanish harina con moyuelo Italian farina con cruschèllo German Kleienmehl.

farrancàda, farrancàra , nf: afrancada, farruncada, francada, franchiada Definition cropu de farranca; tanti de cosa chi istat in d-una o fintzes duas manos unias; unu tanti pagu precisu / francada de agiudu = betada de manu azuendhe Synonyms e antonyms apuinada, brancada, frascada, manada / giunta / farranca 2. custa mi paret una francada de macos,sarvamentu! ◊ at ghiradu una bella francada de linna a su fogu ◊ pongat sa pingiada de s'àcua e ghetidinci una farrancada de sali! ◊ totu cudha cosa mi l'aggantzaia a franchiadas ◊ dèu a fusteti custa cosa si dha pagu cun su dinai totu a una farrancara 3. sunt andhados pro li dare una francada de agiudu Etymon srd. Translations French coup de patte, poignée English blow with a paw, handful Spanish patada, puñado Italian zampata, manciata German Tatzenhieb, Handvoll.

ferrài , vrb: ferrare, ferrari Definition pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos Synonyms e antonyms tzoare 1 / acampanedhai, apitiolai, assonazare / astrare, belare, intostare | ctr. iferrare Sentences andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna 2. allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus! Etymon ltn. *ferrare Translations French ferrer English to fit with iron, to shoe Spanish herrar Italian ferrare German beschlagen.

friuvógu , nm Definition calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Synonyms e antonyms cdh. caldafriosa Sentences est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etymon srd. Translations French fièvre avec des frissons de froid English fever with cold shivers Spanish fiebre con escalofrío Italian fèbbre con brìvidi di fréddo German Fieber mit Schüttelfrost.

fulminài , vrb: fulminare, furminare Definition betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus Synonyms e antonyms bochire Sentences lampos e tronos fúlminat s'aera 2. mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades! 3. no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina Translations French foudroyer English to strike with lightening Spanish fulminare, fundirse Italian fulminare, folgorare German blitzen, auf der Stelle töten, durchbrennen.

fumentài, fumentàre , vrb: afumentai* Definition prènnere su logu de fumu, fàere fumu meda, fàere fumentu Synonyms e antonyms afumai, ifumentare 2. andhadu soe a bi l'abbaidare… agiommai mi ndhe aiant fumentadu! Translations French dégager beaucoup de fumée English to fill with smoke Spanish ahumar Italian far mólto fumo German qualmen.

gató, gatòe , nm: ghitou Definition druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Synonyms e antonyms cartò, catone Sentences mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Scientific Terminology drc Etymon itl. gattò Translations French gâteau à base d'amandes et du miel English sweet stuffed with almonds Spanish dulce con miel y almendras Italian croccante (alle màndorle, alle nocciòle) German eine Art Mandelkrokant.

giaitàre , vrb: ciaitare Definition pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos Synonyms e antonyms cravillai, inclavai, obbilai Sentences a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe 2. ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida Etymon srd. Translations French clouer English to nail with big nails Spanish clavar Italian inchiodare con grossi chiodi German festnageln.

grógicu , agt Definition nau de pedhe, chi si est intostada; nau de unu, chi no si lassat dominare deasi fàcile fàcile Translations French parcheminé English wrinkled with age Spanish acartonado Italian incartapecorito German verschrumpelt.

ifermicàre , vrb Definition pònnere o fàere su greme in sa cosa Synonyms e antonyms bermigare, bermire, imbremigai, mermire, soldire Etymon srd. Translations French faire des vers English to become infested with worms Spanish agusanarse Italian invermire German wurmig werden.

illudratzàre , vrb rfl Definition imbrutare cun su ludu, fàere a ludu Synonyms e antonyms illudrare, illurdagai, illustriare / ammodhocare Sentences a bortas fachiat fritu e proghiat, illudratzandhe su terrinu Etymon srd. Translations French éclabousser English to splash with mud Spanish embarrarse, enlodarse Italian impillaccherare German mit Kot besudeln.

illudràu , pps, agt: illudriadu Definition de illudrare; chi est totu brutu de ludu, istidhigau de ludu Synonyms e antonyms afoxau, alludrigonau, imbuludradu, ludrigonau, lurdegau | ctr. límpiu, netu 2. si ndhe peseit dae terra totu illudriadu ◊ est brutu che porcu illudriau in s'istradone! Translations French crotté, couvert de boue, éclaboussé English muddied, splashed with mud Spanish embarrado, enlodado Italian infangato, pillaccheróso German mit Kot bedeckt, kotig.

imbajoschídu , pps, agt: imbajuschidu Definition de imbajoschire; chi est prexau che pasca, cuntentu meda Synonyms e antonyms allegru, cuntentone | ctr. dispiàchiu Sentences su grígliu imbajuschidu, lendhe su bolu a sa tzega, a su nare de su re ch'est atapadu ◊ su coro imbajoschidu ndhe cheret brincare a fora, est fatzelladu! Translations French joyeux English cheerful, overflowing with joy Spanish alegre Italian ílare, gàio, traboccante di giòia German fröhlich.

imbianchitài , vrb Definition giare una passada de bianchita, betare bianchita Translations French blanchir English to paint with white lead (stg) Spanish dar de albayalde Italian imbiaccare German mit Bleiweiß bestreichen.

imbruinàdu , pps, agt Definition de imbruinare; chi portat pruine, chi est brutu de pruine Synonyms e antonyms bruerosu, impiugheradu, impruerinatu, peuerosu, preunosu / ttrs. impiubaradu Translations French couvert de poussière English covered with dust Spanish empolvado Italian impolverato German verstaubt.