isgangagliàre , vrb Definitzione
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Sinònimos e contràrios
chighigliare,
iscacagliare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rire à se décrocher la mâchoire
Ingresu
to split one's sides with laughter
Ispagnolu
desternillarse de risa
Italianu
sganasciarsi dalle risa
Tedescu
sich krummlachen.
issannàda, issanniàda , nf Definitzione
su issannare; cropu de sanna, fintzes aungada, iscarràfiu / issannada de porcu, de rú
Sinònimos e contràrios
assannigada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de défense
Ingresu
blow with the tusk
Ispagnolu
colmillazo
Italianu
zannata
Tedescu
Hieb mit den Hauern.
istrudhàda , nf Definitzione
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Sinònimos e contràrios
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de louche
Ingresu
blow with a ladle
Ispagnolu
cacillo
Italianu
mestolata
Tedescu
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
ludrigonàu , agt Definitzione
chi est totu brutu de ludu
Sinònimos e contràrios
alludrigonau,
illudrau,
imbuludradu
Frases
portat is cratzonis mesu ludrigonaus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crotté
Ingresu
spattered with mud
Ispagnolu
enfangado
Italianu
infangato
Tedescu
kotig.
maciamúrru , nm: matemurru,
matimurru,
matzamurru,
matzimurru Definitzione
genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu
Sinònimos e contràrios
martiguserzu,
matimbródhiu,
milciamuredhu
/
abbunzadura
Frases
cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru
2.
e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
soupe de pain cuit avec de la sauce
Ingresu
bread cooked with sauce,
mess
Ispagnolu
calandraca,
sopa de pan y galletas,
barullo
Italianu
mazzamurro
Tedescu
eine Brotsuppesorte,
Brotbrei mit Tomatensauce,
Hudelei,
Heidenlärm.
marràda , nf: marrara Definitzione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinònimos e contràrios
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Maneras de nàrrere
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frases
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Ingresu
blow with a paw
Ispagnolu
azadazo,
coz
Italianu
rampata
Tedescu
Scharren.
mécus , prn: megus Definitzione
prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu)
Frases
tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus!
2.
ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus?
Ètimu
ltn.
mecum
Tradutziones
Frantzesu
avec moi
Ingresu
with me
Ispagnolu
conmigo
Italianu
insième a me,
in mia compagnìa
Tedescu
mit mir.
modosamènte , avb Definitzione
cun bona manera, chentza si arrennegare, chentza foedhare male
Frases
li beto boghe modosamente a che bogare su bestiàmine chi fit fatendhe dannu
Tradutziones
Frantzesu
poliment,
gracieusement
Ingresu
with grace
Ispagnolu
modosamente
Italianu
garbataménte
Tedescu
liebenswürdig.
muscéllu , nm Definitzione
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Sinònimos e contràrios
musciamari
Terminologia iscientìfica
mng
Tradutziones
Frantzesu
filet de thon séché
Ingresu
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Ispagnolu
mojama
Italianu
mosciame
Tedescu
Salami aus Thunfischfilets.
obighédhu , nm: opighedhu,
pighedhu Definitzione
min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
petit filet de pêche
Ingresu
small creel with a handle
Ispagnolu
red pequeña
Italianu
cóppo
Tedescu
Kescher.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definitzione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frases
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crier de douleur
Ingresu
to howl with pain
Ispagnolu
gritar por el dolor
Italianu
urlare di dolóre
Tedescu
vor Schmerzen schreien.
pandhelàdu , agt Definitzione
chi dhi ant postu bandhelas, fatu che una pandhela, fatu bellu cun bandhelas
Sinònimos e contràrios
abbanderau*
Frases
fit una nave totu pandhelada cun fetas coloridas
Tradutziones
Frantzesu
pavoisé
Ingresu
decked with flowers
Ispagnolu
embanderado
Italianu
imbandierato
Tedescu
beflaggt.
parapúntu , agt Definitzione
chi est totu istampau, totu puntu
Sinònimos e contràrios
pertusatzu,
pipionidu,
precolatzu,
tavunadu,
trapau
Tradutziones
Frantzesu
criblé de trous
Ingresu
riddled with holes
Ispagnolu
agujereado
Italianu
bucherellato,
sforacchiato
Tedescu
durchlöchert.
pedràda , nf Definitzione
pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra
Frases
si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de pierre
Ingresu
blow with a stone
Ispagnolu
pedrada
Italianu
sassata
Tedescu
Steinwurf.
sanzinàdu , agt Definitzione
chi est a ispertiadas de diferente colore
Sinònimos e contràrios
balzu,
beltigadu,
perdigatzu,
pertiatu
Frases
pisu, orzu sanzinadu
Tradutziones
Frantzesu
zébré
Ingresu
with white and black stripes
Ispagnolu
cebrado
Italianu
zebrato
Tedescu
schwarz und weiß gestreift.
sartissàrtis , avb Definitzione
nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare
Sinònimos e contràrios
isartisarti
Frases
si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en sursaut
Ingresu
with a start
Ispagnolu
de sobresalto
Italianu
di soprassalto
Tedescu
plötzlich.
sconchiài, sconchinài , vrb: isconchinare* Definitzione
mòvere sa conca a cropu (coment'e orruendho ainnanti), fàere isconchiadas, mescamente candho unu tenet sonnu e fintzes apostadamente po nàrrere chi eja o chi nono; istorrare a unu de fàere una cosa
Sinònimos e contràrios
iscabiare,
tzilibbecare,
tzurumbecare
/
scronnoriai
Frases
candu no est de acórdiu abarrat sconchiendi ◊ est a su scónchia scónchia, mortu de sonnu
Tradutziones
Frantzesu
chanceler,
trébucher (de la tête)
Ingresu
to overbalance with one's head
Ispagnolu
cabecear
Italianu
tracollare della tèsta
Tedescu
kippen des Kopfes beim Einnicken.
secúndhe , prep: segundhu,
segundis,
sicundhe,
sicundhu,
sicunne,
sicunnu,
sincundhu Definitzione
foedhu chi (a solu o cun sa prep. a) acumpàngiat unu númene o pronúmene po giare s'idea chi calecuna cosa est cunforma, adata, adatada a cussu: si podet nàrrere fintzes a solu po giare un'idea de diferente possibbilidade
Sinònimos e contràrios
cuforma
Maneras de nàrrere
csn:
sicundhe mene, tene, isse = a pàrriri miu, tuu, suu; a sicundhe de… = segundhu su…; in sicundhe + nm. pl. chi inditat logu = in tzertos (nm.)… dhoi at (nm.) aundi…
Frases
secundhe issu no si ndhe acatat un'àtera gai bella ◊ sicunnu ite faches fuitinne! ◊ segundhu tue mi pagas cun cosas de nudha!…◊ su telarzu faghet sonu divressu segunnu su chi tesset ◊ a sincundhu s'istampu su bobborrotzi ◊ a segundu de su daori si pigat sa mexina ◊ si bendit sa cosa a segundu de su tempus ◊ a segundis, est cosa de arriri o de timiri ◊ Cristos est torradu a biu segundhu sas Iscrituras ◊ sicundhu tene est gai
2.
podet andhare bene comente podet andhare male: segundhu! ◊ in sicundhe cussorjas andhat peri su focu ◊ gopai andàt a domu insoru po dhis aderetzai is pilus, dónnia tres cidas o una borta su mesi, segundu (B.Lobina)
Sambenados e Provèrbios
prb:
segundhu su pastore sas belveghes
Ètimu
ltn.
secundum
Tradutziones
Frantzesu
selon
Ingresu
in accordance with,
according to
Ispagnolu
según
Italianu
secóndo
Tedescu
nach,
gemäß.
técus , prn: tegus Definitzione
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Frases
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Ètimu
ltn.
tecum
Tradutziones
Frantzesu
avec toi
Ingresu
with you
Ispagnolu
contigo
Italianu
in tua compagnia,
insième a te
Tedescu
mit dir.
tingiósu , agt: tinzosu Definitzione
chi est càrrigu de tíngia; nau de ccn., chi est càrrigu de dépidos, chi est arrestigu, de manu istrinta, pòberu
Sinònimos e contràrios
becosu,
runzosu
/
aggantzadu,
coghedhu,
limidu,
susuncu
Frases
est unu cane tinzosu
2.
chini est gelosu morit tingiosu ◊ po si preni is busciacas issu a su fradi dhu torrat tingiosu!
Ètimu
ltn.
tineosus
Tradutziones
Frantzesu
teigneux
Ingresu
affected with ringworm,
stingy
Ispagnolu
tiñoso
Italianu
tignóso
Tedescu
grindig.